Ο μεγάλος στόχος της Ευρώπης είναι η επίτευξη συλλογικής ανοσίας μετά τον εμβολιασμό του 70% του ενήλικου πληθυσμού στα μέσα Ιουλίου, δηλώνει στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» ο Τιερί Μπρετόν. Ο επίτροπος με αρμοδιότητα την Εσωτερική Αγορά, ο οποίος έχει αναλάβει επικεφαλής της ομάδας εργασίας που συνέστησε η Κομισιόν με σκοπό να επιταχυνθεί η διαδικασία παραγωγής των εμβολίων κατά της COVID-19, αναλύει διεξοδικά τις δυσκολίες αύξησης της παραγωγής των συγκεκριμένων εμβολίων σε μία «μάχη με τον χρόνο» και εμφανίζεται πεπεισμένος ότι το δεύτερο τρίμηνο του 2021 θα είναι κομβικό καθώς οι ποσότητες των διαθέσιμων δόσεων θα αυξηθούν κατακόρυφα και θα εναπόκειται πλέον στα κράτη-μέλη να επιταχύνουν τους εμβολιασμούς. Ο κ. Μπρετόν τάσσεται αναφανδόν κατά του «εθνικισμού των εμβολίων», ενώ σε σχέση με τα ρωσικά και κινεζικά εμβόλια εκτιμά ότι δεν μπορούν να παραχθούν σε τέτοια κλίμακα ώστε να επιτευχθεί ο θερινός στόχος της ανοσίας στην Ευρώπη.
Από την έναρξη του έτους έχουμε συγκεκριμένες επιπλοκές στις παραδόσεις εμβολίων σε όλη την Ευρώπη. Η Επιτροπή έχει δεχθεί τις περισσότερες κατηγορίες για αυτές τις επιπλοκές, ειδικότερα σε σχέση με την υπόθεση AstraZeneca. Τι πήγε λάθος και πώς θα μπορούσε να διορθωθεί; Πέραν της AstraZeneca, πώς πηγαίνουν οι παραδόσεις των υπόλοιπων εμβολίων; Είμαστε εντός χρονοδιαγραμμάτων;
«Η ΕΕ κέρδισε την επιστημονική μάχη και τώρα κερδίζουμε τη βιομηχανική μάχη. Δεν έχουμε μείνει πίσω. Υπό κανονικές συνθήκες, χρειάζονται 5 ως 10 χρόνια για να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο που να δουλεύει. Αυτή τη φορά πήρε 10 μήνες! Τώρα, που έχουμε πλέον τα εμβόλια, είναι ανάγκη να τα παράγουμε σε μαζική κλίμακα. Επιστρέψτε μου να είμαι σαφής σε ό,τι αφορά στην AstraZeneca: η εταιρεία είχε αρχικά δεσμευθεί να κάνει «τις καλύτερες λογικές προσπάθειες» για να παραδώσει 120 εκατομμύρια δόσεις μέχρι τα τέλη Μαρτίου. Τελικά, παρέδωσε 29,8 εκατομμύρια δόσεις, αριθμός ο οποίος αντιστοιχεί σε λιγότερο από 25% της αρχικής δέσμευσης. Πήρα την κατάσταση πολύ σοβαρά, διατήρησα συνεχή επαφή με τη διοίκηση της εταιρείας και ασχολήθηκα επί του πεδίου. Οταν βρέθηκα εκεί, παρατήρησα ότι υπήρχαν πάρα πολλές ασυνέπειες και όχι επαρκής διαφάνεια. Σήμανα συναγερμό και εισηγήθηκα στην Επιτροπή να ενεργοποιήσει τις ρήτρες επίλυσης διαφορών που προβλέπονταν από το συμβόλαιο. Σήμερα, παρακολουθούμε την παραγωγή τους σχεδόν τεμάχιο προς τεμάχιο. Ενώ όμως αντιμετωπίζουμε σοβαρές δυσκολίες με την AstraZeneca, θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι αυτές δεν θέτουν εν αμφιβόλω τις συνολικές μας προσπάθειες. Η ΕΕ έχει εξασφαλίσει τον μεγαλύτερο αριθμό εμβολίων στον κόσμο. Αν ένας προμηθευτής αποτύχει στην παράδοση, άλλοι μπορούν να μας αποζημιώσουν, επιτρέποντάς μας να πετύχουμε τον συνολικό στόχο. Κάνουμε τα πάντα για να διασφαλίσουμε έγκαιρες παραδόσεις και πλέον είναι στο χέρι των κρατών-μελών να εξασφαλίσουν αποτελεσματικές εκστρατείες εμβολιασμού».
