«Η παρουσία και η δραστηριότητα της ελληνικής κοινότητας στη Λιβύη ήταν διαχρονική επένδυση. Η Λιβύη «χάθηκε» για την Ελλάδα από λανθασμένες πολιτικές επιλογές. Μετά ήρθε το τουρκολιβυκό μνημόνιο» δηλώνει στο «Βήμα» ο Γιώργος Σαγιάνος. Γεννημένος στην Αίγυπτο, ζει και δραστηριοποιείται στην Ανατολική Λιβύη. Παρά τις δυσκολίες, δεν έφυγε ούτε μια μέρα από τη Βεγγάζη. Πλέον, η εταιρεία (ελληνικών συμφερόντων) όπου εργάζεται φτιάχνει μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Τομπρούκ, συμμετέχοντας στην ανοικοδόμηση της χώρας.
Συνεχείς περιπέτειες
Η μοίρα του Ελληνισμού της Λιβύης είναι άμεσα συνυφασμένη με την ιστορία της βορειοαφρικανικής χώρας, η οποία ταλαιπωρήθηκε από το καθεστώς Καντάφι – που κρατούσε την εξουσία από το 1969 – αλλά και από την εξέγερση του 2011 και τον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε. Παρά τις δυσχέρειες που αντιμετώπισαν, οι Ελληνες παρέμειναν στη Λιβύη. Μετά την πτώση του Καντάφι, το «αποτύπωμα» της Αθήνας μειώθηκε σημαντικά, η ελληνική πρεσβεία έκλεισε, η παρουσία της Αγκυρας διευρύνθηκε επικίνδυνα.
Τώρα η Ελλάδα επιδιώκει να επανακάμψει. Η πρεσβεία στην Τρίπολη επαναλειτούργησε (υπό τον έμπειρο διπλωμάτη Γιάννη Σταματέκο), ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε τη χώρα, ο Νίκος Δένδιας επισκέφθηκε τη Βεγγάζη όπου θα επαναλειτουργήσει το προξενείο, σε λίγες εβδομάδες αναμένεται ο υφυπουργός Εξωτερικών για την οικονομική διπλωματία Κώστας Φραγκογιάννης.
Η φρίκη του πολέμου
«Το Βήμα» επικοινώνησε με ορισμένους ομογενείς στη βορειοαφρικανική χώρα ζητώντας τους να περιγράψουν τα βιώματά τους κατά την ταραχώδη τελευταία 10ετία, αλλά επίσης να σχολιάσουν τις ελληνολιβυκές σχέσεις. «Ημασταν απελπισμένοι, κλεισμένοι στα σπίτια μας. Επεφταν βόμβες συνεχώς, χτυπούσαν όπλα και δεν ξέραμε πού να κρυφτούμε. Είδαμε νεκρούς στον δρόμο. Περνούσε φορτηγό και τους μάζευε. Εξω γινόταν χαμός. Πολεμούσαν με άρματα βαριά. Οταν καμιά φορά είχε ησυχία, πηγαίναμε εκκλησία ή να ψωνίσουμε» σημειώνει ο Δημήτρης Αναστασίου, πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας στην Τρίπολη. Οσα βίωσε έχουν εντυπωθεί στη μνήμη του, όπως οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ. «Σφύριζαν οι πύραυλοι. Μετά τους συνήθισα» αναφέρει. «Ενα βράδυ είχε τόσο πόλεμο που κλειστήκαμε στην τουαλέτα. Τώρα είναι πιο ήσυχα τα πράγματα». Εκτός από τον φόβο για τη ζωή τους, οι κάτοικοι της Τρίπολης αντιμετώπιζαν έντονα προβλήματα υδροδότησης και ηλεκτρισμού. Ακόμα και σήμερα οι διακοπές ρεύματος είναι καθημερινό φαινόμενο. «Περάσαμε πολύ άσχημες μέρες» συμπληρώνει.
Γκρέμισαν το σχολείο
Οι συρράξεις είχαν κόστος για τη μικρή ελληνική κοινότητα. Αρκετές οικογένειες επέστρεψαν στην Ελλάδα, ενώ το ελληνικό σχολείο στην Τρίπολη, που λειτουργούσε και ως πολιτιστικό κέντρο, κατελήφθη από παραστρατιωτικές ομάδες, οι οποίες το καταλήστεψαν και εν συνεχεία το γκρέμισαν. «Μόνο γη έμεινε. Είχαμε ωραίο κήπο. Κάναμε μήνυση, αλλά τίποτα μέχρι τώρα» λέει με παράπονο ο κ. Αναστασίου.
Η Ευαγγελία Λεβεντάκηδεν εγκατέλειψε τη χώρα που έγινε δεύτερη πατρίδα της. Στην Αθήνα γνώρισε και παντρεύτηκε λίβυο αξιωματικό και από το 1972 ζει στη Λιβύη. «Τα έζησα όλα εδώ» επισημαίνει. «Το 2011 εκκενώθηκε η Λιβύη από τους ξένους. Αλλά παρέμεινα όπως όλες οι Ελληνίδες που ήταν παντρεμένες με Λίβυους» προσθέτει η αντιπρόεδρος της ελληνικής κοινότητας στην Τρίπολη. «Είχαμε συνηθίσει να ακούμε πυροβολισμούς. Είμαστε σε περιοχή που έγιναν πολλές μάχες, κοντά στο νοσοκομείο Σελαχεντίν, από όπου προσπαθούσε να μπει ο Χάφταρ στην Τρίπολη» δηλώνει, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν σκέφτηκε να φύγει από τη χώρα που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της. «Εχουμε μια περιουσία που πρέπει να φυλάξουμε για τα παιδιά μας. Τα παιδιά μου έφυγαν στην Ελλάδα. Τα παιδιά των φίλων μας ξενιτεύτηκαν» λέει.
