Η φονική πανδημία είναι φανερό πως επιμένει, υποχωρεί αργά, κοινώς «αποκλιμακώνεται βραδέως», όπως σημειώνουν οι επιδημιολόγοι. Ο ιός, παρά τους επιταχυνόμενους εμβολιασμούς που πλέον ξεπερνούν τις 100.000 ημερησίως, συνεχίζει να πληγώνει την κοινωνία, να αφαιρεί πολλές ζωές καθημερινά και να εμποδίζει τη γρήγορη ελευθέρωση των πολιτών.
Ωστόσο, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, τίποτε πια δεν μοιάζει ικανό να κρατήσει τον κόσμο κλεισμένο, μακριά από το πλήθος των οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων.
Η πίεση της κοινωνίας και της οικονομίας
Κοινή είναι η πεποίθηση ότι οι αδημονούντες πολίτες, ενθαρρυμένοι και από το «ράλι» των εμβολιασμών, αψηφούν τις συνέπειες του κορωνοϊού και πλέον βρίσκονται σε διαδικασία επιστροφής. Ολοι πια είναι στους δρόμους και στις δουλειές τους, οι πολλές ανάγκες επιβίωσης και βιοπορισμού, αλλά και το πλήθος των καταπιεσμένων επιθυμιών, τους «σπρώχνουν» στην έξοδο παρά τους υπαρκτούς κινδύνους που η κινητικότητα γεννά.
Και η κυβέρνηση από την πλευρά της δεν μπορεί πλέον να αντισταθεί, ούτε είναι διατεθειμένη να αντισταθεί, καθώς τα δημόσια οικονομικά ασκούν τη δική τους πίεση, μη επιτρέποντας μακρά παράταση του καθεστώτος επιδότησης θέσεων εργασίας και δραστηριοτήτων.
Ετσι επέτρεψε τη λειτουργία των οργανωμένων παραλιών, ανοίγει από Δευτέρα Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια, σύντομα, μαζί με το επίσημο εντός του Μαΐου άνοιγμα του τουρισμού, προτίθεται να ελευθερώσει και τις διαπεριφερειακές μετακινήσεις, όπως και να επιτρέψει σταδιακά την καλλιτεχνική, πολιτιστική και αθλητική ζωή.
Κοινώς, ο κύβος έχει ριφθεί και το ρίσκο έχει αναληφθεί. Εχουμε ήδη εισέλθει, με όποιο κόστος, σε διαδικασία ελευθέρωσης της κοινωνίας και αποσωλήνωσης της οικονομίας.
Ατμόσφαιρα ανασύνταξης και αναδημιουργίας
Αλλά δεν είναι οι μόνες συνθήκες που οδηγούν πολιτεία και κοινωνία. Είναι και η ελπίδα αναγέννησης της χώρας και της οικονομίας που ξεπήδησε από τη σκοτεινιά της πανδημίας και ξεσηκώνει τους πάντες.
Το Ταμείο Ανάκαμψης, οι διαθέσιμοι ευρωπαϊκοί πόροι δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ και εν γένει η μετα-πανδημική ατμόσφαιρα αναδημιουργίας, ανασύνταξης και προοπτικής που τείνει να επικρατήσει κινητοποιούν και ενεργοποιούν όλες τις ενεργές οικονομικές και επιχειρηματικές δυνάμεις.
Τα σήματα από όλες τις τράπεζες και τις ενώσεις επιχειρηματιών είναι απολύτως ενθαρρυντικά. Απαντες μιλούν για το συνεχώς ενισχυόμενο επενδυτικό κλίμα και το πολλαπλασιαζόμενο ενδιαφέρον ισχυρών εγχώριων και διεθνών ομίλων για τις ευκαιρίες κερδοφορίας και τις δυνατότητες ταχείας ανάπτυξης της υποτιμημένης ελληνικής οικονομίας.
