Μεσανατολικό : Οι ακραίοι βάζουν φωτιά – Το επικίνδυνο παιχνίδι του Ερντογάν

Σε πόλεμο βρίσκεται το Ισραήλ με τη Χαμάς, καθώς ισραηλινοί πύραυλοι σφυροκοπούν τη Γάζα από τη Δευτέρα ενώ ισραηλινά τανκς και χερσαίες δυνάμεις έχουν συγκεντρωθεί στα σύνορα της Λωρίδας από την Παρασκευή ως απάντηση στις παλαιστινιακές ρουκέτες που πέφτουν βροχή στο Ισραήλ. Η Χαμάς και η Ισλαμική Τζιχάντ έχουν εξοπλιστεί από τον τελευταίο πόλεμο στη Γάζα, το 2014, με χιλιάδες ρουκέτες (13.000 τις υπολογίζουν οι ισραηλινές υπηρεσίες), οι οποίες έχουν μεγαλύτερο βεληνεκές και πιο αξιόπιστα συστήματα καθοδήγησης.

Παράλληλα, το νέο ανησυχητικό στοιχείο είναι ο εμφύλιος πόλεμος στον οποίο οδεύει το Ισραήλ, ανάμεσα στους άραβες και στους εβραίους Ισραηλινούς. Καθημερινά, ομάδες εξαγριωμένων Αράβων αναζητούν στους δρόμους Εβραίους για να τους επιτεθούν ενώ εθνικιστές υπερδεξιοί Εβραίοι κυνηγούν Αραβες για να τους λιντσάρουν. Στις μεικτές πόλεις πραγματοποιούνται συγκρούσεις μεταξύ Αράβων και Εβραίων – οι χειρότερες στην πόλη Λοντ, τις οποίες ο ίδιος ο Βενιαμίν Νετανιάχου χαρακτήρισε «αναρχία».

Η Λοντ ήταν επί δεκαετίες μια εργατούπολη Εβραίων και Αράβων αλλά τα τελευταία χρόνια μετακόμισαν εκεί θρησκευόμενοι εθνικιστές Εβραίοι. Από το ξέσπασμα των συγκρούσεων, υπερδεξιοί Εβραίοι καταφθάνουν με πούλμαν και αυτοκίνητα – πολλοί είναι νέοι φανατικοί εβραίοι έποικοι από τη Δυτικοί Οχθη, άλλοι είναι μέλη της Λα Φαμίλια, ρατσιστικής διαβόητης οργάνωσης ισραηλινών χούλιγκαν. Παρόμοιες συγκρούσεις παρατηρούνται και σε άλλες πόλεις, ακόμη και στη συνήθως ήσυχη Χάιφα.

Μονάδα του ισραηλινού πυροβολικού βάλλει κατά της θέσης της Χαμάς στη Γάζα

Η αφορμή για τη νέα ανάφλεξη

Αφορμή για την ανάφλεξη ήταν η έξωση που θέλουν να ασκήσουν εβραίοι έποικοι σε άραβες κατοίκους της γειτονιάς Σεΐκ Τζάρα της (αραβικής) Ανατολικής Ιερουσαλήμ, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εκεί από τον ΟΗΕ στη δεκαετία του ’50, με την αιτιολογία ότι η γη ανήκε προηγουμένως σε Εβραίους. Στις συγκρούσεις με την ισραηλινή αστυνομία στο Σεΐκ Τζάρα προστέθηκαν τη Δευτέρα άλλες συγκρούσεις που άφησαν εκατοντάδες Παλαιστινίους τραυματίες από ισραηλινούς αστυνομικούς στην παλαιά πόλη της Ιερουσαλήμ, στο Ορος του Ναού, το οποίο διεκδικούν οι Εβραίοι επειδή έχει το Δυτικό Τείχος (το λεγόμενο Τείχος των Δακρύων) ενώ δίπλα βρίσκεται το τέμενος του Αλ Ακσα, το τρίτο ιερότερο για τους μουσουλμάνους.

