Με τη φιλοδοξία να αποκτήσει η Ελλάδα μια «ομπρέλα» προστασίας για τα ευαίσθητα οικοσυστήματα και τη διαχείρισή τους, είχε συσταθεί, πριν από ακριβώς έναν χρόνο, ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Σήμερα η κεντρική υπηρεσία του έχει πλέον στελεχωθεί και απομένουν η έγκριση του οργανογράμματος και η απόφαση για τα έσοδα του οργανισμού ώστε να αποκτήσει σταθερή χρηματοδότηση. Τις επόμενες ημέρες μάλιστα θα δημοσιευτεί και η προκήρυξη διαγωνισμού για την προμήθεια του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Διοίκησης, το οποίο θα διασυνδέει τα κεντρικά της Αθήνας με τις 12 περιφερειακές Μονάδες Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών της χώρας και τα παραρτήματα, οι οποίες ουσιαστικά θα κάνουν τη… σκληρή δουλειά, καθώς θα αντικαταστήσουν τους Φορείς Διαχείρισης.
Ομως για να λειτουργήσει η «μηχανή» του ΟΦΥΠΕΚΑ χρειάζεται και… καύσιμο. Και όπως αναφέρει στο «Βήμα» ο διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού, καθηγητής Κωνσταντίνος Τριάντης, σύμφωνα με το Πλαίσιο Δράσης Προτεραιότητας της χώρας για την περίοδο 2021-2027, που έχει εγκριθεί από την ΕΕ, η συνολική εκτιμώμενη χρηματοδότηση για το δίκτυο Natura 2000 στην Ελλάδα ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ. Από αυτά περίπου 641 εκατ. ευρώ θα κατευθυνθούν σε μέτρα διατήρησης και αποκατάστασης οικοτόπων και βιοτόπων που φιλοξενούν σημαντικά είδη άγριας ζωής, περί τα 127 εκατ. ευρώ σε έργα πράσινης υποδομής εκτός του δικτύου Natura, τα 134 εκατ. ευρώ σε πρόσθετα μέτρα, ειδικά ανά είδος, τα οποία δεν σχετίζονται με συγκεκριμένα οικοσυστήματα, και περί τα 98 εκατ. ευρώ για διάφορα οριζόντια μέτρα και διοικητικά κόστη.
Τριετές σχέδιο δράσης από τον ΟΦΥΠΕΚΑ
Σε εξέλιξη βρίσκονται σήμερα και έργα, χρηματοδοτούμενα από το προηγούμενο ΕΣΠΑ 2014-2020, τα οποία θα ολοκληρωθούν το 2023, όπως για την εποπτεία και παρακολούθηση της κατάστασης διατήρησης ειδών και οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος (12 εκατ. ευρώ), για τη χαρτογράφηση των θαλάσσιων τύπων οικοτόπων (5 εκατ. ευρώ), την εκπόνηση σχεδίων για τη μελέτη ειδών και οικοτόπων (3,2 εκατ. ευρώ). Επίσης, τον προηγούμενο μήνα ξεκίνησε από τον ΟΦΥΠΕΚΑ η υλοποίηση δύο σημαντικών έργων συνολικού ύψους 13 εκατ. ευρώ. Το πρώτο αφορά την ανανέωση του «Κόκκινου Καταλόγου των Απειλούμενων Ειδών», στον οποίο καταγράφονται και αξιολογούνται περισσότερα από 17.000 είδη της ελληνικής χλωρίδας και πανίδας, και το δεύτερο τη δημιουργία των νέων Μονάδων Διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών.
Ενα σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού της επόμενης προγραμματικής περιόδου θα διοχετευθεί σε δράσεις για την κλιματική αλλαγή και την υποστήριξη της αρμόδιας διεύθυνσης του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), καθώς η απώλεια της βιοποικιλότητας και η κλιματική κρίση αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία. Στο δε – υπό έγκριση – τριετές σχέδιο δράσης του ΟΦΥΠΕΚΑ έχουν συμπεριληφθεί προτάσεις για την προσαρμογή της βιοποικιλότητας στην κλιματική αλλαγή και στην αξιολόγηση της επίδρασής της σε έργα δημοσίου συμφέροντος, σε αλιευτικά καταφύγια, σε τουριστικούς λιμένες και σε παραθαλάσσιες οδούς. Πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε επίσης η έγκριση μιας πρότασης, στην οποία ο ΟΦΥΠΕΚΑ συμμετέχει ως εταίρος, για την ανάπτυξη ενός πακέτου λύσεων για την προσαρμογή στις αλλαγές του κλίματος τριών περιοχών της Ελλάδας: του οικοσυστήματος των Πρεσπών, της Αθήνας και του λιμανιού του Πειραιά.
