Η αφήγηση που ακολουθεί σε έναν βαθμό στηρίζεται σε συνεντεύξεις στον γαλλογερμανικό σταθμό ARTE προσώπων και από τα δυο «στρατόπεδα» που είχαν γνώση των γεγονότων τα οποία μετέτρεψαν το Ιράν από στρατηγικό σύμμαχο της Δύσης και του Ισραήλ σε θανάσιμο εχθρό.
Χωρίς να είμαι σε θέση να ελέγξω την αντικειμενικότητα των αναλύσεων, πολλά από τα ιστορικά δεδομένα είναι αδιαμφισβήτητα.
Πρόκειται για τα σαράντα χρόνια που διαμόρφωσαν σε έναν βαθμό την εξέλιξη της ισλαμικής επανάστασης στο Ιράν και στην ευρύτερη περιοχή του Κόλπου.
Τη στιγμή που ο ολοκληρωτικός πόλεμος των Συμμάχων κατά του Αξονα βαίνει κατ’ ευχήν, οι Σύμμαχοι προετοιμάζονται για την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Στη διάρκεια του πολέμου οι δυτικές δυνάμεις από κοινού με τη σύμμαχο ΕΣΣΔ αναγκάζουν σε παραίτηση τον σάχη της Περσίας Ραζά. Η φιλική σχέση του με τη Γερμανία τον καθιστούσε ύποπτο και έτσι οι Σύμμαχοι πλαγιοκοπούν τον Αξονα. Σύντομα όμως το μέτωπο διασπάται και με γοργά βήματα οδηγούμαστε στον Ψυχρό Πόλεμο.
Η συμμαχία των νικητών βρίσκει το Ιράν στο πλευρό του δυτικού μπλοκ, πολύτιμο σύμμαχο της Αγγλίας και των ΗΠΑ στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Στη φάση αυτή εκπαραθυρώνεται ο δημοκρατικά εκλεγμένος εκσυγχρονιστής Μοσαντέκ και αποκαθίσταται η μοναρχία στο πρόσωπο του υιού Παχλεβί. Είναι η εποχή που το Ιράν, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ δημιουργούν μια συμμαχία σε βαθμό που το Ιράν θεωρείται ο καλύτερος φίλος των ΗΠΑ και του Ισραήλ στην περιοχή.
Το ερώτημα που καλούμαστε να απαντήσουμε είναι πώς οι «καλύτεροι φίλοι» μετατρέπονται στους «χειρότερους εχθρούς».
Ο σάχης επιχειρεί έναν βίαιο αλλά αποτελεσματικό μετασχηματισμό μιας κοινωνίας πτωχών σιιτών σε οικονομική και στρατιωτική δύναμη ικανή να ελέγξει την περιοχή των πετρελαίων και ταυτόχρονα να ελέγξει την αυξανόμενη αντιπαράθεση με τους σουνίτες και να στηρίξει το νεαρό κράτος του Ισραήλ.
Σταδιακά, το καθεστώς της Τεχεράνης μετατρέπεται σε ένα διεφθαρμένο και αυταρχικό καθεστώς. Η οικονομική ελίτ απομονώνεται από τον λαό, η φτώχεια διευρύνεται και αυξάνεται η καταπίεση με αιχμή την περιβόητη μυστική υπηρεσία Σαβάκ. Εκτελέσεις, «εξαφανίσεις» αντιφρονούντων και βασανιστήρια είναι πλέον μια νέα πραγματικότητα που οδηγεί στην εξέγερση του 1978 και στην αιματηρή καταστολή της.
Οι μυστικές υπηρεσίες ΗΠΑ – Ισραήλ πιάνονται στον ύπνο. Εχοντας ως πηγές τους προνομιούχους του καθεστώτος, δεν καταλαβαίνουν ότι οι διαδηλώσεις εξελίσσονται σε εξέγερση. Ο άρρωστος σάχης φυγαδεύεται, οι Ισραηλινοί προλαβαίνουν να εγκαταλείψουν τη χώρα, όχι όμως και οι Αμερικανοί της εκεί πρεσβείας, που βρίσκονται παγιδευμένοι στην πρεσβεία τους για 400 ημέρες. Στο μεταξύ η επανάσταση αναγνωρίζει ως αρχηγό της τον αγιοταλάχ Χομεϊνί, ο οποίος είναι αποδεκτός και από την Αριστερά λόγω υποστήριξης των φενταγίν του Αραφάτ.
Στη συνέχεια ο Αγιοταλάχ αντικαθιστά όλους τους αξιωματούχους με τους Φρουρούς της Επανάστασης και καταδιώκει αμείλικτα και την Αριστερά, εγκαθιδρύοντας Ισλαμικό Κράτος.
Τα βήματα των συμμάχων κατά του θεοκρατικού καθεστώτος, οικονομικά σε κακή κατάσταση παρά τα πετρέλαια, δίνουν αφορμή στο Ιράν να αποκτήσει συμμάχους και να μεταβληθεί σε έναν επικίνδυνο εχθρό.
Λίβανος. Το Ισραήλ εισβάλλει στον Λίβανο για να στηρίξει τους μαρωνίτες χριστιανούς και τα σύνορά του, όπως εξηγεί ο Αριέλ Σαρόν. Ομως η διείσδυση είναι βαθιά μέσα στη χώρα και κυρίως δεν υπολόγισε ότι η πλειοψηφία των κατοίκων του είναι σιίτες. Η εισβολή στον Λίβανο δημιουργεί και την πρώτη φανατική φιλοϊρανική πολιτοφυλακή που εξελίσσεται σε τρομοκρατική οργάνωση, τη Χεζμπολάχ, ενώ ταυτόχρονα, ύστερα από εμφύλιο πόλεμο, συμμετέχει στη διακυβέρνηση της χώρας.