Η βαθύτερη αιτία των συγκρούσεων είναι ότι παραμένει άλυτο και χωρίς ελπίδα επίλυσης το Παλαιστινιακό. Την τελευταία εικοσαετία, το Ισραήλ μετατοπίστηκε προς τα δεξιά και η δημιουργία παλαιστινιακού κράτους φαντάζει όλο και πιο απίθανη. Χαρακτηριστικό είναι ότι πλέον χρησιμοποιούνται εκφράσεις όπως «απαρτχάιντ» των Ισραηλινών κατά των Παλαιστινίων και «εβραϊκή υπεροχή» (κατά το λευκή υπεροχή), που τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχη ηγεμονική ιδεολογία, η οποία νομιμοποιεί τον ισραηλινό έλεγχο των παλαιστινιακών εδαφών.

Τεθωρακισμένα του ισραηλινού στρατού έχουν λάβει θέση στα σύνορα με τη Γάζα

Αλλαγή κλίματος στις ΗΠΑ

Αυτή τη φορά στις ΗΠΑ είναι περισσότερες οι φωνές που καταδικάζουν το Ισραήλ, το οποίο συνήθως απολάμβανε δικομματική στήριξη στην Ουάσιγκτον. Αρκετοί Δημοκρατικοί, κυρίως της αριστερής πτέρυγας όπως η Αλεξάντρια Οκάσιο-Κορτέζ, διαφοροποιήθηκαν λέγοντας ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να καταδικάζουν τις ρουκέτες της Χαμάς και να κάνουν ότι δεν βλέπουν τη συστηματική βία του Ισραήλ προς τους Παλαιστινίους.

Αλλά και η αμερικανική γνώμη αλλάζει: δημοσκόπηση της Gallup τον Μάρτιο βρήκε ότι το 53% των Δημοκρατικών ψηφοφόρων ζητούν να ασκήσει η Ουάσιγκτον μεγαλύτερη πίεση στο Ισραήλ (από 43% το 2018 και 38% το 2008).

Αυτή τη φορά, ο αμερικανικός Τύπος είναι πιο επικριτικός προς το Ισραήλ σε σχέση με προηγούμενες αναφλέξεις της περιοχής. «Η βία ξέσπασε εν μέρει λόγω της τελευταίας αρπαγής γης στην Ανατολική Ιερουσαλήμ από το Ισραήλ, εν μέρει λόγω της άνισης μεταχείρισης των Παλαιστινίων» έγραψε ο Νίκολας Κριστόφ στους «New York Times». Προέτρεψε την Ουάσιγκτον, «που παρέχει στρατιωτική βοήθεια αρκετών δισεκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο σε μια πλούσια χώρα, και συνεπώς επιχορηγεί τον βομβαρδισμό των Παλαιστινίων», να θέσει ως όρο στο Ισραήλ «να μειώσει τις συγκρούσεις αντί να τις επιδεινώνει και να οικοδομήσει συνθήκες για ειρήνη αντί να δημιουργεί εμπόδια».

Σε άρθρο τους στο CNN, οι πρώην διπλωμάτες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ειδικοί στην περιοχή, Ααρον Ντέιβιντ Μίλερ και Ντάνιελ Κούρτσερ, προέτρεψαν τον Μπάιντεν να εξετάσει «σε ποιον βαθμό ακραίοι έποικοι και άλλοι εβραίοι εξτρεμιστές προκάλεσαν την παρούσα κρίση» και να κάνει περισσότερα αν επιθυμεί να αναγκάσει το Ισραήλ «να σταματήσει τις εξώσεις στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, να οδηγήσει στη Δικαιοσύνη τους εποίκους που ρίχνουν λάδι στη φωτιά και να υπερασπιστεί με σαφήνεια το ιστορικό στάτους κβο του Ορους του Ναού»

Παλαιστίνιες περπατούν ανάμεσα ατα συντρίμμια των βομβαρδισμένων κτιρίων στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας

