Η χαώδης απόσταση σε μια σειρά ζητημάτων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποτυπώθηκε με τον πιο εύγλωττο τρόπο κατά τις κοινές δηλώσεις των επικεφαλής της διπλωματίας των δύο χωρών, όπου έλαβε χώρα μια πρωτοφανής για τα διπλωματικά ειωθότα δημόσια αντιπαράθεση.
Μέσα σε λίγη ώρα, η ένταση ανέβηκε και ήρθαν στο προσκήνιο όλα τα ζητήματα που χωρίζουν τα δύο κράτη: από τις έρευνες και τις εξορύξεις στο Αιγαίο και τις παραβιάσεις στον εναέριο χώρο, μέχρι τη Συνθήκη της Λωζάννης και την αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών.
Η απευθείας επαφή του Νίκου Δένδια με τον Ταγίπ Ερντογάν, και στη συνέχεια με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, αποδείχτηκε εξαιρετικά χρήσιμη ώστε να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για τα επόμενα βήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τις προθέσεις της γείτονος.
Οι προθέσεις της Άγκυρας
Από την προηγούμενη ημέρα της επίσκεψης του κ. Δένδια, η Άγκυρα είχε φροντίσει να ανεβάσει τους τόνους, με τον τούρκο πρόεδρο να εξαπολύει επίθεση εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου εκτοξεύοντας απειλές για υποτιθέμενες έρευνες με τη Λιβύη προφανώς στην περιοχή του τουρκολιβυκού μνημονίου σε περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αλλά και για «επέμβαση» των πλοίων του (των ερευνητικών και των γεωτρύπανων) στην Κύπρο.
Στη συνέχεια, ακολούθησε η πρόσκληση προς τον έλληνα ΥΠΕΞ να συναντηθεί με τον τούρκο πρόεδρο, με την Αθήνα να κρατά εξ’ αρχής μικρό καλάθι και να βρίσκεται σε απόλυτη ετοιμότητα σε περίπτωση που υπάρξει κάποιο «απρόοπτο». Όπερ και εγένετο, καθώς ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου -ενώ είχε συμφωνηθεί να κάνουν με τον Νίκο Δένδια από μία τοποθέτηση κατά τις κοινές δηλώσεις- ζήτησε εκ νέου το λόγο, παραθέτοντας σειρά έωλων επιχειρημάτων που φυσικά δεν έμειναν αναπάντητα.
Σημειώνεται πάντως πως μετά το πέρας της συνάντησής του με τον κ. Ερντογάν, στην οποία παρών ήταν και ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο κ. Δένδιας τηλεφώνησε στον κ. Μητσοτάκη για να τον ενημερώσει. Βεβαίως, οι διαφωνίες υπήρχαν και ήταν ευκρινείς.
Στις κοινές δηλώσεις, ο Τσαβούσογλου αισθάνθηκε ότι η αποτύπωση των ελληνικών θέσεων από τον κ. Δένδια θίγει την τουρκική πλευρά και ανέβασε τους τόνους. Αποτέλεσμα ήταν μια εφ’ όλης της ύλης αντιπαράθεση για σχεδόν το σύνολο των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών έσπευσε να απαντήσει με σκληρό τρόπο στις δηλώσεις του Νίκου Δένδια, ο οποίος παρουσιάζοντας τις ελληνικές θέσεις αναφέρθηκε στις παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου εκ μέρους της Τουρκίας και τις προκλητικές ενέργειές της.
Ο κ. Τσαβούσογλου έκανε λόγο για «παραβίαση των δικαιωμάτων της Τουρκίας» από την Ελλάδα στο Αιγαίο. Επέμεινε στην προηγούμενη δήλωσή του για τουρκική μειονότητα στη Θράκη, λέγοντας ότι καταπιέζονται τα δικαιώματα των μελών της, επειδή δεν αναγνωρίζεται ως «Τούρκοι» και κατηγόρησε την Ελλάδα για πρακτικές push back κατά των μεταναστών, «κατά 80.000 ψυχών» όπως χαρακτηριστικά είπε. «Αν εσείς εκφράζεται τέτοιου είδους προκλητικές δηλώσεις είμαι αναγκασμένος να απαντήσω» δήλωσε.
Ανταπαντώντας, ο κ. Δένδιας είπε στο τούρκο ομόλογό του, ότι η Τουρκία έχει παραβιάσει τα δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο, υπενθυμίζοντας τις υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών πάνω από ελληνικό έδαφος στο Αιγαίο. Όσον δε αφορά στην μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη είπε ότι «αυτό λέει η Συνθήκη της Λωζάννης. Η Λωζάννη ισχύει αρέσει στην Τουρκία είτε όχι».
Απάντησε επίσης στο επίμονο αίτημα Τσαβούσογλου για συζήτηση των ελληνοτουρκικών σε διμερές μόνο επίπεδο, χωρίς την εμπλοκή «τρίτων μερών», της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα είναι έτοιμη να προχωρήσει σε μία θετική ατζέντα με την Τουρκία, αυτό δεν σημαίνει εγκατάλειψη του ευρωπαϊκού κεντημένου, απάντησε ο έλληνας υπουργός. Υπενθύμισε ότι η Ελλάδα είναι μέλος της ΕΕ εδώ και 40 χρόνια και είναι περήφανη που συμμετέχει στο πιο επιτυχημένο παράδειγμα διεθνούς συνεργασίας στην ιστορία της ανθρωπότητας.
«Η ΕΕ δεν είναι τρίτο μέρος είναι η οικογένεια μας» είπε με νόημα.
