Αποτελούν πλέον μόνιμο «σύντροφό» μας (και κανένας δεν ξέρει για πόσο ακόμη θα μας συντροφεύουν), ωστόσο οι μάσκες, περί ων ο λόγος και η αποτελεσματικότητά τους στον έλεγχο της κορωνο-πανδημίας συνεχίζουν να αποτελούν πεδίο συζήτησης (και ενίοτε αντιπαράθεσης) μεταξύ ειδικών και ερευνητικών στοιχείων.
Τώρα διεθνής ομάδα ερευνητών με επικεφαλής επιστήμονες του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για τη Χημεία (ΜΡΙC) στο Μάιντς της Γερμανίας χρησιμοποίησε δεδομένα παρατήρησης αλλά και μαθηματικά μοντέλα προκειμένου να δώσει απαντήσεις σε αναπάντητα ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα των μασκών στην αναχαίτιση της μετάδοσης του νέου κορωνοϊού.
Οι χειρουργικές μάσκες αρκετές στις περισσότερες περιστάσεις
Με βάση τα αποτελέσματα που δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Science», στις περισσότερες περιστάσεις, ακόμη και οι απλές χειρουργικές μάσκες μειώνουν αποτελεσματικά τη μετάδοση του SARS-CoV-2 και τον πραγματικό αριθμό αναπαραγωγής του ιού (δείκτης σχετικά με το πόσα άτομα μπορεί να μολύνει το κάθε μολυσμένο με τον ιό άτομο). Ωστόσο σε περιβάλλοντα όπου είναι πιθανό να υπάρχουν μεγάλες συγκεντρώσεις ιού στον αέρα όπως τα νοσοκομεία αλλά και οι εσωτερικοί χώροι όπου υπάρχει συνωστισμός, απαιτείται η χρήση μασκών υψηλής προστασίας (Ν95/FFP2) σε συνδυασμό με άλλα προστατευτικά μέτρα όπως ο πολύ καλός αερισμός των χώρων.
«Σε ό,τι αφορά την αερογενή μετάδοση του SARS-CoV-2, ανακαλύψαμε ότι μόνο ένα πολύ μικρό μέρος των εκπνεόμενων σωματίδίων περιέχει τον ιό. Τα περισσότερα περιβάλλοντα και οι επαφές γίνονται σε συνθήκες κατά τις οποίες ακόμη και οι απλές χειρουργικές μάσκες εμφανίζουν υψηλή αποτελεσματικότητα στην πρόληψη της εξάπωλσης της COVID-19» εξήγησε η δρ Γιαφάνγκ Τσενγκ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας MINERVA στο MPIC και προσέθεσε: «Η μελέτη μας προσφέρει λεπτομερή και νέα μηχανιστική κατανόηση σχετικά με την αποτελεσματικότητα χρήσης της μάσκας στον πληθυσμό, γεγονός που εξηγεί γιατί περιοχές όπου γίνεται ευρύτερη χρήση μάσκας έχουν επιτύχει και καλύτερο έλεγχο της πανδημίας».
Μάσκες υψηλής προστασίας σε εσωτερικούς χώρους «υψηλού κινδύνου» – ακόμη και για τους εμβολιασμένους
Ωστόσο σε εσωτερικούς χώρους όπου ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού είναι υψηλός απαιτούνται πιο «προηγμένες» στο φιλτράρισμα των ιικών σωματιδίων μάσκες (N95/FFP2) σε συνδυασμό με άλλα μέτρα προστασίας για να αποτραπεί η αερογενής μετάδοση του νέου κορωνοϊού. Οι ερευνητές σημείωσαν ότι οι μάσκες δεν είναι αρκετές σε τέτοια «υψηλού κινδύνου» περιβάλλονται και απαιτούνται συγχρόνως μέτρα όπως η τήρηση αποστάσεων και ο καλός αερισμός των χώρων.