Από την Τράπεζα της Ελλάδος μεταδίδουν ότι «οι ξένοι είναι ήδη εδώ, μετρούν το κόστος, αξιολογούν το διαθέσιμο δυναμικό, εντοπίζουν εταιρείες και δραστηριότητες και ήδη επιχειρούν πράξεις και συναλλαγές που μέχρι πρότινος φάνταζαν απίθανες». Οι πιο αισιόδοξοι πιστεύουν ότι διαμορφώνονται συνθήκες δυναμικής ανάπτυξης αντίστοιχης εκείνης που επικράτησε στη μεταπολεμική δεκαετία του ’60. Ορισμένοι μάλιστα πιστεύουν ότι οι συνθήκες και ιδιαιτέρως το πλήθος των διαθέσιμων χρηματοδοτικών πόρων θα επιτρέψουν ακόμη και την αναγέννηση της κλονισμένης, τις προηγούμενες δεκαετίες, ελληνικής βιομηχανίας. Η ατμόσφαιρα αναδημιουργίας παρακινεί τους πάντες. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή την ώρα δεν υπάρχει υποτυπωδώς βιώσιμη επιχείρηση που να μη σχεδιάζει το μέλλον και να μην έχει ενεργοποιήσει διαδικασίες ανασύνταξης και μεγέθυνσης.
Αυτό τον καιρό οι συμβουλευτικές εταιρείες ζουν ημέρες μεγάλης δόξας. Σχέδια επί σχεδίων για έργα, επενδύσεις, νέες δραστηριότητες, εξαγορές και συγχωνεύσεις είναι στην κυριολεξία απλωμένα, προετοιμάζονται συστηματικά και οργανωμένα στα γραφεία τους και αναμένουν το σήμα εκκίνησης μιας ιστορικών διαστάσεων διαδικασίας μετασχηματισμού και ανασυγκρότησης που θα αλλάξει το οικονομικό μοντέλο, θα αναδιατάξει τις δυνάμεις και θα επιδράσει καταλυτικά στην πολιτική.
«Είμαστε μπροστά σε κοσμογονικές αλλαγές που εξελισσόμενες μπορούν στην κυριολεξία να αλλάξουν τη εικόνα και τη θέση της χώρας στα επόμενα τρία χρόνια» επισημαίνει χωρίς ενδοιασμούς και επιφυλάξεις ανώτερο στέλεχος εγκατεστημένης στην Ελλάδα πολυεθνικής συμβουλευτικής εταιρείας. Για να συμπληρώσει ότι η συγκυρία του Ταμείου Ανάκαμψης συμπίπτει με πλήθος άλλων τεχνολογικών δυνατοτήτων και εξελίξεων που προσθέτουν δυναμική στους στόχους και στις επιδιώξεις του πανευρωπαϊκού μετα-πανδημικού προγράμματος.
Η επόμενη ημέρα στην ενέργεια
Η υιοθέτηση στόχων της πράσινης οικονομίας και του ψηφιακού μετασχηματισμού υποστηρίζει καταλυτικά την έναρξη μιας εποχής μεγάλων αλλαγών στην ελληνική οικονομία. Κοινή είναι πια η πεποίθηση ότι προϊόντος του χρόνου οι ευρωπαϊκές χώρες και οικονομίες, τελούσες υπό το βάρος των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, θα τείνουν να αντικαταστήσουν τον κύκλο της βιομηχανίας των βαρέων καυσίμων, του πετρελαίου, των διυλιστηρίων και άλλων με νέες τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας και εναλλακτικές μορφές παραγωγής από τον αέρα, τον ήλιο και νέα, καθαρά από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, καύσιμα με βάση το υδρογόνο. Ηδη όλοι οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι έχουν τοποθετηθεί και πραγματοποιήσει πράσινες επενδύσεις δισ. ευρώ και προετοιμάζουν ακόμη περισσότερες.
Από μόνη της αυτή η μετατόπιση είναι ικανή να αλλάξει τους συσχετισμούς των δυνάμεων και των συμφερόντων και να αποτελέσει βάση μετατοπίσεων και ανάδειξης νεωτερικών πόλων σε όλα τα επίπεδα οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η εξελισσόμενη ταχεία διαδικασία αναδιάρθρωσης και επαναπροσανατολισμού στην οποία έχουν εισέλθει οι παραδοσιακές βιομηχανικές μονάδες των ΕΛΠΕ και της Μotor Oil.
Επιπτώσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού
Συνδυαζόμενες οι παραπάνω τάσεις με την επιταχυνόμενη και λόγω της πανδημίας διαδικασία ψηφιακού μετασχηματισμού, όλοι μπορούν να φανταστούν το μέγεθος της επερχόμενης οικονομικής αναδιάρθρωσης και ανασυγκρότησης του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας. Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι σχεδόν το 60% των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης θα δοθεί σε έργα και δράσεις της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης.