Τι θα μπορούσε να είχε κάνει η Επιτροπή διαφορετικά, ενώ διαπραγματευόταν τις συμφωνίες προαγοράς (ΑΡΑs); Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι τα κράτη-μέλη έπρεπε να έχουν ακολουθήσει τους δικούς τους δρόμους κατά την προμήθεια των εμβολίων. Πώς απαντάτε; Επλήγη η εμπιστοσύνη στην ΕΕ;
«Ο εμβολιαστικός εθνικισμός δεν έχει κανένα νόημα. Καμία χώρα δεν είναι αυτάρκης. Απαιτούνται περισσότερα από 300 συστατικά για να παραχθεί ένα εμβόλιο και οι προμήθειες προέρχονται από όλον τον κόσμο. Στη φάση της μαζικής παραγωγής την οποία διερχόμαστε τώρα, η εφοδιαστική αλυσίδα πρέπει να ακολουθήσει, καθώς οποιαδήποτε αναστάτωση θα μπορούσε να έχει δραματικές συνέπειες στη δυνατότητα παραγωγής. Το ίδιο ακριβώς ισχύει φυσικά και για το Ηνωμένο Βασίλειο. Υπολογίζεται ότι περίπου τα 2/3 των 30 εκατομμυρίων δόσεων που έχουν γίνει στους πολίτες της χώρας αυτής είχαν παραχθεί στην Ευρώπη. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πολύ εξαρτημένο από την ΕΕ για τη διανομή εμβολίων. Το γεγονός ότι ορισμένα κράτη-μέλη αποφάσισαν να αναλάβουν πρωτοβουλίες μόνα τους δεν στρέφεται εναντίον της κοινής μας στρατηγικής. Το καταστήσαμε πολύ σαφές εξαρχής, καθώς οι πολιτικές υγείας αποτελούν αρμοδιότητα των κρατών-μελών, ότι είναι ελεύθερα να διερευνήσουν άλλον τρόπο πέραν της ευρωπαϊκής στρατηγικής. Παρ’ όλα αυτά, τα κράτη-μέλη έχουν αντιληφθεί την αξία μιας συντονισμένης προσέγγισης».
Η ομάδα εργασίας (Task Force) της οποίας ηγείσθε είναι υπεύθυνη για την αύξηση και προώθηση της βιομηχανικής δυνατότητας παραγωγής εμβολίων στην Ευρώπη. Αυτή μοιάζει να είναι μία περίπλοκη διαδικασία, ιδιαίτερα καθώς διεξάγουμε μία μάχη με τον χρόνο. Πού θα εντοπίζατε τα κυριότερα προβλήματα στη διαδικασία παραγωγής;
«Πρόκειται πραγματικά για μία πολύ περίπλοκη διαδικασία. Καμία από τις εταιρείες που έχουν αναμειχθεί δεν είχε εμπειρία στην ανάπτυξη, παραγωγή και εμπορική εκμετάλλευση αυτών των εμβολίων με βάση το mRNA και τον αδενοϊό, πόσο μάλλον με την κλίμακα και την ταχύτητα που απαιτούνται. Εργαζόμαστε συλλογικά σε 24ωρη βάση για το επιτύχουμε, και τα αποτελέσματα είναι πολύ υποσχόμενα. Η παραγωγή εμβολίων στην Ευρώπη υπερδιπλασιάζεται κάθε μήνα. Στο πλαίσιο των Συμφωνιών Προαγοράς (Advance Purchase Agreements – APAs) για την προμήθεια εκ μέρους των κρατών-μελών είχαμε δώσει πέντε εκατομμύρια δόσεις τον Δεκέμβριο, 14 