Το «βρετανικό μοντέλο» υιοθετεί η εμβολιαστική εκστρατεία «Ελευθερία» μετά την απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών να χορηγείται το εμβόλιο της AstraZeneca σε πολίτες 30 ετών και άνω.

Ακολουθώντας συνεπώς την πιο… ασφαλή οδό – δεδομένου ότι το εμβόλιο έχει ήδη χορηγηθεί σε 25 εκατομμύρια Αγγλους -, η οδηγία αναμένεται να λειτουργήσει ως «ένεση» εμπιστοσύνης στους πολίτες που παρακολουθούν με προβληματισμό τις εξελίξεις.

Παράλληλα, το επιστημονικό προσωπικό της χώρας έχει ήδη καταρτίσει σαφείς οδηγίες και βρίσκεται σε ετοιμότητα για αντιμετώπισή του στην περίπτωση που κάποιος πολίτης εκδηλώσει το σπάνιο σύνδρομο προθρομβωτικής θρομβοπενίας ανοσολογικής αιτιολογίας ύστερα από εμβολιασμό (VIPIT).

Οι νέοι και ο κίνδυνος από το εμβόλιο της ΑΖ

Πιο συγκεκριμένα και όπως εξηγεί στο «Βήμα» ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στη London School of Economics (LSE) Ηλίας Μόσιαλος, «οι βρετανικές αρχές ισοσταθμίζοντας τους κινδύνους έκθεσης από τον ιό έκριναν αναφορικά με τους πολίτες 30 ετών και κάτω ότι είναι ελάχιστα μεγαλύτερος ο κίνδυνος αν κάνουν το εμβόλιο σε σχέση με το να νοσήσουν και να εισαχθούν σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Για όλες τις άλλες ηλικιακές κατηγορίες το εμβόλιο έχει συντριπτικά πλεονεκτήματα».

Ακολουθώντας λοιπόν το ίδιο σκεπτικό με τα μέλη της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών συνιστά «τη συνέχιση του προγράμματος εμβολιασμού με κάθε διαθέσιμο εμβόλιο, περιλαμβανομένου και του εμβολίου AstraZeneca, στα άτομα ηλικίας 30 ετών και άνω».

«Οπως με όλα τα φάρμακα, θα πρέπει να βάζουμε στη ζυγαριά το όφελος με την πιθανή τοξική δράση τους. Και το όφελος θα πρέπει να είναι εξαιρετικά μεγαλύτερο ώστε να αγνοήσουμε την πολύ περιορισμένη σε συχνότητα τοξική δράση. Σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο εμβόλιο, αν βάλουμε στην ίδια εξίσωση όφελος με παρενέργειες, τότε το πηλίκο δεν είναι το ίδιο για τους νεότερους συγκριτικά με τους πιο ηλικιωμένους. Στους νεότερους περιορίζεται γιατί διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο από σοβαρή νόσηση, ενώ εμφανίζουν συχνότερα τη θρομβοπενική θρόμβωση» υπογραμμίζει ο καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και Ερευνητής στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ, Αχιλλέας Γραβάνης.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο κ. Γραβάνης  διευκρινίζει πως το ζήτημα που έχει ανοίξει είναι άνευ ουσίας για τη χώρα μας, «δεδομένου ότι προσώρας το AstraZeneca χορηγείται και με βάση την προτεραιοποίηση σε πολίτες άνω των 60 ετών. Βεβαίως, το αμέσως χρονικό διάστημα θα προχωρήσει η εμβολιαστική εκστρατεία στον νεότερο πληθυσμό. Τότε όμως η χώρα θα έχει προμηθευθεί 7,6 εκατ. δόσεις – πλην αυτών της AstraZeneca, που στην πράξη θα αποτελούν τη συντριπτική μειοψηφία».