100 εκατ. και από το Ταμείο Ανάκαμψης
Ο ΟΦΥΠΕΚΑ ήταν υπεύθυνος και για τη σύνταξη του πακέτου μέτρων για τη βιοποικιλότητα στην πρόταση της Ελλάδας για το Ταμείο Ανάκαμψης και θα είναι ο φορέας υλοποίησης των εγκεκριμένων δράσεων για την περίοδο 2021-2026. Συνολικά, αναμένεται να χρηματοδοτηθούν με 100 εκατ. ευρώ εννιά δράσεις, οι οποίες, σύμφωνα με τον κ. Τριάντη, αφορούν:
l Τη δημιουργία ενός δικτύου μονοπατιών σε προστατευόμενες περιοχές.
l Τη δημιουργία και αναβάθμιση υποδομών (Μουσεία Φυσικής Ιστορίας, κέντρα παρακολούθησης θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών κ.λπ.).
l Το εθνικό σύστημα παρακολούθησης ειδών και οικοτόπων.
l Το εθνικό σύστημα φύλαξης προστατευόμενων περιοχών.
«Τόσο τα μονοπάτια όσο και η ανάδειξη της βιοποικιλότητας μέσω υφιστάμενων και νέων μουσειακών συλλογών είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένα εργαλεία ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και ανάδειξης της αξίας της βιοποικιλότητας και των προστατευόμενων περιοχών και, συνεπώς, της προστασίας τους» τονίζει ο κ. Τριάντης. Επιπλέον, όπως επισημαίνει ο καθηγητής, τις επόμενες ημέρες θα κατατεθεί προς έγκριση το τριετές σχέδιο δράσης του ΟΦΥΠΕΚΑ, με προϋπολογισμό που ξεπερνά τα 150 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των 100 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης), το οποίο περιλαμβάνει περισσότερες από 50 δράσεις που σχετίζονται με το σύστημα διακυβέρνησης και φύλαξης των προστατευόμενων περιοχών, την κλιματική αλλαγή και την προστασία της βιοποικιλότητας, την ενεργή συμμετοχή των πολιτών, έργα υποδομής και τοπικής ανάπτυξης και έργα για την υποστήριξη της λειτουργίας του ΟΦΥΠΕΚΑ.
Ηδη έχει προκηρυχθεί διαγωνισμός για αγορά εκπαιδευμένων σκύλων που θα εντοπίζουν δηλητηριασμένα δολώματα και τις επόμενες ημέρες θα ανακοινωθεί μια σειρά άμεσα υλοποιήσιμων δράσεων, όπως η συνεργασία με το Ελληνικό Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO, η οικονομική ενίσχυση περιβαλλοντικών οργανώσεων που περιθάλπουν άγρια ζώα, αλλά και μια μελέτη για τον οικοτουρισμό.
«Αγκάθια» και αγκυλώσεις στη διαχείριση
Οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΜΠ) που θα οδηγήσουν, μέσω Προεδρικών Διαταγμάτων, στη θέσπιση ζωνών προστασίας στις περιοχές Natura 2000 και, μέσω Σχεδίων Διαχείρισης, στην παρακολούθηση και εφαρμογή μέτρων και πολιτικών προστασίας ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί. Και έως τότε, όπως υπογραμμίζει ο κ. Τριάντης, «δεν μπορούμε να μιλάμε για πλήρη και στιβαρή προστασία της ελληνικής φύσης· ούτε, όμως, και για βιώσιμη ανάπτυξη εντός των προστατευόμενων περιοχών».
Σύμφωνα με τον επικεφαλής του ΟΦΥΠΕΚΑ, η δημιουργία ενός συνεκτικού θεσμικού πλαισίου προστασίας και κυρίως η εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης που θα ρυθμίζουν τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες και θα προβλέπουν μέτρα και δράσεις για τη διατήρηση των ειδών και των οικοτόπων είναι το Α και το Ω για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προστασία του εθνικού φυσικού κεφαλαίου µε όρους βιώσιµης ανάπτυξης. Και καταλήγει: «Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με αποσπασματικές δράσεις προστασίας, αλλά ούτε και με αποσπασματικές πρωτοβουλίες αξιοποίησης των περιοχών αυτών. Πρόκειται για μια πραγματικά μεγάλη μεταρρύθμιση, που ελπίζω ότι σύντομα θα ολοκληρωθεί από το αρμόδιο υπουργείο».