εκατομμύρια δόσεις τον Ιανουάριο, 28 εκατομμύρια δόσεις τον Φεβρουάριο, περίπου 60 εκατομμύρια δόσεις τον Μάρτιο και αναμένουμε περισσότερες από 100 εκατομμύρια δόσεις ανά μήνα για το προσεχές τρίμηνο. Επιπρόσθετα, η ΕΕ έχει εξαγάγει μεγάλο αριθμό εμβολίων στους γείτονές της και σε εταίρους σε όλον τον κόσμο. Η αύξηση της παραγωγής δείχνει ότι σε βιομηχανικό επίπεδο η Ευρώπη είναι σε καλό δρόμο. Περί τα τέλη του έτους, θα φθάσουμε σε μία ετήσια παραγωγική ικανότητα τριών δισεκατομμυρίων δόσεων. Η αυξημένη παραγωγική ικανότητα μας έχει ήδη επιτρέψει να αυξήσουμε τις παραδόσεις τους προσεχείς μήνες: η πρόεδρος της Κομισιόν ανακοίνωσε στις 14 Απριλίου ότι 50 εκατομμύρια πρόσθετες δόσεις του εμβολίου της Pfizer/BionTech θα προστεθούν το δεύτερο τρίμηνο. Ωστόσο, όταν φθάνουμε στα προβλήματα που έχουμε αντιμετωπίσει, υπάρχουν μαθήματα που πρέπει να πάρουμε. Αν πάρουμε τη φράση «η εμπιστοσύνη είναι καλή, ο έλεγχος είναι καλύτερος», χρειάζεται να εκτιμήσουμε την παραγωγική ικανότητα των εταιρειών, την επιμελητεία, τις εφοδιαστικές αλυσίδες και μάλιστα εκ των προτέρων, να είμαστε παρόντες επί του πεδίου, να ελέγχουμε τακτικά την ικανότητά τους να πιάνουν τους στόχους. Αυτό κάνουμε τώρα, για να διασφαλίσουμε ότι οι εταιρείες είναι σε θέση να παραδίδουν έγκαιρα».
Εχετε χαρτογραφήσει τις εταιρείες και τις εγκαταστάσεις που θα μπορούσαν να συνδράμουν αυτή την προσπάθεια; Πόσες εγκαταστάσεις εμπλέκονται και πώς βοηθούν στην αύξηση της παραγωγής; Πώς πείσατε τις φαρμακευτικές εταιρείες να συνεργαστούν;
«Εχουμε ήδη 53 εγκαταστάσεις στην Ευρώπη και ο αριθμός αυξάνεται. Εχω προσωπικά επισκεφθεί τις περισσότερες από αυτές και έχω εντυπωσιαστεί από την ταχύτητα και την κλίμακα παραγωγής, αλλά και την αφοσίωση του προσωπικού. Είμαι δε ιδιαίτερα ικανοποιημένος από τον αυξημένο αριθμό συνεργασιών μεταξύ όσων αναπτύσσουν εμβόλια και των παραγωγών, αλλά και περήφανος διότι συνεισφέραμε σε αυτές τις συνεργασίες, όπως πράξαμε στις 29 Μαρτίου, στην πρώτη πανευρωπαϊκή διοργάνωση συνεργασιών για να κινητοποιήσουμε το πλήρες δυναμικό της Ευρώπης για την παραγωγή εμβολίων κατά της COVID-19. Η διοργάνωση βοήθησε να ταυτοποιήσουμε 300 εταιρείες σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα που μπορούν να συνεισφέρουν στη διεύρυνση της παραγωγής, στοιχείο κρίσιμο για την προετοιμασία έναντι της εμφάνισης μεταλλάξεων της COVID-19».