Ο ιός της αμφιβολίας και το «plan B»

Παρ’ όλα αυτά και δεδομένης της «πολυφωνίας» σε ό,τι αφορά τις οδηγίες χορήγησης του εμβολίου της AstraZeneca στις χώρες της ΕΕ, ο ιός της αμφιβολίας δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστους τους Ελληνες. H κατάσταση δε περιπλέκεται ακόμα περισσότερο καθώς ήδη από την περασμένη Παρασκευή εντάχθηκε στο «μικροσκόπιο» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) και το εμβόλιο της Johnson&Johnson – σημειωτέον, πρόκειται για το μοναδικό μονοδοσικό εμβόλιο, με 1.330.000 δόσεις να καταφθάνουν στη χώρα μας έως τον Ιούνιο –  έπειτα από την εκδήλωση τεσσάρων σοβαρών περιστατικών θρομβώσεων.

Υπό τις εξελίξεις αυτές και παρότι η απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών δεν προκαλεί… παρενέργειες στο εκστρατεία «Ελευθερία», κυβέρνηση και επιστήμονες επεξεργάζονται ένα «plan B» στην περίπτωση ελεύθερων ραντεβού.

Μάλιστα και κατά πληροφορίες πιθανόν να αναπροσαρμοστεί ο επιχειρησιακός σχεδιασμός και να επισπευστούν οι διαδικασίες για νεότερες πληθυσμιακές ομάδες ή/και επαγγελματικές κατηγορίες σε νευραλγικές οικονομικές δραστηριότητες, εφόσον επιθυμούν να εμβολιαστούν με το εμβόλιο της AstraZeneca και υπό την προϋπόθεση ότι προκύψει πλεόνασμα.

Ανεμβολίαστο το 35% άνω των 80 ετών

Συνυπολογίζοντας δε, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που αφορούν στη χώρα μας, ότι ο ιός «κυκλοφορεί» στον νεότερο πληθυσμό, οδηγώντας το τρίτο κύμα, ένα παράλληλο πρόγραμμα χρήσης των αδιάθετων δόσεων στην κρίσιμη αυτή πληθυσμιακή ομάδα πιθανόν να λειτουργούσε καθοριστικά και να συνέβαλλε αποφασιστικά στην επίτευξη της «ανοσίας της αγέλης».
Μία άλλη δε παράμετρος που πρέπει να συμπεριλάβει κανείς είναι ότι στις ηλικίες άνω των 80 ετών εκτιμάται πως το 35% είναι ανεμβολίαστοι.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, στόχος είναι το αποτέλεσμα της εμβολιαστικής εξίσωσης να ισοδυναμεί με κάλυψη της τάξεως του 57% του πληθυσμού (με μία ή με δύο δόσεις) έως τα τέλη Ιουνίου. Προσθέτοντας δε και το ποσοστό της φυσικής ανοσίας που εκτιμάται ότι θα φθάσει τουλάχιστον στο 10%, τότε στα μέσα του καλοκαιριού αναμένεται να έχει ανατραπεί η εικόνα.
Προς το παρόν πάντως και όπως διευκρινίζει στο «Βήμα» ο γενικός γραμματέας Πρωτοβάθμιας Υγείας Μάριος Θεμιστοκλέους, το εμβόλιο κρίνεται στα ραντεβού, επιβεβαιώνοντας προσώρας ότι η προσέλευση των πολιτών αγγίζει το 93%. «Συνεχίζεται κανονικά το εμβολιαστικό πρόγραμμα. Θα διαπιστωθεί και θα αξιολογηθεί τυχόν πρόβλημα, όταν η διαδικασία ανοίξει για τις επόμενες ομάδες».

