Μια νέα μεταρρύθμιση που θα αναμορφώσει πλήρως τα πανεπιστήμια της χώρας ξεκινά από τις 14 του Ιουνίου και με την έναρξη των πανελλαδικών εξετάσεων που εφέτος θα οδηγήσουν σε δύο αποτελέσματα: μείωση των εισακτέων στα ΑΕΙ αλλά καλύτερη αξιολόγησή τους και περιορισμός των τμημάτων της ανώτατης εκπαίδευσης της χώρας.
Την ανάγκη θεμελίωσής της δείχνουν τα ίδια τα στοιχεία: Ενα ποσοστό 30% των εισακτέων σε πολλά τμήματα της ανώτατης εκπαίδευσης δεν αποφοιτά ποτέ, καθώς εισάγεται με χαμηλές βαθμολογίες σε Σχολές μειωμένου ενδιαφέροντος και αμφίβολης επαγγελματικής αποκατάστασης. Χρόνια χαμένα, ψευδαισθήσεις ενός πτυχίου που δεν θα έρθει ποτέ για χιλιάδες νέους και νέες, άνεργοι ή υποαπασχολούμενοι απογοητευμένοι πολίτες.
Η ανάγκη για αναδιάρθρωση της ανώτατης εκπαίδευσης της χώρας μοιάζει πιο επιτακτική από ποτέ, με τις στρεβλώσεις ενός εξεταστικού συστήματος που για χρόνια ταλαιπώρησε τη χώρα να φαντάζουν πλέον δυσθεώρητες. Η εφαρμογή της θα είναι εύκολη; Σίγουρα όχι, αλλά ίσως ήρθε η ώρα να επενδύσουμε σε μια μεταρρύθμιση που θα διαρκέσει και δεν θα ανατραπεί και πάλι μέσα σε 2-3 χρόνια.
Το ξεκαθάρισμα με το «Αθηνά Νο 2»
Από το τέλος του Αυγούστου, λοιπόν, οι πολιτικές «μηχανές» μιας νέας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης ξεκινούν. Κυβερνητική επιδίωξη, να πετύχει η νέα Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής που θεσπίζει τώρα το υπουργείο Παιδείας.
Ετσι ένα σχέδιο «Αθηνά Νο 2» βρίσκεται πλέον προ των «πυλών» που στόχος του είναι να ξεπεράσει τις τοπικές και πιθανώς πολιτικές αγκυλώσεις και να οδηγήσει σε ένα εξεταστικό «ξεκαθάρισμα» των τμημάτων της Ανώτατης Εκπαίδευσης της χώρας που παραπλανούν και οδηγούν σε αμφίβολα εκπαιδευτικά αποτελέσματα. Και σ’ αυτόν τον τομέα ακριβώς πρέπει να επενδύσει η κυβέρνηση, ώστε να κάμψει τις τυχόν πολιτικές ή συντεχνιακές αντιδράσεις εντός ή εκτός των ΑΕΙ εν όψει του περιορισμού των τμημάτων που οδηγούν ετησίως σε «τυφλές» σπουδές. Παράλληλο στοίχημα, για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος, η αναβάθμιση της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης της χώρας, που σήμερα (και με την κατάργηση των ΤΕΙ) εκφράζεται μόνο από τα ΙΕΚ.
Στα παραπάνω, πρωταγωνιστικό ρόλο θα παίξει η νέα Εθνική Αρχή για την Ανώτατη Εκπαίδευση της χώρας (ΕΘΑΑΕ) που ήδη συντάσσει σχετική έρευνα σκοπιμότητας και βιωσιμότητας των τμημάτων των ΑΕΙ της χώρας.
Ορατό το σενάριο για θερμό φθινόπωρο
Το πιθανότερο είναι ότι οι αλλαγές προοιωνίζονται ένα θερμό φθινόπωρο με ποικίλες αντιδράσεις, με σημαντικότερη την κοινωνική δυσαρέσκεια για τους 20.000 με 25.000 υποψηφίους που αναμένεται να μείνουν εκτός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας αλλά και την πίεση στα ΑΕΙ της χώρας (που δεν έχουν πλέον τα ΤΕΙ να «απορροφήσουν» τις χαμηλότερες βαθμολογίες).