«Ο συνδυασμός μασκών υψηλής προστασίας με άλλα προστατευτικά μέτρα είναι ιδιαιτέρως σημαντικός για τα νοσοκομεία, τα ιατρικά κέντρα και άλλους κλειστούς χώρους όπου άτομα υψηλού κινδύνου μπορεί να εκτεθούν σε υψηλές συγκεντρώσεις του ιού» ανέφερε ο Κρίστιαν Βιτ, επικεφαλής της Ερευνητικής Μονάδας για την Πνευμονολογία στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Charité στο Βερολίνο, το οποίο ήταν ένα από τα κέντρα που συμμετείχαν στη μελέτη και συμπλήρωσε: «Οι μάσκες θα συνεχίσουν να αποτελούν σημαντικό μέτρο προστασίας ενάντια στη μόλυνση με τον SARS-CoV-2 – ακόμη και για τα εμβολιασμένα άτομα, ιδίως όταν η προστασία που προσφέρει ο εμβολιασμός θα αρχίσει να μειώνεται με την πάροδο του χρόνου».
Για πλήθος ιών και για τα μεταλλαγμένα στελέχη του SARS-CoV-2
«Η προσέγγισή μας σχετικά με τη σύνδεση της αποτελεσματικότητας των προστατευτικών μέτρων με την πιθανότητα μόλυνσης και τον αριθμό αναπαραγωγής μπορεί να εφαρμοστεί σε μια ευρεία γκάμα ιών του αναπνευστικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των κορωνοϊών, των ρινοϊών και του ιού της γρίπης αλλά και στα νέα μεταλλαγμένα και πιο μολυσματικά στελέχη του SARS-CoV-2» τόνισε o Χανγκ Σου, επικεφαλής ερευνητικής ομάδας στο ΜΡΙC. «Η έρευνά μας έδειξε επίσης ότι η αερογενής μετάδοση δεν οδηγεί απαραιτήτως σε πολύ υψηλό αριθμό αναπαραγωγής καθώς και ότι ένας σχετικά χαμηλός αριθμός αναπαραγωγής δεν αποκλείει την αερογενή μετάδοση» συμπλήρωσε.
Πόσοι πρέπει να φορούν μάσκα για μείωση του αριθμού αναπαραγωγής
Επιπροσθέτως η νέα μελέτη αποδεικνύει πόσο σημαντική είναι η συμμόρφωση του πληθυσμού όχι μόνο στη χρήση μάσκας αλλά και στη σωστή χρήση της προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός αναπαραγωγής της COVID-19. Συγκεκριμένα για να μειωθεί ο αριθμός αναπαραγωγής από 3 σε λιγότερο από 1, χρειάζεται τουλάχιστον το 60%-70% του πληθυσμού να κάνει χρήση χειρουργικής μάσκας (σε ό,τι αφορά τις μάσκες υψηλής προστασίας το αντίστοιχο ποσοστό πρέπει να είναι γύρω στο 40%). Ωστόσο, απαιτούνται ακόμη υψηλότερα ποσοστά συμμόρφωσης σε ό,τι αφορά τα πιο μεταδοτικά στελέχη του SARS-CoV-2.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η καινούργια μελέτη ποσοτικοποιεί το γιατί και το πώς οι μάσκες έχουν υψηλή αποτελεσματικότητα σε περιβάλλοντα όπου υπάρχει περιορισμένη παρουσία του νέου κορωνοϊού αλλά είναι λιγότερο αποτελεσματικές σε συνθήκες στις οποίες υπάρχει υψηλό ιικό φορτίο – τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο πληθυσμού. Κάτι τέτοιο, υπογράμμισαν, δεν είχε επιτευχθεί ως σήμερα και είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να μπει μια τελεία στις αντιπαραθέσεις, τις συζητήσεις και σε προηγούμενα ασαφή ερευνητικά αποτελέσματα για την αξία της μάσκας στον έλεγχο της πανδημίας του νέου κορωνοϊού.
