Η αλλαγή στάσης των ΗΠΑ έθεσε σε κίνηση όλους τους «παίκτες» της σκακιέρας των εμβολίων παγκοσμίως, με κράτη, χώρες, οργανισμούς και εταιρείες να παίρνουν θέση για το ζήτημα της άρσης ή μη των πατεντών.
Μπορεί οι τελικές αποφάσεις να να φαντάζουν μακρινές και τα αποτελέσματα μιας τέτοιας κίνησης να μην είναι δεδομένα, όμως η πρόταση Μπάιντεν άναψε «φωτιές».
Ήδη, αρκετοί ηγέτες έχουν αντιδράσει, με την Άνγκελα Μέρκελ να τάσσεται κατά ενός τέτοιου σεναρίου. Από την άλλη, Κρεμλίνο και Παρίσι «είδαν» θετικά την πρόταση Μπάιντεν, με τους Πούτιν και Μακρόν να τάσσονται υπέρ της άρσης των πατεντών για τα εμβόλια.
Στο μεταξύ, οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν εμφανίζονται διατεθειμένες να μοιραστούν τις πατέντες. Αυτό που υποστηρίζουν ότι είναι ότι η άρνησή τους δεν αφορά τα κέρδη, αλλά πρακτικά ζητήματα.
Σε κάθε περίπτωση, η πρόταση Μπάιντεν -ακόμη κι αν προχωρήσει- από μόνη της δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα της έλλειψης εμβολίων. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian, το πρώτο βήμα θα είναι ο ΠΟΥ να υιοθετήσει την πρόταση και, καθώς ο Οργανισμός αποφασίζει με συναίνεση, υπάρχουν ακόμα χώρες που αντιδρούν.
Η νέα θέση της Ουάσιγκτον μπορεί να μεταπείσει μερικές και να υπάρξει κάποια είδους συμφωνία που θα προχωρημένη σε σχέση με ό,τι ισχύει σήμερα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ολοκληρωτική παραίτηση από τα πνευματικά δικαιώματα των εμβολίων.
Επειτα, οι φόρμουλες των εμβολίων είναι εξαιρετικά περίπλοκες με αποτέλεσμα ακόμα και οι ίδιες οι φαρμακευτικές να αντιμετωπίζουν προβλήματα στην παραγωγή τους. Η διαδικασία παρασκευής είναι εξ ίσου σημαντική με τη «συνταγή» του εμβολίου και ο ΠΟΥ δεν έχει την εξουσία να υποχρεώσει τις εταιρείες, όπως η Pfizer και η Moderna, να μοιραστούν την τεχνολογία και την τεχνογνωσία που χρησιμοποιούν για τα σκευάσματά τους.
Οι κυβερνήσεις όμως την έχουν. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, μπορούν να πιέσουν τις εταιρείες τους τους να μοιραστούν όχι μόνο τη πατέντα, αλλά και την τεχνολογία, με φαρμακοβιομηχανίες σε ολόκληρο τον κόσμο, πράγμα που μπορεί να μην επισπεύσει άμεσα την διαθεσιμότητα των εμβολίων παντού, αλλά θα έχει καλύτερα αποτελέσματα στο μέλλον και στις επόμενες πανδημίες.
Το πρακτορείο ειδήσεων Αssociated Press παρουσιάζει αναλυτικά το ζήτημα με τις πατέντες μέσα από έξι ερωταπαντήσεις.
Πώς λειτουργούν οι παντέντες φαρμάκων;
Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας ανταμείβουν την καινοτομία εμποδίζοντας τους ανταγωνιστές απλά να αντιγράψουν την ανακάλυψη μιας εταιρείας και να παράγουν ένα ανταγωνιστικό προϊόν.
Στις ΗΠΑ, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για φάρμακα διαρκούν συνήθως 20 χρόνια από την κατάθεσή τους. Επειδή χρειάζεται συχνά μια δεκαετία για να εγκριθεί ένα φάρμακο, οι εταιρείες συνήθως καταλήγουν σε περίπου δώδεκα χρόνια πωλήσεων χωρίς ανταγωνισμό.
Ωστόσο, οι φαρμακοποιοί βρίσκουν συνήθως τρόπους για να βελτιώσουν το προϊόν τους ή να διευρύνουν τη χρήση του, και εξασφαλίζουν πρόσθετα διπλώματα ευρεσιτεχνίας που μπορούν να επεκτείνουν το μονοπώλιο τους για μια ακόμη δεκαετία ή περισσότερο.
