Τα απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα τρίτο των παραγόμενων αποβλήτων στην Ευρώπη και για αυτό η διαχείρισή τους αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία υποχρεώνει τα κράτη – μέλη της να τα ανακυκλώνουν και να τα επαναχρησιμοποιούν σε ποσοστό τουλάχιστον το 70%.
Στην Ελλάδα δυστυχώς, είμαστε ακόμα πολύ μακριά από αυτόν τον στόχο, αφού μόλις το 18% των ΑΕΚΚ ανακυκλώνονται σωστά και επιστρέφουν στην οικονομία. Αντίθετα, υπολογίζεται ότι ένα 80% αυτών των απορριμμάτων καταλήγει σε ρέματα, ποτάμια και δάση μολύνοντας το περιβάλλον και θέτοντας σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία (κυρίως λόγω πυρκαγιών και πλημυρών) αλλά και επιβαρύνοντας τη χώρα με ένα δυσβάστακτο οικονομικό κόστος, αφού πληρώνουμε υπέρογκα πρόστιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο έχει επιτευχθεί μια σχετική πρόοδος καθώς έχουν δημιουργηθεί εξειδικευμένοι φορείς διαχείρισης που καλύπτουν σχεδόν το 78% της ελληνικής επικράτειας και το 91% του πληθυσμού. Το 2018 στη χώρα μας, έγινε συλλογή και διαχείριση περισσότερων από 750.000 τόνων ΑΕΚΚ, με την εικόνα το 2019 και το 2020 να είναι ακόμα καλύτερη.
Η διαχείριση των ΑΕΚΚ στη χώρα μας γίνεται μέσα από ιδιωτικούς μη κερδοσκοπικούς φορείς, τα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) με τα οποία οφείλουν να συμβάλλονται όσοι παράγουν υλικά εκσκαφών και να αξιοποιούν μέρος ή το σύνολό τους για τις ανάγκες ενός έργου. Η λειτουργία των εν λόγω Συστημάτων βασίζεται στην αρχή της διευρυμένης ευθύνης παραγωγού και περιλαμβάνει οικονομικά κίνητρα για να ενθαρρυνθούν οι παραγωγοί να σχεδιάσουν πιο φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα, αλλά και να αναλάβουν την ευθύνη για το κόστος της διαχείρισης αυτών των προϊόντων στο τέλος του κύκλου ζωής τους.
Και ενώ οι ρόλοι αυτών των φορέων καθορίζονται επαρκώς από την εθνική νομοθεσία, δεν έχει διασφαλιστεί η αποτελεσματική εποπτεία από τη μεριά της Πολιτείας, με αποτέλεσμα αρκετές τεχνικές εταιρείες αλλά και ΣΣΕΔ να μη συμμορφώνονται με το υπάρχον καθεστώς και να συνεχίζεται η πρακτική της απόρριψης μπάζων στα δάση και τα ρέματα.
Για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, ο Εθνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης έχει καταθέσει ένα ολοκληρωμένο πακέτο προτάσεων για την αναβάθμιση του εποπτικού πλαισίου, την αυστηροποίηση των ελέγχων, αλλά και την ενίσχυση της διαφάνειας στη λειτουργία των ΣΣΕΔ και τη διαχείριση των ΑΕΚΚ γενικότερα, ώστε να πάψει η χώρα μας να είναι ουραγός στον σχετικό τομέα.
Οι προτάσεις αυτές περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την επί τόπου διαχείριση των ΑΕΚΚ στο έργο και τον καθορισμό συγκεκριμένου χώρου για την περίσσεια εκσκαφών, τη διαφάνεια και τον έλεγχο στα τέλη ανακύκλωσης, την επιβολή κανόνων για την παραγωγή δευτερογενών υλικών, καθώς επίσης και την ενίσχυση του συμβουλευτικού, υποστηρικτικού, εποπτικού και καταγραφικού ρόλου των Συλλογικών Συστημάτων Διαχείρισης, χωρίς, φυσικά, να υποκαθιστούν τις υπηρεσίες ελέγχου του Δημοσίου.
Ενόψει λοιπόν της συζήτησης στη Βουλή, αυτό το διάστημα, του νέου σχεδίου νόμου για την ανακύκλωση, παρουσιάζεται μια μεγάλη ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε αποφασιστικά τα προβλήματα που έχουν καταγραφεί στη διαχείριση των ΑΕΚΚ. Να εξασφαλίσουμε, με άλλα λόγια, ότι αυτά τα απόβλητα θα συλλέγονται αποτελεσματικά και θα επεξεργάζονται, βάσει των αρχών της κυκλικής οικονομίας, ώστε να πάψουν να αποτελούν εστίες μόλυνσης και οικονομικό βάρος και να μετατραπούν σε πολύτιμες πρώτες ύλες για μια σειρά παραγωγικές δραστηριότητες, με πολλαπλά οφέλη για την οικονομία και το περιβάλλον, όπως συμβαίνει ήδη σε αρκετές χώρες της Ευρώπης.
Ο κ. Νίκος Χιωτάκης είναι Πρόεδρος ΔΣ του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης.