Η διείσδυση της φιλοϊρανικής Χαμάς στη λωρίδα της Γάζας δημιουργεί μια δεύτερη εστία τρομοκρατίας, όταν ο Αραφάτ παύει να δρα τρομοκρατικά και με τις συμφωνίες του Οσλο για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους αποτυγχάνει στα μάτια των ακραίων.
Ιράκ. Ο δεκαετής πόλεμος Ιράν – Ιράκ εξελίσσεται σε νίκη του Ιράν, με αποτέλεσμα ο Σαντάμ Χουσεΐν να παραμείνει στο μέτωπο των εχθρών τού Ιράν και με τρομοκρατία να επιβάλει την εξουσία του στους Κούρδους και στη σιιτική πλειοψηφία της χώρας του. Ωσπου η αμερικανική πολιτική των νεοσυντηρητικών, που αποκτούν την εξουσία μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, αποδίδεται ψευδώς στον Σαντάμ. Ολοι γνώριζαν ότι η τρομοκρατική οργάνωση που είναι πίσω από την τραγωδία στις 9/11 είναι «παιδί» του σουνιτικού φονταμενταλισμού – βλέπε Μπιν Λάντεν. Ομως πίσω από το ψεύδος κρύβεται η πραγματική ιδεολογία των νεοσυντηρητικών που καθοδηγούν τον Τζορτζ Μπους, που είναι τα συμφέροντα των εταιρειών πετρελαίου. Η αποκατάσταση της ειρήνης με τη μεσολάβηση της διεθνούς κοινότητας καταλήγει σε ένα διαλυμένο κράτος υπό τη διακυβέρνηση με συμμετοχή των φιλοϊρανικών δυνάμεων, που βρίσκεται τελικά στο έλεος του Ιράν. Θα έλεγα σήμερα ότι η εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ υποτάσσεται στα οικονομικά συμφέροντα των μεγιστάνων του μαύρου χρυσού.
Συρία. Η εφετινή χρονιά, δέκα χρόνια από την έναρξη του εμφύλιου πολέμου στην πολύπαθη χώρα, μας έδωσε την ευκαιρία να διαβάσουμε πολλά άρθρα και αναλύσεις για την καθυπόταξη της χώρας στην κυριαρχία του Ασαντ. Κυριαρχία που βασίστηκε στη διαφύλαξη της μοναδικής ναυτικής βάσης της Ρωσίας στη Μεσόγειο και χρηματοδοτήθηκε από το πετρέλαιο του Ιράν.
Με αυτά τα διαδοχικά γεγονότα, το Ιράν από απομονωμένη θεοκρατική χώρα αναδείχθηκε σε περιφερειακή υπερδύναμη.
Ατομική ενέργεια. Στη μόνη περίπτωση που η Δύση φέρθηκε έξυπνα αποφεύγοντας την «παγίδα του Θουκιδίδη» ήταν η πρωτοβουλία του Ομπάμα και σε συνεργασία με την Ευρώπη συμφώνησαν με το Ιράν να προσφύγουν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας για τον έλεγχο του εμπλουτισμού ουρανίου στις εγκαταστάσεις του Ιράν για την παραγωγή αποκλειστικά ηλεκτρικής ενέργειας και όχι ατομικών όπλων.
Η ανάληψη της εξουσίας από τον Τραμπ ακύρωσε τη συμφωνία και επέβαλε σκληρές οικονομικές κυρώσεις, με αποτέλεσμα τη σκλήρυνση της Τεχεράνης, που ξεπέρασε τα επιτρεπτά όρια εμπλουτισμού.
Ο νέος πρόεδρος Μπάιντεν διακήρυξε ότι θα επιστρέψει στη συμφωνία ελέγχου, αλλά η Τεχεράνη απαίτησε να αρθούν πρώτα οι κυρώσεις. Είναι πολλοί στη Δύση που θεωρούν ότι η πρόθεση της Τεχεράνης είναι προσχηματική. Και επιβεβαιώνονται με την πριν από λίγες ημέρες σύναψη γιγαντιαίας συμφωνίας με την Κίνα. Η συμφωνία δίνει τη δυνατότητα της Κίνας να αποκτήσει ζώνη ελεύθερου εμπορίου και σταθερή ποσότητα αργού πετρελαίου. Από την άλλη, η Τεχεράνη εξασφαλίζει επενδύσεις σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες, τράπεζες, λιμάνια, σιδηροδρόμους, κοινές ασκήσεις και συνεργασία υπηρεσιών πληροφοριών.
Ετσι το Ιράν, την περίοδο που διανύσαμε, κατόρθωσε να σπάσει την απομόνωσή του και να αποκτήσει σταδιακά τον έλεγχο σε χώρες ή περιοχές (Υεμένη) και παρά τις σοβαρές οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει απέδειξε ότι μπόρεσε να εκμεταλλευτεί τα λάθη των υπηρεσιών της Δύσης και των πολιτικών της. Ευτυχώς για το Ισραήλ, μπόρεσε να αποφύγει τις «παγίδες» και να αξιοποιήσει τις τεχνολογικές του γνώσεις και τη στροφή των αραβικών κρατών στην αποκατάσταση των σχέσεων μαζί τους.
ΥΓ. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, Ιράν και ΗΠΑ εξήγγειλαν διαπραγματεύσεις διμερείς για το ζήτημα των κυρώσεων και τον εμπλουτισμό του ουρανίου. Η πολιτική Ομπάμα επιστρέφει ή πρόκειται για ακόμη μια αυταπάτη; Σύντομα θα μάθουμε…
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι μέλος του ΕΣ της διαΝΕΟσις και της ΣΕ του ΕΛΙΑΜΕΠ, πρώην στέλεχος της ΕΕ.