Πάντως, το Πανεπιστήμιο Πάτρας φάνηκε τις προηγούμενες ημέρες το μόνο «γενναίο» Ιδρυμα που πρότεινε μόνο του από εφέτος το κλείσιμο 4 τμημάτων του. Πολλά ακόμη τμήματα ανά τη χώρα όμως, ειδικά σε περιφέρεια και ακριτικές περιοχές, θα έχουν εφέτος κενές θέσεις εισακτέων, «φωτογραφίζοντας» έτσι με τις δικές τους εξεταστικές «επιδόσεις» τον επόμενο χάρτη της ανώτατης εκπαίδευσης.
Και τι θα γίνει στην περίπτωση που οι διοικήσεις των Ιδρυμάτων τους δεν πάρουν την απόφαση να κλείσουν τμήματά τους; Η απάντηση που δίνει ανώτατο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας με το οποίο μίλησε «Το Βήμα» ήταν χαρακτηριστική: «Τότε θα ληφθούν πολιτικές αποφάσεις»…
Τέλος στο «κάθε πόλη και πανεπιστήμιο»
Εκπρόσωποι του υπουργείου Παιδείας ανέφεραν επίσης ότι πρέπει να μπει ένα τέλος στη λογική «κάθε πόλη και πανεπιστήμιο, κάθε χωριό και τμήμα», ενώ η επικείμενη συγχώνευση συγκεκριμένων τμημάτων εντάσσεται στη διαδικασία προσπάθειας εξορθολογισμού του ακαδημαϊκού χάρτη, στην οποία συμμετέχουν και τα ίδια τα πανεπιστήμια.
Η εφετινή εξεταστική διαδικασία έτσι θα αποτελέσει τον προθάλαμο για το δεύτερο σχέδιο «Αθηνά» με στόχο το μηχανογραφικό δελτίο των υποψηφίων της επόμενης χρονιάς να είναι πολύ διαφορετικό από το σημερινό.
Τα παραπάνω, μόλις ολοκληρωθούν στην κατεύθυνση αυτή, θα οδηγήσουν στην «επόμενη» ημέρα την εκπαίδευση της χώρας, με πανεπιστήμια εύρωστα και χωρίς τις στρεβλώσεις που παρατηρούνται σήμερα στη λειτουργία τους.
Η νέα Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής
Η διαχείριση των ελληνικών ΑΕΙ μοιάζει με ένα βαθιά πολιτικό ζήτημα: πώς αντιμετωπίζεις μια κοινωνία με αδύναμη τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση που έχει συνηθίσει να επενδύει μόνο στην είσοδο των παιδιών της στα πανεπιστήμια; Πρέπει όμως τα πανεπιστήμια αυτά να είναι υποβαθμισμένα και να δέχονται εισακτέους με «λευκή κόλλα» με βαθμό 1 ή και 2;
Η «μικρή ιστορία» της βάσης εισαγωγής στα ΑΕΙ χαρακτηρίζεται από ασυνέχεια της διοίκησης στο ελληνικό κράτος (μια «ασθένεια» δεκαετιών) και αποφάσεις που ποτέ δεν αφέθηκαν να εφαρμοστούν επί σειρά ετών για να οδηγήσουν σε εκπαιδευτικά αποτελέσματα.
Η νέα Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής του υπουργείου Παιδείας έρχεται να ξαναπιάσει το «νήμα» από εκεί που το άφησαν αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις του παρελθόντος. Από την εφαρμογή της ωστόσο, πιθανολογείται ότι θα δούμε σε περισσότερα από 50 τμήματα της περιφέρειας (κυρίως πρώην ΤΕΙ) ελάχιστους πρωτοετείς φοιτητές και φοιτήτριες το φθινόπωρο.