Η πολιτική κρίση και το ενδεχόμενο εκλογών

Η κλιμάκωση της βίας συμφέρει τον Νετανιάχου γιατί ξέσπασε ακριβώς τη στιγμή που τα κόμματα της αντιπολίτευσης ήταν έτοιμα να σχηματίσουν κυβέρνηση και να βάλουν τέλος στα 12 χρόνια πρωθυπουργίας του. Η κυβέρνηση θα σχηματιζόταν με τη στήριξη αραβικού κόμματος, αλλά η συμμαχία είναι αμφίβολη λόγω της έκρυθμης κατάστασης μεταξύ Εβραίων και Αράβων. Αν δεν σχηματιστεί κυβέρνηση ως τις αρχές Ιουνίου, η χώρα θα οδηγηθεί στις πέμπτες εκλογές μέσα σε λίγο πάνω από δύο χρόνια και στο τετράμηνο που θα μεσολαβήσει ώσπου να πραγματοποιηθούν ο Νετανιάχου ελπίζει να κερδίσει έδαφος λόγω του πολέμου.

Ο πόλεμος συμφέρει και τη Χαμάς, γιατί μετά την πρόσφατη πολλοστή αναβολή των παλαιστινιακών εκλογών από τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς, που κυβερνά επί 16 χρόνια, αδράχνει την ευκαιρία να δείξει ότι υπερασπίζεται τους Αραβες της Ιερουσαλήμ ενώ ο Αμπάς είναι εντελώς ανίκανος να το πράξει.

Ο Τόμας Φρίντμαν, αρθρογράφος των «New York Times», κατηγορεί τους Ισραηλινούς ότι είχαν επαναπαυθεί τα τελευταία χρόνια στην ομόφωνη εντύπωση ότι οι Παλαιστίνιοι της Δυτικής Οχθης και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ το είχαν πάρει απόφαση ότι θα ζουν πάντα υπό ισραηλινή κατοχή. Οι «Συμφωνίες του Αβραάμ» ενίσχυσαν την εντύπωση ότι το Παλαιστινιακό είναι τελειωμένη υπόθεση.

Σήμερα τα ΗΑΕ, το Μπαχρέιν, το Σουδάν και το Μαρόκο, που υπέγραψαν τις Συμφωνίες αυτές για την ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ, ισορροπούν σε μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στο να κατευνάσουν τη δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης για όσα υφίστανται οι Παλαιστίνιοι και να διατηρήσουν τα στρατηγικά πλεονεκτήματα που τους προσφέρουν οι «Συμφωνίες του Αβραάμ» (αμερικανικά F-15 και πολεμικά ντρόουν για τα ΗΑΕ, αναγνώριση ότι η Δυτική Σαχάρα είναι μαροκινή για το Μαρόκο, αφαίρεση από τη λίστα των χωρών που υποθάλπουν την τρομοκρατία για το Σουδάν). Αναλυτές από τον Κόλπο θεωρούν ότι οι Συμφωνίες αποτελούν αμετάκλητη στρατηγική απόφαση και δύσκολα τα αραβικά καθεστώτα θα περάσουν από τις ρητορικές καταδίκες του Ισραήλ στην κατάργησή τους.

Ο Ερντογάν «ρίχνει λάδι στη φωτιά» για να διεκδικήσει ρόλο

Στο παρελθόν, αρκετές μουσουλμανικές χώρες στη Μέση Ανατολή έχουν χρησιμοποιήσει την αραβο-ισραηλινή σύγκρουση δαιμονοποιώντας το Ισραήλ για την ενίσχυση της ηγετική του εικόνας. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, την εν λόγω ρητορική και πολιτική στάση καλλιεργεί με συνέπεια ο Ερντογάν με φόντο τις νεο-οθωμανικές επιδιώξεις του για την ανάδειξη της Τουρκίας ως κυρίαρχης δύναμης στην ευρύτερη περιοχή.