Το σημείο που πυροδοτήθηκε η ένταση ήταν η στιγμή όταν ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου πήρε για τρίτη φορά το λόγο για να θέσει θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου. «Αν μιλήσουμε για τη Συνθήκη της Λωζάννης θα πρέπει να μιλήσουμε και για τη στρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου και για τη διαφορά της έκτασης 6-10 μιλίων μεταξύ των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου».
Η απάντηση που έδωσε ο κ. Δένδιας ήταν σε ανάλογο ύφος: Είπε ότι «τα νησιά έχουν στρατό επειδή δέχονται απειλή από την Τουρκία και αυτό δεν είναι επιλογή της Ελλάδας». Είπε μάλιστα με δηκτικό ύφος ότι ο στρατός κοστίζει χρήματα και η Ελλάδα δεν επιθυμεί να ξοδεύει άδικα χρήματα, «απέναντι υπάρχουν αποβατικά σκάφη, εκτός και άλλαξε κάτι και πρέπει να ενημερωθούμε για αυτό».
Όσον αφορά τη διαφορά 6-10 μιλίων ότι η απόφαση ελήφθη από την Ελλάδα τη δεκαετία του 1930 και η Τουρκία αντέδρασε με διαφορά σχεδόν 50 ετών, μισού αιώνα.
Το κέρδος της Αθήνας
Η Αθήνα δεν έτρεφε ψευδαισθήσεις για την πρόσκληση του κ. Δένδια στο Προεδρικό Μέγαρο στην Άγκυρα. Θεωρούσε, όμως, ότι σε κάθε περίπτωση όποιες κι αν ήταν οι προθέσεις της Άγκυρας -και κυρίως του Ερντογάν- όσο κι αν το κλίμα ήταν βαρύ, η συνάντηση ήταν απολύτως χρήσιμη για να διαπιστωθεί σε ανώτατο επίπεδο και με τον πλέον έγκυρο και αυθεντικό τρόπο, αν όχι το πώς σκέφτεται, τουλάχιστον το πώς σκοπεύει να διαχειριστεί τα ελληνοτουρκικά ο Ερντογάν.
Γι’ αυτό και από την πρώτη στιγμή, Μέγαρο Μαξίμου και υπουργείο Εξωτερικών βρίσκονταν σε ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας και υπήρχε ρητή εντολή στον έλληνα ΥΠΕΞ να απαντήσει αναλόγως σε περίπτωση που προκληθεί.
Η στάση του κ. Δένδια κρίνεται απολύτως επιβεβλημένη, καθώς έθεσε οριστικά στο περιθώριο το φοβικό σύνδρομο, όπου η Άγκυρα φωνάζει και η Αθήνα προσπαθεί να διατηρήσει την ευγένειά της απέναντι σε κάθε πρόκληση. Παράλληλα, δε, έδωσε τέλος στην υποκρισία στις διμερείς επαφές που επικρατούσε για πολλά χρόνια, προτάσσοντας την ειλικρίνεια που πρέπει να κυριαρχήσει από εδώ και πέρα.
«Πιστεύω ότι επιλέξαμε τη σωστή στρατηγική. Yπάρχει μια παροιμία που λέει ότι «οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους». Δεν γίνεται η Τουρκία να θέτει ανύπαρκτα ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών, όταν το διεθνές δίκαιο αναδεικνύει την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και τη δημιουργία ΑΟΖ, και η Ελλάδα να κωφεύει» δήλωσε επ’ αυτού ο πρώην υπουργός, Πάνος Παναγιωτόπουλος.
«Είμαι βέβαιος ότι η στάση του ΥΠΕΞ ήταν σε συνεννόηση με τον κ. Μητσοτάκη. Αρκεί αυτή η στρατηγική να συνεχιστεί. Πρέπει να είναι ξεκάθαρο το πεδίο πάνω στο οποίο θα χτίσουμε μια πολιτική εποικοδομητικού διαλόγου. Αυτή η στάση θα μας βοηθήσει υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξει αμφισημία, και ότι η Ελλάδα αποφασισμένη θα κατοχυρώσει τη θέση της ως ισότιμος συνομιλητής απέναντι στην Τουρκία, και μετά γίνουν οι συζητήσεις με βάση το διεθνές δίκαιο και τη νομιμότητα» πρόσθεσε, μιλώντας στο MEGA.
Η επόμενη ημέρα
Το ερώτημα, πλέον, που πλανάται μετά τη στιβαρή στάση του κ. Δένδια στην Άγκυρα είναι το εξής: «και τώρα τι;»
Στην Αθήνα είναι σαφές ότι ο τουρκικός εκνευρισμός θα εκδηλωθεί με κάποιον τρόπο, αν και είναι ασαφές πώς.
Η ένταση και το εύρος αυτής της τουρκικής απάντησης, δε, θα δώσει και ένα στίγμα, κατά πόσο μπαίνουμε σε μια νέα φάση έντασης ή αν το «δημόσιο ξεκαθάρισμα» του κ. Δένδια με τον κ. Τσαβούσογλου θα είναι εφαλτήριο για μια πιο «ειλικρινή» προσέγγιση τις επόμενες εβδομάδες, με το βλέμμα και στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, στο τέλος Ιουνίου.
Σχολιάζοντας σχετικά ο Κώστας Υφαντής, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, υποστήριξε πως «σήμερα υπάρχει μούδιασμα στην πλευρά της Άγκυρας. Αλλά επειδή η συγκυρία είναι τέτοια που θα αναγκάσει την Άγκυρα να σκεφτεί πριν διαρρήξει τις σχέσεις της με την Ελλάδα, νομίζω ότι όλα θα ξεκαθαρίσουν όταν και αν οριστούν οι ημερομηνίες για την επίσκεψη Τσαβούσογλου στην Αθήνα. Αν αυτό συμβεί, τότε θα υπάρξει και ο επόμενος γύρος των διερευνητικών επαφών».
