Εύθραυστη είναι η εκεχειρία που έβαλε τέλος στις εχθροπραξίες ανάμεσα στο Ισραήλ και στη Χαμάς, και πολλοί αναμένουν ότι η βία θα συνεχιστεί με χαμηλότερη ένταση όχι μόνο στα παλαιστινιακά εδάφη αλλά και εντός του Ισραήλ, ανάμεσα σε Εβραίους και Αραβες. Η ανταλλαγή ισραηλινών πυραύλων και παλαιστινιακών ρουκετών μπορεί να κοπάσει, αλλά η αυξημένη βία ανάμεσα στους Αραβες και τους Εβραίους στο Ισραήλ και στη Δυτική Οχθη αναμένεται μακροχρόνια, όπως και τα νέα δεδομένα που καθιέρωσε ο πόλεμος.
Υστερα από 11 ημέρες πολέμου, 230 και πλέον νεκρούς Παλαιστινίους, οι περισσότεροι γυναίκες και παιδιά, 12 νεκρούς στο Ισραήλ, και εκατοντάδες τραυματίες, κυρίως Παλαιστινίους, έχει ενισχυθεί η ήδη ισχυρή εντύπωση και στις δύο πλευρές ότι μια ειρηνική λύση στο πρόβλημα δεν είναι ορατή στο άμεσο μέλλον. Το ίδιο μήνυμα έχει πάρει και ο Λευκός Οίκος, καθώς ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, αντίθετα προς όλους τους προκατόχους του, δεν έχει ανακοινώσει προθέσεις για ειρηνευτικό σχέδιο ούτε έχει ορίσει απεσταλμένους στην περιοχή. Αναλυτές στην Ουάσιγκτον τονίζουν τη ρεαλιστική συνειδητοποίηση του προέδρου ότι το κλειδί για λύση δεν βρίσκεται στις ΗΠΑ αλλά στους ίδιους τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους.
«Η Χαμάς βγαίνει από τη σύγκρουση ισχυρότερη και η Παλαιστινιακή Αρχή πιο αδύναμη. Η βία μεταξύ ισραηλινών Αράβων και Εβραίων θα κοπάσει κάποτε, αλλά η αίσθηση των Αράβων ότι υφίστανται συστημικές διακρίσεις θα ενισχυθεί, όπως και η πεποίθηση ότι η επιδίωξη για ισότητα εντός του Ισραήλ είναι μάταιη. Ο συμβολικός ρόλος της Ιερουσαλήμ θα διευρυνθεί, βαθαίνοντας τις θρησκευτικές διαστάσεις της σύγκρουσης. Για πολλούς Ισραηλινούς και Παλαιστινίους, οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν επιστροφή σε μια παλαιότερη φάση της σύγκρουσης. Οι δύο τελευταίες εβδομάδες ενίσχυσαν την πεποίθηση ότι η σχέση τους είναι πάλι υπαρξιακή, ότι η διπλωματία για να λυθεί η σύγκρουση είναι μάταιη και η βία αναπόφευκτη» έγραψε στο «Foreign Affairs» ο παλαιστίνιος πολιτικός αναλυτής και δημοσκόπος Χαλίλ Σικάκι, συνοψίζοντας τις άμεσες επιπτώσεις του πολέμου.
Αλλαγή τακτικής από τους Παλαιστινίους
Με την τελευταία σύγκρουση έγινε εμφανής και καθιερώθηκε η νέα πολιτική του παλαιστινιακού κινήματος προς τον υπόλοιπο κόσμο: το κέντρο βάρους έχει μετατοπιστεί από την έλλειψη παλαιστινιακού κράτους στην έλλειψη ίσων δικαιωμάτων των αράβων πολιτών εντός του Ισραήλ. Η οπτική αυτή γωνία του παλαιστινιακού προβλήματος έχει απήχηση σε Δημοκρατικούς πολιτικούς των ΗΠΑ αλλά και σε μια νέα γενιά αμερικανών Εβραίων που αρχίζει να αμφισβητεί την πολιτική προς τους Παλαιστινίους της γενιάς των γονιών της.
Οσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή δεν αιφνιδιάστηκαν από το τελευταίο ξέσπασμα βίας. Η ισραηλινή Ακροδεξιά έχει κερδίσει έδαφος, ιδίως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ενώ διάφορες πολιτικές του Ισραήλ κατά των Παλαιστινίων, οι οποίες στο παρελθόν θα φάνταζαν ακραίες, σήμερα έχουν γίνει συνηθισμένες ενέργειες της κεντρικής πολιτικής σκηνής – οι εβραϊκοί οικισμοί εξαπλώνονται ραγδαία στα παλαιστινιακά εδάφη υφαρπάζοντας παλαιστινιακή γη και κατεδαφίζοντας σπίτια Παλαιστινίων, πολλοί Ισραηλινοί ζητούν ανοιχτά την προσάρτηση νέων μεγάλων τμημάτων παλαιστινιακών εδαφών, η Κνεσέτ πέρασε νόμο το 2018 που ορίζει ως μοναδική επίσημη γλώσσα του Ισραήλ τα εβραϊκά παρά τους 1,9 εκατ. άραβες πολίτες του Ισραήλ.