Κινήσεις εκτόνωσης στην περιφέρεια
Από την πλευρά του υπουργείου Παιδείας ωστόσο, στόχος είναι να μην «εξαφανιστούν» τελείως τμήματα της περιφέρειας, γι’ αυτό και έγιναν εκ των προτέρων κινήσεις εκτόνωσης. Οι θέσεις ειδικά σε τρία Ιδρύματα (Πανεπιστήμια Αιγαίου, Δημοκρίτειο και Δυτικής Μακεδονίας) αυξήθηκαν, με πολλά τμήματα των κεντρικών ΑΕΙ αντίστοιχα να μειώνουν τους εισακτέους τους. Η νέα Ελάχιστη Βάση θα μεταβάλλεται κάθε χρόνο και θα προκύπτει από τον μέσο όρο των επιδόσεων των υποψηφίων κάθε επιστημονικού πεδίου πολλαπλασιαζόμενο με τον συντελεστή που θα ορίζει κάθε τμήμα ΑΕΙ (οι συντελεστές αυτοί κυμαίνονται από 0,80 έως 1,20). Κατ’ επέκταση, αν ο μέσος όρος των βαθμολογιών των υποψηφίων ενός πεδίου είναι 11,56, η ελάχιστη βαθμολογία που απαιτείται, αν ο συντελεστής εισαγωγής είναι π.χ. 0,80, θα είναι τα 9.248 μόρια.
Με βάση αυτά και τη βαθμολογία των περυσινών εξετάσεων του 2020 η μέση βαθμολογία ανά πεδίο θα ήταν στο 1ο επιστημονικό πεδίο των ανθρωπιστικών σπουδών 8,88, στο 2ο πεδίο των θετικών επιστημών 9,152, στο 3ο των επιστημών υγείας 9,248 και στο 4ο πεδίο των οικονομικών και της πληροφορικής 7,848.
Αυξημένος ο αριθμός των πρότυπων και πειραματικών
Οι επικείμενες αλλαγές στη διδασκαλία θυμίζουν λίγο την παιδαγωγική εικόνα των πρότυπων και πειραματικών σχολείων που εφέτος αυξάνονται και από 62 που ήταν πέρυσι, γίνονται 112, με τον θεσμό να λειτουργεί σε όλες τις Περιφερειακές Διευθύνσεις της χώρας. Αύριο, θα διεξαχθούν οι εξετάσεις για την εισαγωγή στα πρότυπα γυμνάσια και στα μη συνδεδεμένα πρότυπα λύκεια της χώρας και την Πέμπτη 24 Ιουνίου θα πραγματοποιηθεί η κλήρωση για τα πειραματικά νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια. Για τη συμμετοχή σε οποιαδήποτε από τις δύο διαδικασίες, οι γονείς και κηδεμόνες των ενδιαφερόμενων μαθητών θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση έως τις 17 Ιουνίου. Οι εξετάσεις θα γίνονται με τεστ δεξιοτήτων ερωτήσεων κλειστού τύπου-πολλαπλής επιλογής σε α) κατανόηση κειμένων Ελληνικής Γλώσσας και β) Μαθηματικά.
Αναβάθμιση σε νηπιαγωγεία και δημοτικά με αγγλικά και «Εργαστήρια Δεξιοτήτων»
Οι αλλαγές επεκτείνονται και στην προσχολική εκπαίδευση, όπου συμμετέχει αυτή τη στιγμή το 93% των νηπίων ηλικίας 4 ετών. Εχει αποφασιστεί, η εισαγωγή δραστηριοτήτων στα αγγλικά στο νηπιαγωγείο, που εφαρμόστηκε πιλοτικά εφέτος και από τη νέα σχολική χρονιά θα εφαρμοστεί καθολικά σε όλα τα νηπιαγωγεία της χώρας. Την εφετινή χρονιά (παρά τις δυσκολίες που διαπιστώθηκαν) έγινε πιλοτικά η εισαγωγή δημιουργικών δραστηριοτήτων στην αγγλική γλώσσα, 2 ώρες εβδομαδιαίως σε 58 νηπιαγωγεία της χώρας, ενώ την επόμενη χρονιά η δράση αυτή αναμένεται να επεκταθεί στο σύνολο των νηπιαγωγείων, που ξεπερνούν τα 5.000. Στα σχολεία άλλωστε έχουν εισαχθεί και τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» (εφέτος πιλοτικά σε 218 σχολεία της χώρας και το προσεχές σχολικό έτος στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίων όλης της χώρας, με θεματικές όπως η ρομποτική, η επιχειρηματικότητα, η σεξουαλική αγωγή, η προστασία του περιβάλλοντος, η οδική ασφάλεια).