Ο αποκλεισμός του 2014
Ο Αντώνης Καραθανάσης έμελλε να γνωρίσει την Τρίπολη τον Φεβρουάριο του 2013, όταν ορίστηκε εμπορικός διευθυντής σε πολυεθνική εταιρεία. Οταν η εμφύλια σύρραξη εντάθηκε, ο ίδιος μαζί με άλλους Ελληνες εγκατέλειψαν τη λιβυκή πρωτεύουσα. Ηταν Ιούλιος του 2014, τότε που η ελληνική πρεσβεία, υπό τον αδικοχαμένο πρέσβη Κυριάκο Αμοιρίδη, ανέστειλε τη λειτουργία της.
«Μοναδική στιγμή που φοβήθηκα ήταν τον Ιούλιο του 2014, που είχαν φουντώσει οι συγκρούσεις. Είχαν αποκλειστεί λιμάνια, αεροδρόμια. Με μέριμνα της ελληνικής πολιτείας ήρθε η φρεγάτα «Σαλαμίς» και πήρε Ελληνες, Κύπριους, Ευρωπαίους και Κινέζους» περιγράφει. «Τώρα ζούμε κανονικά. Η ζωή επανήλθε σε κανονικούς ρυθμούς» συμπληρώνει. Και οι τρεις Ελληνες που ζουν στην Τρίπολη εξέφρασαν τη χαρά και το αίσθημα ασφάλειας που νιώθουν μετά την επαναλειτουργία της ελληνικής πρεσβείας.
«Δεν αφήσαμε την εκκλησία, ακόμα και αν έπεφταν βόμβες»
Σημείο αναφοράς για τον Ελληνισμό της Τρίπολης είναι η ορθόδοξη εκκλησία. Ο Αγιος Γεώργιος των Σκλάβων, όπως τον αποκαλούν, χτίστηκε τον 17ο αιώνα από έλληνες σκλάβους. «Δεν αφήσαμε ποτέ την εκκλησία μόνη της. Ακόμα και αν έπεφταν βόμβες» λέει ο Δημήτρης Αναστασίου, αποκαλύπτοντας ακόμη ότι ονειρεύεται να ζήσει στην Ελλάδα μόλις διευθετήσει τις εκκρεμότητες που έχει στη Λιβύη.
Αιτήματα για απευθείας πτήσεις και μεικτές εταιρείες
Στην καρδιά της Ανατολικής Λιβύης, στη Βεγγάζη – ή Εσπερίδες, σύμφωνα με τους αρχαίους Ελληνες –, βρίσκεται η άλλη ελληνική κοινότητα. Στις αρχές Ιουνίου αναμένεται να επαναλειτουργήσει το γενικό προξενείο που έκλεισε το 2004. Μαζί με το προξενείο είχε κλείσει και το ελληνικό σχολείο της περιοχής. Εν τούτοις, σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο της ελληνικής κοινότητας Βεγγάζης, κ. Σαγιάνο, οι Ελληνες δεν έμειναν αδρανείς, φτιάχνοντας ένα διεθνές σχολείο. Η ελληνική εκκλησία της περιοχής, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, καταστράφηκε το 2014. Στην οικονομική πτυχή των ελληνολιβυκών σχέσεων εστιάζει από την πλευρά του ο πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας Βεγγάζης Κανάκης Μανδαλιός. «Παραμείναμε σταθερά στην Ανατολική Λιβύη. Δεχθήκαμε πλήγματα στις εγκαταστάσεις μας. Επρεπε να ξαναβρούμε τον βηματισμό μας. Οι ανάγκες ανοικοδόμησης της Λιβύης είναι τεράστιες» υποστηρίζει. Οπως περιγράφει, το 1980 ήταν η χρυσή δεκαετία των ελληνολιβυκών οικονομικών σχέσεων. Μετά τις μεταρρυθμίσεις και το άνοιγμα της λιβυκής οικονομίας, ωστόσο, η Ελλάδα ήταν απούσα. Εκείνο το διάστημα ξεκίνησε η μεγάλη είσοδος των Τούρκων στη λιβυκή οικονομία. Παρά την οικονομική ισχύ και τουρκική επιρροή στη Λιβύη, ο κ. Μανδαλιός εκτιμά ότι η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Ξεχωρίζει ανάμεσα σε άλλα πράγματα που πρέπει να γίνουν την ανάγκη για απευθείας πτήσεις, την εκπαίδευση Λιβύων σε ελληνικά πανεπιστήμια, τις μεικτές εταιρείες αλλά και τις εκατέρωθεν επαφές της κοινωνίας των πολιτών. «Η ανάπτυξη ελληνικής οικονομικής παρουσίας στη Λιβύη θα βοηθήσει» σημειώνει, υπογραμμίζοντας και τη σημασία της παρουσίας Ελλήνων στην περιοχή. «Σε αυτό το πανδαιμόνιο φτιάξαμε έναν μικρόκοσμο με καλή ποιότητα ζωής. Μπορούμε να τον μεγαλώσουμε και να υποδεχθούμε Ελληνες» καταλήγει.