Γιατί οι πατέντες είναι τόσο σημαντικές για τις φαρμακοβιομηχανίες;
Τα φάρμακα είναι εξαιρετικά ακριβά για να αναπτυχθούν. Τα περισσότερα πειραματικά φάρμακα αποτυγχάνουν κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια των δοκιμών σε εργαστήρια, πειραματόζωα και τέλος σε ανθρώπους. Κατά μέσο όρο απαιτείται πάνω από 1 δισ. δολάρια για τη «διαδρομή» ενός φαρμάκου από την ανακάλυψη ως την τελική έγκριση.
Χωρίς την προοπτική κάποιων χρόνων με πωλήσεις χωρίς ανταγωνισμό, το ρίσκο ανεβαίνει.
Γιατί οι ΗΠΑ τάσσονται υπέρ της κατάργησης της πνευματικής ιδιοκτησίας στα εμβόλια;
Η κυβέρνηση Μπάιντεν υπέστη έντονη πίεση για να προωθήσει περισσότερα εμβόλια COVID-19 στον υπόλοιπο κόσμο. Η ιδέα περί άρσης υποστηρίχθηκε από την Ινδία και τη Νότια Αφρική τον Οκτώβριο και αυξάνεται διαρκώς, την ώρα που η πανδημία γνωρίζει έξαρση σε ορισμένα μέρη, ειδικά στην Ινδία.
Γιατί οι ΗΠΑ και άλλες χώρες ήταν αντίθετες στο παρελθόν;
Οι ΗΠΑ και ορισμένες άλλες από τις λεγόμενες πλούσιες χώρες ηγούνται σε πολλούς τομείς έρευνας και καινοτομίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα φάρμακα.
Εκτός από το κύρος που παρέχουν, οι φαρμακευτικές εταιρείες προωθούν εκατομμύρια καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας και παράγουν νέα φάρμακα που μπορούν να σώσουν ή να βελτιώσουν τις ζωές των ανθρώπων.
Στο πλαίσιο αυτό, οι φαρμακοβιομηχανίες ξοδεύουν εκατομμύρια κάθε χρόνο πιέζοντας κυβερνήσεις για να διατηρήσουν το status quo στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας.
Γιατί οι φαρμακοβιομηχανίες τάσσονται τόσο εμφατικά κατά;
Με μια φράση, «λόγω των χρήματων». Στις ΗΠΑ, οι φαρμακευτικές εταιρείες μπορούν να χρεώνουν ό,τι θέλουν για τα φάρμακά τους. Μπορούν και αυξάνουν τις τιμές, συνήθως δύο φορές το χρόνο, έτσι ώστε οι τιμές να διπλασιάζονται ή να τριπλασιάζονται συχνά κατά τη διάρκεια των ετών που προστατεύονται από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Αυτό βοηθά τους μεγάλους φαρμακοβιομήχανους να βρίσκονται μεταξύ των πιο κερδοφόρων εταιρειών του κόσμου.
Παράλληλα, καινοτομία προέρχεται και από εταιρείες βιοτεχνολογίας. Στο πλαίσιο αυτό, οι εταιρείες που θέλουν να παράγουν ένα φάρμακο είναι σε συνεχή αναζήτηση χρηματοδότησης πολύ πριν αυτό εγκριθεί.
Τι θα συνέβαινε πρακτικά εάν γινόταν πράξη η άρση των πατεντών;
Αυτό δεν είναι απολύτως σαφές, αλλά οι φαρμακοβιομηχανίες και ορισμένοι αναλυτές ισχυρίζονται ότι η παραίτηση από τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας δεν θα βοηθήσει και πολύ στην ταχύτερη παραγωγή και παράδοση εμβολίων στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Αυτό γιατί η παραγωγή των εμβολίων είναι πολύ πιο περίπλοκη από ό,τι ακολουθώντας απλά μια συνταγή και απαιτεί εργοστάσια με εξειδικευμένο εξοπλισμό, ιδιαίτερα εκπαιδευμένους εργαζόμενους και αυστηρό ποιοτικό έλεγχο – πράγματα που δεν μπορούν να γίνουν πράξη γρήγορα. Υπάρχει μικρή διαθέσιμη «εργοστασιακή ικανότητα», καθώς οι εταιρείες με εξουσιοδοτημένα εμβόλια έχουν ήδη προσλάβει πολλούς ειδικούς φαρμάκων.
Επιπλέον, πολλές από τις πρώτες ύλες για την παρασκευή των εμβολίων, μαζί με τα φιαλίδια, τα πώματα και άλλα συστατικά, βρίσκονται σε πολύ μικρή ποσότητα και αυτό δεν αναμένεται να αλλάξει σύντομα.
