Οι σύγχρονες διεθνείς εξελίξεις επιβάλλουν διαφορετική ανάλυση των παγκοσμίων γεγονότων. Ο ανταγωνισμός των ΗΠΑ με τη Κίνα, η διελκυστίνδα επαναπροσδιορισμού της σχέσης ΗΠΑ-Ρωσίας, ώστε να εξισορροπηθούν οι πρωτοβουλίες της Κίνας, υποχρεώνουν τη διεθνή κοινότητα σε αναπροσαρμογή όχι μόνο της πολιτικής και της διπλωματίας, αλλά και των στόχων ανάπτυξης.
Πολύ μεγάλη συζήτηση προκάλεσε η πρόταση του Προέδρου των ΗΠΑ για άρση των περιορισμών της πνευματικής ιδιοκτησίας, ώστε τα εμβόλια να διανέμονται ταχύτερα στον κόσμο που επιθυμεί να αισθανθεί ασφαλής απέναντι στη μεγάλη πρόκληση της πανδημίας. Πριν κατανοηθεί η ακριβής έννοια της αμερικανικής προτροπής οι ποικίλες ερμηνείες κάλυψαν όλα τα μέσα ενημέρωσης και χώρες τοποθετήθηκαν υπέρ ή κατά, αναλόγως με τα εμφανή ή προσδοκώμενα συμφέροντά και τις επιθυμίες των εταιρειών τους. Η Γερμανία απέρριψε την πρωτοβουλία του αμερικανού Προέδρου και όλοι παρέμειναν στο όχι (Nein), που άρθρωσε η Καγκελάριος Μέρκελ. Όμως πίσω από τις δημόσιες δηλώσεις και τις γραμμές των κειμένων αναγνωρίζουμε την ένταση των σχέσεων ΗΠΑ- Γερμανίας εξ αιτίας και του αγωγού Nord Stream ΙΙ, που αυξάνει την εξάρτηση της Ευρωπαϊκής οικονομίας από το μονοπώλιο ενέργειας που αναπτύσσει η Μόσχα.
Η Τουρκία επέλεξε το Βερολίνο, μετά τη συνάντηση του τούρκου Υπουργού Εξωτερικών με τον γερμανό ομόλογό του, προκειμένου να διασύρει επικεφαλής των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Τη χυδαία πολιτική διασυρμού πολιτικών ηγετών επιλέγει η Τουρκία στρεφόμενη κατά των ΗΠΑ, της Ρωσίας, του Ισραήλ, της Γαλλίας, της Γερμανίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας. Στη συνέχεια βέβαια προστρέχει στην αναπροσαρμογή των σχέσεων
αναζητώντας τη στήριξη και διαμεσολάβηση του Κατάρ.
Την περίοδο που εξελίσσονται πολλά σημαντικά διεθνή θέματα η Τουρκία επιτίθεται στο Βόρειο Ιράκ και στέλνει μέσα στο Ραμαζάνι τον Υφυπουργό της να ενοχλήσει τους μουσουλμάνους της Θράκης. Λαμβάνει θέση με την πλευρά της Χαμάς στην φρικτή σύγκρουση που ξέσπασε στην Ιερουσαλήμ. Καλεί σε θρησκευτική συσπείρωση έναντι του Ισραήλ τα μουσουλμανικά κράτη επιδιώκοντας ρήγμα στις ουσιαστικά εξελισσόμενες σχέσεις Αράβων-Ισραήλ που δρομολογούν πιθανόν νέες εξελίξεις στον ενδοπαλαιστινιακό διάλογο.
Οι ΗΠΑ κυρίως, αλλά ΕΕ και ΝΑΤΟ ανακαλούν πλέον δημοσίως και χωρίς περιστροφές την Άγκυρα στη συμμαχική και νατοϊκή πραγματικότητα. Οι επιλογές του κ. Ερντογάν παρεμβάλλονται στο ευρύτερο πεδίο γεωστρατηγικών ανταγωνισμών. Το θέμα των S-400, αλλά και η γενικότερη στρατηγική και επιχειρησιακή δραστηριότητα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, Κύπρο, Λιβύη, Συρία, στο Ιράκ, Σουδάν, στην Υεμένη, Σομαλία, οι σχέσεις με τη Μουσουλμανική.