Ειδικά η υπόθεση του ψηφιακού μετασχηματισμού θα τείνει να λάβει πρωτοφανείς διαστάσεις, καθώς η ψηφιοποίηση και συνολικά οι νέες τεχνολογίες θα εισβάλουν στην κυριολεξία παντού, θα επικρατήσουν σε όλο το εύρος των εμπορικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων και βεβαίως θα ορίσουν τις πάσης φύσεως συναλλαγές, δημιουργώντας ξεχωριστά οικονομικά και επιχειρηματικά οικοσυστήματα και μαζί θα αναδείξουν μια νέα γενιά ισχυρών επιχειρηματικών δυνάμεων με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από εκείνες που επικράτησαν στις προηγούμενες δεκαετίες.
Πολυεθνικοί κολοσσοί «βλέπουν» Ελλάδα
Οσοι έχουν αίσθηση της επερχόμενης ψηφιοποίησης αποδίδουν εξαιρετική σημασία στις προγραμματιζόμενες μεγάλες επενδύσεις πολυεθνικών ομίλων όπως της Microsoft και της Amazon στη χώρα μας. Οι τελευταίες πληροφορίες θέλουν τους αμερικανικούς πολυεθνικούς κολοσσούς να αντιμετωπίζουν την Ελλάδα ως βάση των δραστηριοτήτων τους για την ευρύτερη ζώνη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, γεγονός που, αν επιβεβαιωθεί, θα προσφέρει έναυσμα και κίνητρο μιας γενικότερης τεχνολογικής έκρηξης στη χώρα μας.
Αλλά δεν είναι οι μόνοι παράγοντες που ευνοούν τη διαδικασία ψηφιακής μετάβασης. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουν αναπτυχθεί, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, σημαντικές, τεχνολογικού αντικειμένου, νεοφυείς επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν αναπτύξει αξιοπρόσεκτες πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου, επαγγελματικής πιστοποίησης, ηλεκτρονικών παιχνιδιών κ.ά. που έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον ισχυρών διεθνών επενδυτικών ομίλων. Αλλά και στους παραδοσιακούς τομείς της φαρμακοβιομηχανίας, των συμπληρωματικών υγειονομικών αγαθών και αυτών καθαυτές των υπηρεσιών υγείας παρατηρείται κινητικότητα μεγάλη και διείσδυση των ξένων.
Αγροδιατροφικός τομέας και τουρισμός
Αντιστοίχως ο εγχώριος αγροδιατροφικός τομέας είναι εξίσου ελκυστικός και διεκδικείται από ισχυρά πολυεθνικά funds, ικανά να δώσουν ώθηση στην παραγωγή και να υποστηρίξουν τις εξαγωγές. Πάμπολλες επίσης είναι οι προσπάθειες καθετοποίησης και σύζευξης του πρωτογενούς με τον δευτερογενή τομέα, π.χ. μεταξύ συνεταιρισμένων κτηνοτρόφων-γαλακτοπαραγωγών με διακεκριμένες μονάδες παραγωγής τελικών προϊόντων, με στόχο την ανάδειξη ονομαστών εξαιρετικής ποιότητας εξαγώγιμων αγαθών. Ακόμη διαρκές παραμένει το ενδιαφέρον για ξενοδοχεία και τουριστικές δραστηριότητες, όπως και σημαντική ζήτηση καταγράφεται στην εγχώρια αγορά ακινήτων, ιδιαιτέρως για τις ανάγκες των υπερ-αναπτυσσόμενων πια εφοδιαστικών αλυσίδων. Τελευταίως μάλιστα εξελίσσονται διαδικασίες και για την αναβίωση του ναυπηγοεπισκευαστικού τομέα. Στο υπουργείο Ανάπτυξης εκκρεμεί διαγωνισμός για τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, όπου ο σημαντικότερος εκ των ενδιαφερόμενων επενδυτών έχει παρουσιάσει σχέδια πολλαπλής και συνδυασμένης ανάπτυξης με επενδύσεις της τάξης των 700 εκατ. ευρώ. Στον βαθμό, δε, που προχωρήσει εντός του τρέχοντος έτους, όπως αναμένεται, και η επένδυση του Ελληνικού, τα πράγματα μπορούν να λάβουν όντως άλλες διαστάσεις και να οδηγήσουν στην περιγραφόμενη επενδυτική έκρηξη. Το ζήτημα που εγείρεται είναι να κατανοήσει συνολικά το πολιτικό σύστημα την ευκαιρία και να διευκολύνει την αναγέννηση του ελληνικού ονείρου, παρά να σταθεί απέναντι παρασύροντας την κοινωνία σε ανεπίκαιρους αγώνες άγονους.