Παλαιά και νέα ανοιχτά ζητήματα
Αλλο νέο στοιχείο που καθιερώνει ο τελευταίος αυτός πόλεμος είναι η προσθήκη του καθεστώτος του τεμένους του Αλ Ακσα στα μεγάλα ανοιχτά θέματα του ισραηλοπαλαιστινιακού ζητήματος, όπως η επιστροφή των παλαιστινίων προσφύγων, το καθεστώς της Ιερουσαλήμ, οι εβραίοι έποικοι και τα σύνορα του 1967. Το Αλ Ακσα στην Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ, ο τρίτος ιερότερος τόπος των μουσουλμάνων μετά τη Μέκκα και τη Μεδίνα, είναι χτισμένο πάνω σε αυτό που οι Εβραίοι αποκαλούν Ορος του Ναού (του Σολομώντα), το ιερότερο μνημείο του ιουδαϊσμού, που περιλαμβάνει το Δυτικό Τείχος (Τείχος των Δακρύων).
Οταν ο πρώην πρωθυπουργός Αριέλ Σαρόν είχε σταθεί στο Ορος του Ναού – Αλ Ακσα το 2000 και είχε δηλώσει προκλητικά ότι η γη αυτή ανήκε και θα παρέμενε στους Ισραηλινούς, είχε ξεσπάσει η δεύτερη Ιντιφάντα, ένας χαμηλής έντασης πόλεμος που διήρκεσε σχεδόν πέντε χρόνια και στοίχισε τη ζωή σε 3.000 Παλαιστινίους και 1.000 Ισραηλινούς. Σήμερα, 20 χρόνια αργότερα, η πολιτική του Ισραήλ για το Αλ Ακσα είναι πιο απροκάλυπτα ακραία.
Τα ιερά μνημεία της Παλαιάς Πόλης
«Αφότου η Ουάσιγκτον αναγνώρισε το 2017 την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, το Ισραήλ ενέτεινε τις προσπάθειες να αλλάξει το καθεστώς των ιερών μνημείων της Παλαιάς Πόλης. Η ισραηλινή αστυνομία περιόρισε την πρόσβαση των Παλαιστινίων στους χώρους του Αλ Ακσα, προσπάθησε να σιωπήσει το κάλεσμα για προσευχή και άρχισε να επιτρέπει την πρόσβαση σε μεγαλύτερους αριθμούς εβραίων Ισραηλινών. Οι Αρχές επίσης κινήθηκαν για να κάνουν έξωση σε άραβες κατοίκους της Ανατολικής Ιερουσαλήμ από τα σπίτια τους και άρχισαν να προωθούν μια πιο κυρίαρχη εβραϊκή εθνικιστικο-θρησκευτική ατζέντα σε ολόκληρη την πόλη» έγραψε ο Χαλίλ Σικάκι στο «Foreign Affairs».
Ο τελευταίος πόλεμος έδωσε τη χαριστική βολή στη λύση των δύο κρατών, ισραηλινού και παλαιστινιακού, που ήταν «κλινικά νεκρή» εδώ και πολύ καιρό. Η μοναδική άλλη «λύση» που διαφαίνεται είναι η ύπαρξη ενός κράτους, του Ισραήλ, που θα συνεχίσει να κατέχει τα παλαιστινιακά εδάφη αλλά για να μπορέσει να επιβιώσει, δεδομένου ότι οι Παλαιστίνιοι είναι περισσότεροι από τους εβραίους Ισραηλινούς, θα εξελίσσεται σε ένα απαρτχάιντ κατά των αράβων κατοίκων του.
Και οι δύο πλευρές δηλώνουν κερδισμένες
Η ισραηλινή Δεξιά, πέραν του Λικούντ του πρωθυπουργού Μπ. Νετανιάχου, έχει διευρυνθεί και η απερίφραστη απόρριψη ενός παλαιστινιακού κράτους εκστομίζεται πλέον ανοιχτά από πολλούς πολιτικούς. Παράδειγμα, αν είχε καταφέρει να σχηματιστεί κυβέρνηση «αντι-Νετανιάχου» από αριστερά, κεντρώα και δεξιά κόμματα, προσπάθεια που πάγωσε λόγω του πολέμου, ο Ναφτάλι Μπένετ, ο οποίος θα ήταν πιθανότατα ο πρώτος πρωθυπουργός της, είναι από τους μεγαλύτερους πολεμίους ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους και από τους πιο ένθερμους οπαδούς της προσάρτησης της Δυτικής Οχθης.