Το σύνδρομο VIPIT και οι προβλέψεις

Οι πολίτες με προηγούμενο ιστορικό θρόμβωσης, θρομβοπενίας ή κληρονομικής θρομβοφιλίας είναι αυτοί που ανησυχούν περισσότερο για τις σπάνιες παρενέργειες του εμβολίου της AstraZeneca. Παρ’ όλα αυτά και όπως διευκρινίζουν τα μέλη της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, δεν υπάρχει «τεκμηριωμένη συσχέτιση».
Επιπλέον προσθέτουν ότι «δεν υπάρχει τεκμηρίωση συσχέτισης με άλλους προδιαθεσικούς παράγοντες και η σπάνια αυτή κατάσταση φαίνεται να είναι μια ιδιοσυγκρασιακή αντίδραση κατά την πρώτη έκθεση στο εμβόλιο AΖ». Επισημαίνουν δε, συνοψίζοντας τα μέχρι τώρα διεθνή δεδομένα, ότι η συχνότητα των εκδηλώσεων θρόμβωσης με θρομβοπενία εκτιμάται σε 1 προς 150.000 δόσεις του εμβολίου της Οξφόρδης και η συχνότητα των αντίστοιχων θανάτων σε 1,5 προς 1.000.000 δόσεις.
Σε κάθε περίπτωση και σύμφωνα με τις επίσημες οδηγίες της Επιτροπής οι γιατροί οφείλουν να ενημερώνουν τους πολίτες που εμβολιάζονται ότι στην εξαιρετικά σπάνια περίπτωση που θα εμφανίσουν λίγες ημέρες μετά τον εμβολιασμό τους κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα θα πρέπει να αναζητήσουν άμεσα ιατρική συμβουλή.

Τα ύποπτα συμπτώματα

Πιο συγκεκριμένα, τα «ύποπτα» σημάδια μετά τη χορήγηση του εμβολίου είναι τα εξής:

– Δύσπνοια, θωρακικό άλγος, αιφνίδιο οίδημα στα κάτω άκρα, εστιακή νευρολογική σημειολογία ή επίμονο κοιλιακό άλγος, επίμονη και έντονη κεφαλαλγία διάρκειας μεγαλύτερης των 4 ημερών, θάμβος όρασης.

– Δερματικές εκχυμώσεις (μελανιές) ή εντοπισμένες πετέχειες (στικτές ερυθρές κηλίδες) εκτός από το σημείο χορήγησης του εμβολίου.

Εν τω μεταξύ, συστάσεις συνέταξε πρόσφατα και η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία σχετικά με την εκδήλωση θρόμβωσης με θρομβοπενία έπειτα από εμβολιασμό για τον ιό SARS-CoV-2, με στόχο την πρώιμη διάγνωση πιθανόν παρενεργειών και την άμεση αντιμετώπισή τους.

Ετσι, μεταξύ άλλων, συνιστάται οι ασθενείς που εμφανίζουν μόνο θρομβοπενία ή μόνο θρόμβωση μετά τη χορήγηση οποιουδήποτε εμβολίου έναντι του SARS-CoV-2 να είναι σε στενή παρακολούθηση.

Επιπλέον, σε κάθε ασθενή που εμφανίζεται με θρομβοπενία (αιμοπετάλια <150.000/μL) και θρόμβωση ή συμπτώματα που μπορεί να σχετίζονται με φλεβική ή αρτηριακή θρόμβωση (ζάλη, επίμονη και έντονη κεφαλαλγία, διαταραχές όρασης, εστιακή νευρολογική συνδρομή, κοιλιακό ή θωρακικό άλγος, δύσπνοια, οίδημα και ερυθρότητα σκέλους, ωχρότητα και ψυχρότητα άκρου), εντός 28 ημερών από τον εμβολιασμό, θα πρέπει να διενεργείται λεπτομερής έλεγχος.

Η λίστα μάλιστα των εξετάσεων είναι μακρά και περιλαμβάνει γενική αίματος και επίχρισμα για την επιβεβαίωση της θρομβοπενίας και τη διαφορική διάγνωση εναλλακτικών αιτίων αυτής, έλεγχο πήξης (που περιλαμβάνει PT, aPTT, ινωδογόνο και D-dimers) και διαγνωστικό απεικονιστικό έλεγχο για ανάδειξη αρτηριακής ή φλεβικής θρόμβωσης, ανάλογα με τα συμπτώματα του ασθενούς.