Εφαρμογή πιλοτικών προγραμμάτων σπουδών και νέο νομοσχέδιο για αξιολόγηση εκπαιδευτικών
Η επόμενη σχολική χρονιά θα είναι χρονιά αλλαγών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης αλλά και χρονιά αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Στα σχολεία θα εφαρμοστούν πιλοτικά «μίνι PISA» προγράμματα σπουδών και ένα συμπληρωματικό πρόγραμμα κάλυψης της περυσινής ύλης που θα διατρέχει ολόκληρη την επόμενη χρονιά με τη μορφή αξιολογήσεων και τεστ και στόχο την (εκτός απροόπτου) επανεκκίνηση της εκπαιδευτικής μηχανής μετά από πολλούς μήνες απόστασης.
Ετσι, με βάση τον σχεδιασμό του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ξεκινάει από τον Σεπτέμβριο πιλοτικά σε 100-110 σχολεία της χώρας η εφαρμογή νέων πιλοτικών προγραμμάτων σπουδών που θα προσπαθήσουν να προσαρμόσουν τα ερωτήματα του γνωστού διαγωνισμού του PISA (Programme for International Student Assessment – Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών) στην ελληνική σχολική πραγματικότητα. Πώς δηλαδή «μεταφράζεται» η γνώση στην καθημερινότητα. Αυτό θα εφαρμοστεί σταδιακά με στόχο την αλλαγή της διδασκαλίας στα σχολεία της χώρας, την εφαρμογή νέων μεθόδων (π.χ. πειράματα και εργαστήρια στη Φυσική, συνεργασία και ομαδικές εργασίες μεταξύ διαφορετικών σχολείων).
Εμφαση θα δίνεται πλέον στο σχολείο στις δεξιότητες και στο πώς οι μαθητές και οι μαθήτριες θα μπορέσουν να καταλάβουν όσα μαθαίνουν και να τα μεταφέρουν στη ζωή τους.
Το πολλαπλό βιβλίο
Κεντρικό κομμάτι των νέων προγραμμάτων είναι το «πολλαπλό βιβλίο», που επίσης ακούστηκε για πρώτη φορά από υπουργίας Γιώργου Παπανδρέου, στην παιδεία και έκτοτε η ιδέα «πάει και έρχεται».
Οπως εξηγεί ο πρόεδρος του ΙΕΠ Γιάννης Αντωνίου στο «Βήμα», το Ινστιτούτο θα καλέσει τον Σεπτέμβριο συγγραφικές ομάδες, ΑΕΙ, ερευνητικά κέντρα, ιδιώτες, εκδότες ή όποιον ενδιαφέρεται να «γράψουν βιβλία». Θα υπάρχουν βέβαια συγκεκριμένες προδιαγραφές βάσει των προγραμμάτων σπουδών των σχολείων αλλά και τυποτεχνικές προδιαγραφές. Στη συνέχεια θα δοθεί ένα διάστημα ενός χρόνου, θα οριστεί μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων ανά γνωστικό αντικείμενο η οποία θα αποφασίζει εάν ένα βιβλίο από αυτά που θα υποβληθούν πληροί τις προϋποθέσεις ώστε να μπει στο Μητρώο του ΙΕΠ. Από τη στιγμή που θα μπαίνει, θα καθίσταται αυτομάτως επίσημο σχολικό εγχειρίδιο. Τα σχολεία θα έχουν πρόσβαση στο Μητρώο αυτό και θα επιλέγουν όποιο βιβλίο θέλουν για να διδάξουν στους μαθητές του. Ταυτόχρονα όμως θα έχουν και πρόσβαση ψηφιακά στο σύνολο των βιβλίων, αλλά και στο ψηφιακό υλικό που τα συνοδεύει (όπως και σε «σενάρια» μαθημάτων, χάρτες, εναλλακτικές προσεγγίσεις, αφηγήσεις, ασκήσεις κ.ά.).