Τόσο ο Νετανιάχου όσο και η Χαμάς δηλώνουν ότι κέρδισαν τον πόλεμο. Και οι δύο πλευρές συμφώνησαν για εκεχειρία από τα ξημερώματα της Παρασκευής, με τη μεσολάβηση της Αιγύπτου που μιλούσε με το Ισραήλ, τη Χαμάς και την Παλαιστινιακή Αρχή. Ο ισραηλινός πρωθυπουργός, που την Τετάρτη αψήφησε και απαξίωσε δημοσίως τον αμερικανό πρόεδρο, ο οποίος είχε ζητήσει άμεση αποκλιμάκωση της βίας, συμφώνησε με την εκεχειρία μετά την υπόσχεση του Μπάιντεν ότι οι ΗΠΑ θα αναπληρώσουν το οπλοστάσιο που κατανάλωσε ο Σιδηρούς Θόλος, το αμυντικό σύστημα του Ισραήλ που αναχαίτιζε τις ρουκέτες της Χαμάς.
Τα πολιτικά οφέλη για τη Χαμάς
Η Χαμάς δέχθηκε πλήγμα από τους ισραηλινούς πυραύλους στο λεγόμενο «μετρό», το σύστημα των τούνελ στη Γάζα στο οποίο είχε επενδύσει ως την κύρια αμυντική πολιτική της. Αλλά καθιερώθηκε στα μάτια των Παλαιστινίων ως ο μοναδικός υπερασπιστής των δικαιωμάτων τους στην Ιερουσαλήμ, ενώ ο Αμπάς έδειξε ανίσχυρος ακόμα και να ελέγξει τους δρόμους της Δυτικής Οχθης, όπου αναπόφευκτα επεκτάθηκαν οι συγκρούσεις μεταξύ Ισραηλινών και Χαμάς, ακροδεξιών εβραίων και αράβων ισραηλινών πολιτών, Παλαιστινίων και εβραίων εποίκων.
«Η έκρηξη των εντάσεων έφερε στο φως τις εσωτερικές δυσλειτουργίες τόσο εντός της ισραηλινής όσο και της παλαιστινιακής πλευράς. Στην πρώτη, δύο χρόνια ατελείωτων εκλογών και η αποτυχία σχηματισμού σταθερής κυβέρνησης έφεραν ακροδεξιούς σχηματισμούς, που κάποτε θεωρούνταν υπερβολικά εξτρεμιστικοί, στο κέντρο της πολιτικής σκηνής. Στην παλαιστινιακή πλευρά, εντάθηκε η κρίση νομιμοποίησης που αντιμετώπιζαν η Παλαιστινιακή Αρχή και ο πρόεδρός της Μαχμούντ Αμπάς» έγραψε ο Ισάαν Θαρούρ, αναλυτής της «Washington Post».
Ο Αμπάς ανέβαλε πρόσφατα τις εκλογές που ήταν προγραμματισμένες για χθες, Σάββατο, τις πρώτες στην Παλαιστίνη ύστερα από 15 χρόνια. Την αφορμή την έδωσε το Ισραήλ που αρνήθηκε να πραγματοποιηθούν εκλογές στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Αιτία ήταν ότι ανέμενε να κατατροπωθεί το κόμμα του, Φατάχ, στις κάλπες.
«Ο πληθυσμός των εβραίων εποίκων στη Δυτική Οχθη και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ – όπου υποτίθεται θα υπήρχε το παλαιστινιακό κράτος – έχει επταπλασιαστεί από τη δεκαετία του ’90. Το κίνημα των εποίκων, που ήταν κάποτε στο περιθώριο της ισραηλινής πολιτικής, αποτελεί σήμερα την πρωτοπορία της ισραηλινής Δεξιάς. Και, όπως οι αμερικανοί σύμμαχοί της στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, η ισραηλινή Δεξιά δεν ενδιαφέρεται να επιδιώξει τον στόχο των δύο κρατών, όπως περιγράφεται στις Συμφωνίες του Οσλο του 1993» πρόσθεσε ο Θαρούρ.
Προς πέμπτη εκλογική αναμέτρηση το Ισραήλ
Το πραγματικό κέρδος του Νετανιάχου είναι ότι απέτρεψε τον σχηματισμό της πρώτης κυβέρνησης που δεν θα τον περιελάμβανε ύστερα από 12 χρόνια. Δύσκολο να σχηματιστεί αυτή μετά τον πόλεμο, καθώς η ψήφος εμπιστοσύνης από αραβικό κόμμα, την οποία είχε ανάγκη στην Κνεσέτ, είναι αδύνατο πλέον να δοθεί ύστερα από τις εχθροπραξίες. Το Ισραήλ θα οδηγηθεί πιθανότατα σε πέμπτες εκλογές μέσα σε λίγο παραπάνω από δύο χρόνια και ο Νετανιάχου, που θα παραμείνει πρωθυπουργός ώσπου να διοργανωθούν, ελπίζει σε ένα καλύτερο αποτέλεσμα από τις νέες κάλπες. Προς το παρόν πάντως, ακροδεξιοί πολιτικοί αλλά και ψηφοφόροι του Λικούντ εκφράζουν δυσαρέσκεια για την εκεχειρία που συμφώνησε ο ισραηλινός πρωθυπουργός.