Ο τούρκος πρόεδρος είδε τη νέα σφοδρή ανάφλεξη στα παλαιστινιακά εδάφη ως ένα τεράστιο παράθυρο ευκαιρίας να επιτεθεί και πάλι στο «κακό Ισραήλ» ώστε να ενισχύσει τη θέση του εντός κι εκτός συνόρων. Αφού ζήτησε από τη διεθνή κοινότητα να «δώσει ένα καλό μάθημα στο Τελ Αβίβ», αποκάλεσε το Ισραήλ «τρομοκρατικό κράτος» σε μια «σκόπιμη κίνηση που πιστεύει ότι τον καθιστά δημοφιλή και ήρωα στα μάτια πολλών μουσουλμάνων ανά τον κόσμο» όπως σχολιάζει ο ιστότοπος Nordic Monitor. Στη συνέχεια εκμεταλλεύτηκε τη μεγάλη γιορτή των μουσουλμάνων για να στείλει το δικό του μήνυμα.

«Η προστασία της τιμής της Ιερουσαλήμ είναι καθήκον κάθε μουσουλμάνου» δήλωσε με αφορμή το Μπαϊράμι, ανασύροντας έτσι επιμελώς το χαρτί του υπερασπιστή των κατατρεγμένων μουσουλμάνων όπως οι Παλαιστίνιοι και του θεματοφύλακα των ιερών τόπων του Ισλάμ όπως το τέμενος Αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ, θέατρο βίαιων συγκρούσεων τις τελευταίες ημέρες.

Γνωρίζοντας καλά ότι τα λόγια του θα ενεργοποιήσουν τα αντανακλαστικά αλληλεγγύης των Αράβων προς τους Παλαιστινίους, διότι τα αιτήματά τους εξακολουθούν να έχουν μεγάλη απήχηση στη συνείδηση του αραβικού κόσμου, ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται τις πιο ευαίσθητες χορδές των απανταχού σουνιτών. Επιχειρεί να κερδίσει τις συνειδήσεις τους δείχνοντάς τους ότι σε αντίθεση με τις αραβικές ηγεσίες που δεν υψώνουν ανάστημα απέναντι στις ενέργειες του Ισραήλ, εκείνος δεν υπολογίζει το κόστος μπροστά στην ηθική διάσταση του ζητήματος. Αναλυτές αναφέρουν ότι η στάση του Ερντογάν είναι πέρα για πέρα επικίνδυνη για τις περιφερειακές ισορροπίες. Αφενός υπονομεύει τη νομιμοποίηση των αραβικών καθεστώτων και αφετέρου τορπιλίζει τις «Συμφωνίες του Αβραάμ» μεταξύ Ισραήλ και μουσουλμανικών χωρών που συνήφθησαν πέρυσι με στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων.

Ο Ερντογάν δεν είδε ποτέ με καλό μάτι αυτή την εξέλιξη, θεωρώντας τη στάση του Αμπου Ντάμπι όσο και άλλων χωρών του Περσικού Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία – που και αυτή βρίσκεται σε διαδικασία αναθέρμανσης των σχέσεων με το Ισραήλ – προδοτική έναντι των Παλαιστινίων. Γι’ αυτό και σήμερα, με αφορμή τη νέα σύγκρουση στο Ισραήλ, δεν διστάζει να δημιουργήσει τριβές μεταξύ των αραβικών χωρών και ως εκ τούτου να τις απομακρύνει και από την αμερικανική επιδίωξη της ειρήνευσης στην περιοχή.
Παρατηρητές στο Ισραήλ, ο εγχώριος Τύπος. όπως και ο γιος του πρωθυπουργού Γιαΐρ Νετανιάχου δείχνουν ως ξεκάθαρο υποκινητή των πρόσφατων αιματηρών γεγονότων στο Ισραήλ τον Ερντογάν, ο οποίος είναι γνωστό ότι κρατάει ανοιχτούς διαύλους με την ηγεσία της Χαμάς στον περίκλειστο θύλακα της Λωρίδας της Γάζας.