Η Τράπεζα Θεμάτων
Στην ίδια κατεύθυνση και στη δεύτερη προσπάθεια εφαρμογής της (ξεκίνησε και αυτή το 2013, αλλά στη συνέχεια καταργήθηκε, ενώ δεν εφαρμόστηκε εφέτος, καθώς αναβλήθηκαν οι ενδοσχολικές εξετάσεις λόγω της πανδημίας) η Τράπεζα Θεμάτων θα λειτουργήσει διαφορετικά. Τα θέματα για αυτήν δεν θα βγαίνουν με βάση τα βιβλία που διδάσκονται, αλλά με βάση τα προγράμματα σπουδών.
Στο πλαίσιο των προαναφερθέντων, έχει ξεκινήσει ήδη η επεξεργασία της νέας διδασκαλίας του μαθήματος της Λογοτεχνίας. Ετσι, στα σχολεία θα υπάρχει η υποχρεωτική εισαγωγή ενός ολόκληρου λογοτεχνικού κειμένου (ενός βιβλίου δηλαδή), με τη μελέτη του να διατρέχει ολόκληρη τη σχολική χρονιά, παράλληλα με τα Ανθολόγια που διδάσκονται σήμερα. Ετσι, οι μαθητές και οι μαθήτριες θα αναλαμβάνουν στο τέλος της χρονιάς με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών τους την ολοκλήρωση ενός πρότζεκτ σχετικά με το βιβλίο που μελέτησαν, ενδεχομένως και με την παρουσία των συγγραφέων τους, εάν είναι εν ζωή.
Αξιολόγηση-επιμόρφωση
Στην κατεύθυνση των ανανεωμένων προγραμμάτων σπουδών εισάγεται και νέο νομοσχέδιο για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών μέσα στο καλοκαίρι που θα συνδεθεί και με πρόγραμμα επιμόρφωσης στα σχολεία. Η αξιολόγηση ξεκίνησε για πρώτη φορά ολοκληρωμένα το 2013 από τα στελέχη της εκπαίδευσης, τα 3/5 των οποίων και αξιολογήθηκαν προτού ο θεσμός καταργηθεί από τις πρώτες κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ.
Σήμερα, το «ρολόι» ξεκινάει πάλι να μετράει αντίστροφα. Η αξιολόγηση, αναφέρουν εκπρόσωποι του υπουργείου Παιδείας, αποτελεί μια διαδικασία που δεν θα είναι τιμωρητική αλλά υποστηρικτική και ως τέτοια στόχο έχει να βελτιώσει τελικά την παροχή της εκπαίδευσης στη χώρα.
Παράλληλα τον Σεπτέμβριο ξεκινάει επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που θα ξεκινήσουν την πιλοτική εφαρμογή των νέων προγραμμάτων σπουδών στα 100 με 110 σχολεία που θα επιλεγούν. Η επιμόρφωση αυτή θα είναι 7 εβδομάδων και θα αφορά γύρω στα 3.000 άτομα. Στόχος είναι οι επιμορφωμένοι να φτάσουν σύντομα τους 35.000 ώστε μέσα σε 2,5 χρόνια να έχει επιμορφωθεί η μεγαλύτερη μερίδα των εκπαιδευτικών των σχολείων. Σε κάθε αντικείμενο έχουν σχεδιαστεί 36 ώρες επιμόρφωσης, που θα γίνουν διαδικτυακά για να αντιμετωπιστούν και τα προβλήματα απόστασης.