Καθώς δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η πανδημία θα εξαφανιστεί γρήγορα, ποια πράγματα θα έπρεπε να βελτιώσουμε για να προετοιμαστούμε για ένα νέο κύμα;
«Για να αντιμετωπίσουμε την ανάδυση μεταλλάξεων της COVID-19, η Κομισιόν ανακοίνωσε τη «θερμοκοιτίδα HERA» (Health Emergency Preparedness and Response Authority). Ενα συστατικό-κλειδί είναι η αύξηση της παραγωγής υπαρχόντων, προσαρμοσμένων ή νέων εμβολίων κατά της COVID-19. Για τον σκοπό αυτόν, η Επιτροπή θα υποστηρίξει τη δημιουργία ενός δικτύου παραγωγικών εγκαταστάσεων πολλαπλής τεχνολογίας που θα ενεργοποιείται όταν ανακύπτει ανάγκη».
Είστε αισιόδοξος ότι η Ευρώπη θα έχει καταφέρει να οικοδομήσει το επονομαζόμενο «τείχος ανοσίας» μέχρι τον Ιούνιο; Υποθέτω καταλαβαίνετε καλύτερα από τον καθένα πόσο σημαντικό είναι αυτό για τις ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες…
«Εχουμε εμπιστοσύνη ότι θα έχουμε τη δυνατότητα να παραγάγουμε επαρκή αριθμό εμβολίων για να επιτύχουμε τον στόχο για συλλογική ανοσία, που σημαίνει να έχει εμβολιαστεί το 70% του ενήλικου πληθυσμού, περί τα μέσα Ιουλίου. Με περισσότερες από 400 εκατομμύρια δόσεις να αναμένεται να παραδοθούν εντός του δευτέρου τριμήνου, τα κράτη-μέλη χρειάζεται να είναι έτοιμα να επιταχύνουν τους εμβολιασμούς και να επικοινωνήσουν στους ευρωπαίους πολίτες τη σημασία να εμβολιαστούν. Νιώθω μαζί με όλους τους ευρωπαίους πολίτες και εσάς την επιτακτικότητα της καταστάσεως και την ανάγκη να επιστρέψει η κοινωνία μας σε μία «κανονική ζωή». Αυτό θα πάρει λίγο χρόνο, αλλά διασφαλίζουμε ότι με την πρότασή μας για ένα ψηφιακό πράσινο πιστοποιητικό, που αναμένεται τον Ιούνιο, η κινητικότητα στην Ευρώπη θα είναι ευκολότερη για πολίτες και επιχειρήσεις».
Η Ευρώπη και τα κινεζικά και ρωσικά εμβόλια
Ορισμένες χώρες επιμένουν ότι η ΕΕ πρέπει να ανοίξει το «εμβολιαστικό χαρτοφυλάκιό της» και να συμπεριλάβει τα κινεζικά και τα ρωσικά εμβόλια, όπως το Sinopharm και το Sputnik V. Υποστηρίζετε αυτή την ιδέα και αν όχι, γιατί;
«Πρώτα από όλα, πρέπει να ακολουθήσουμε μία επιστημονική προσέγγιση μέσα από την εκτίμηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ), ανεξαρτήτως από πού προέρχεται ένα εμβόλιο. Ο δικός μου ρόλος είναι να απαντήσω σε ό,τι αφορά τη βιομηχανική προοπτική: μπορούν αυτά τα εμβόλια να προσθέσουν στο ευρωπαϊκό χαρτοφυλάκιο και να συμβάλουν στον στόχο μας για ανοσία το καλοκαίρι του 2021; Φοβάμαι ότι η απάντηση είναι όχι. Θα χρειαστεί αξιοσημείωτος χρόνος για να ξεκινήσει και να αυξηθεί σε κλίμακα η παραγωγή. Κανένα από αυτά τα νέα εμβόλια δεν θα μπορεί να προσφέρει επαρκείς ποσότητες πριν από τα τέλη του έτους. Αυτός είναι ο λόγος που εστιάζουμε τις ευρωπαϊκές βιομηχανικές προσπάθειες στα εμβόλια που έχουν ήδη λάβει έγκριση. Το ξαναλέω: είμαι υπερήφανος που καταφέραμε να αναπτύξουμε ένα τόσο ευρύ χαρτοφυλάκιο εμβολίων».