Η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία διευκρινίζει ότι «επί αυξημένων επιπέδων D-dimers και θρομβοπενίας (χωρίς άλλα παθολογικά ευρήματα από το επίχρισμα του αίματος) και παρουσίας κλινικών ή απεικονιστικών ενδείξεων θρόμβωσης, θεωρείται πιθανή η διάγνωση VIPIT». Για να επιβεβαιωθεί όμως το σύνδρομο, απαιτείται διαγνωστικός έλεγχος για ΗΙΤ, όπως είναι η ανίχνευση αντισωμάτων έναντι του συμπλέγματος PF4 και ηπαρίνης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνουν οι επιστήμονες της Εταιρείας στη θεραπεία των ασθενών με πιθανή ή επιβεβαιωμένη VIPIT, η οποία, όπως διευκρινίζουν, είναι παρόμοια με τη θεραπεία του συνδρόμου ΗΙΤ.
Στο πλαίσιο αυτό, υπογραμμίζουν δε την ανάγκη αποφυγής χορήγησης οποιασδήποτε μορφής ηπαρίνης (κλασικής ή χαμηλού μοριακού βάρους) και χορήγηση εναλλακτικής αντιπηκτικής αγωγής σε θεραπευτική δόση, παρεντερικά ή από του στόματος.

Ποιοι δεν πρέπει να ακυρώνουν τον εμβολιασμό

Ενας φόβος που φαίνεται να «παγώνει» μερίδα πολιτών, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν το ραντεβού τους με το εμβόλιο και συνεπακόλουθα με την ανοσία έναντι της λοίμωξης COVID-19, είναι αυτός των αλλεργιών. Οπως μάλιστα έχει επισημάνει πρόσφατα η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Μαρία Θεοδωρίδου, «μια κοινή παρατήρηση είναι ότι ένας σημαντικός αριθμός συμπολιτών μας έχει έναν υπερβολικό φόβο για το θέμα των αλλεργιών. Θα έλεγα ότι και οι γιατροί που διενεργούν τους εμβολιασμούς έχουν επίσης μια αυξημένη διστακτικότητα, και αυτός ο συνδυασμός οδηγεί αρκετά άτομα, όπως είπα, να μην εμβολιάζονται, να ακυρώνουν τους εμβολιασμούς τους ή να παραπέμπονται για απλές αλλεργίες να εμβολιαστούν σε ειδικά εμβολιαστικά κέντρα σε νοσοκομεία».
Για τον λόγο αυτόν τα μέλη της Επιτροπής διευκρινίζουν σε πρόσφατη οδηγία τους και σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα για τα εμβόλια ότι δεν απαιτείται παραπομπή σε εμβολιαστικό κέντρο νοσοκομείου για εμβολιαζομένους με γνωστές αλλεργίες σε:
– φάρμακα (πλην εμβολίων COVID-19 και συστατικών τους),
– τρόφιμα,
– νυγμούς εντόμων,
– περιβαλλοντικά (αερομεταφερόμενα) αλλεργιογόνα, όπως γύρεις, ακάρεα, μύκητες, επιθήλια ζώων,
– φυσικό λάστιχο (latex),
– ενδοφλέβιες σκιαγραφικές ουσίες εκτός του σκιαγραφικού από του στόματος προϊόντος gastrografin που περιέχει Polysorbate 80,
– επαφή ουσιών με το δέρμα (π.χ. δερματίτιδα εξ επαφής σε καλλυντικά, βαφές μαλλιών, νικέλιο κ.ά.).
Και υπογραμμίζουν ότι «η παραπομπή σε εμβολιαστικό κέντρο νοσοκομείου (με δυνατότητα Εξειδικευμένης Καρδιοαναπνευστικής Υποστήριξης) γίνεται αποκλειστικά και μόνο σε άτομα με ιστορικό σοβαρής αναφυλαξίας άγνωστης αιτιολογίας που χρειάστηκε αγωγή με ενέσιμα φάρμακα (αδρεναλίνη, κορτιζόνη) ή νοσηλεία».
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι με βάση τα δεδομένα σε σύνολο 665.000.000 δόσεων εμβολιασμών παγκοσμίως για τη νόσο COVID-19, η πιθανότητα σοβαρής αναφυλαξίας για τα εμβόλια κυμαίνεται μεταξύ 2,5 και 4,5 περιπτώσεις σε 1.000.000 δόσεις, ανάλογη εκείνης των εμβολιασμών από άλλα γνωστά εμβόλια.