Αδελφότητα, Ρωσία, Ιράν και τώρα η ακραία πολιτική στην Παλαιστινιακή κρίση επιβαρύνουν επικινδύνως το διεθνές περιβάλλον και αυξάνουν τη διεθνή κόπωση.
Με πολλούς τρόπους σύμμαχοι και εταίροι επισημαίνουν στην Τουρκία ότι τα μέλη της διεθνούς κοινότητας προσβλέπουν σε εκτόνωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων, κοπής 19ου ή και 20ου αιώνα. Επιλέγεται μάλλον να κινηθεί η διεθνής πολιτική με όρους 21ου αιώνα αποσκοπώντας στον περιορισμό των περισσοτέρων, ει δυνατόν, προκλήσεων, που θέτουν σε κίνδυνο την ανάπτυξη, τη σταθερότητα και τη διεθνή ασφάλεια, ώστε να καταπολεμηθεί κάθε ακραία πολιτική και ένοπλη εκφραση, που εκτρέφει κυρίως η διεθνής τρομοκρατία.
Η αντιμετώπιση της κρίσης μεταξύ των χωρών του Κόλπου, με κύριο διαμεσολαβητή το Κουβέιτ, οδήγησε μετά από επίπονες συνομιλίες στην προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας με το Κατάρ, γεγονός που διευκολύνει και τη σταδιακή εξομάλυνση των σχέσεων της Ντόχα με το Άμπου Ντάμπι.
Η εξελισσόμενη ομαλοποίηση στη Λιβύη, τα δείγματα προσέγγισης των Παλαιστινιακών πλευρών και βεβαίως η πρόοδος των συνομιλιών της διεθνούς κοινότητας, κυρώς των ΗΠΑ, με το Ιράν σηματοδοτούν συνολική επιδίωξη για νέα εποχή διεθνών σχέσεων και συσχετισμών.
Ταυτοχρόνως ενθαρρυντική εξέλιξη αποτελεί η διεθνής ανοχή, ακόμη και στην περίοδο της έντονης πόλωσης των σχέσεων Κατάρ με τους τέσσερεις, στην κοινή εκμετάλλευση Ιράν και Κατάρ του μεγαλύτερου πεδίου φυσικού αερίου. Η δυνατότητα συνεκμετάλλευσης ενεργειακών πηγών από δύο χώρες που η κοινή μουσουλμανική τους θρησκεία φορτίζεται από το σιητισμό και σουνητισμό δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής αυτών που επενδύουν όλο το διπλωματικό και πολιτικό τους κεφάλαιο στις εντάσεις. Παρ όλο που το ενεργειακό μέλλον του κόσμου κατευθύνεται ταχύτατα προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες εκτιμάται ότι θα καλύπτουν πλέον του 25% των παγκόσμιων αναγκών, η διεθνής οικονομία, αλλά και οι απαιτήσεις των κοινωνιών θα συνεχίσουν να εξαρτώνται από το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο, ενώ δεν ακυρώνεται και η δυνατότητα προσφυγής χωρών στον άνθρακα όταν η τιμή του πετρελαίου ξεπερνά, κατά τις διεθνείς εκτιμήσεις, τα 95 δολ ΗΠΑ.
Ο ενεργειακός προβληματισμός παραμένει ανοιχτός για τα επόμενα τουλάχιστον 15-20 χρόνια. Το φυσικό αέριο θα αποτελεί κύριο καύσιμο και συνεπώς περιοχές ενεργειακά πλούσιες ή ακόμη και με απλώς βεβαιωμένη ενεργειακή επάρκεια παραμένουν στην πρώτη γραμμή ζήτησης και ανταγωνισμού. Οι χώρες της Μεσογειακής Λεκάνης,του Κόλπου, της Μέσης Ανατολής και της Βόρεια Αφρικής διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη και συνεπώς η Ευρώπη έχει σημαντική παρουσία και λόγο στο μελλοντικό γεωστρατηγικό περιβάλλον, που ήδη διαμορφώνεται ταχύτατα και στο οποίο συμμετέχουμε.
Το διεθνές περιβάλλον προσδιορίζει κυρίως τον ρόλο και τις επιλογές κάθε χώρας, αναλόγως των προτεραιοτήτων της.
Δρ. Θεοδώρου Θεοδωρος, πρέσβυς ε.τ
Γενικός Διευθυντής Ερευνητικού Κέντρου ΜΟΗΑ (www.moha.center)
