Το τρίτο πανδημικό κύμα «φορτώνει» χωρίς αμφιβολία αβεβαιότητες το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Ασφαλείς προγνώσεις για την εξέλιξη της νόσου δεν μπορούν να υπάρξουν και όλα τελούν υπό την αίρεση της διάρκειας και της έντασης του επιδημιολογικού φαινομένου.

Παρά ταύτα οι σχεδιασμοί «τρέχουν» και η στρατηγική για την οικονομία βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη. Ο οικονομικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού κ. Αλ. Πατέλης δεν κρύβει τους κινδύνους, αποδέχεται το πανδημικό ρίσκο, αλλά θεωρεί ότι υπάρχει πλήθος στοιχείων που επιτρέπει αισιοδοξία για το μέλλον.

Ο ίδιος στις συνομιλίες του με Ελληνες και ξένους αναφέρει δύο χρονικά ορόσημα, που σχετίζονται κυρίως με την εξέλιξη των εμβολιασμών.

Το πρώτο ορόσημο τοποθετείται χρονικά στα μέσα Μαΐου, όταν θα έχουν εμβολιαστεί οι άνω των 60 ετών και οι χρονίως πάσχοντες συμπολίτες μας. Τότε ουσιαστικά θα επιχειρηθεί το πρώτο μεγάλο άνοιγμα της οικονομίας και του τουρισμού, στηριγμένο στους εμβολιασμούς και στις καλύτερες καιρικές συνθήκες.

Το δεύτερο ορόσημο τοποθετείται στα τέλη Ιουλίου καθώς ευελπιστεί ότι τότε η ελληνική κυβέρνηση θα έχει στη διάθεσή της πλήθος εμβολίων, που θα της επιτρέψει να προβεί σε μαζικούς εμβολιασμούς όλου του οικονομικά ενεργού πληθυσμού.

Πέραν των εμβολιασμών που διευκολύνουν το «ξεκλείδωμα» της οικονομίας και της κοινωνίας, αποδίδει εξαιρετική σημασία στο απόθεμα καταθέσεων που διαμορφώθηκε στη διάρκεια του πανδημικού 2020. Τα περίπου 20 δισ. ευρώ νέων καταθέσεων από επιχειρήσεις και νοικοκυριά που συγκεντρώθηκαν την περασμένη χρονιά, αποτελούν, κατά τον κ. Πατέλη, την εγγύηση της ανάκαμψης της επόμενης περιόδου.

Εκτιμά κι αυτός, όπως και η ιστορική εμπειρία μεταφέρει, ότι μετά την πανδημία θα ακολουθήσει έκρηξη κατανάλωσης και επενδύσεων. Υπολογίζει ότι με την άμβλυνση των υγειονομικών αβεβαιοτήτων η κατανάλωση θα θεριέψει διεθνώς και το 20%-30% του αποθέματος των καταθέσεων θα ξοδευτεί με την απελευθέρωση των καταπιεσμένων καταναλωτικών επιθυμιών των πολιτών.

Μεταρρυθμίσεις με αιχμή τις  αλλαγές στις  εργασιακές σχέσεις

Ο κ. Πατέλης προαναγγέλλει ότι θα ανοίξουν ακόμη κάμποσα κεφάλαια μεταρρυθμίσεων, ιδιαιτέρως στον τομέα των εργασιακών σχέσεων, με στόχο να καταστεί ευχερέστερη η αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει η τηλεργασία και άλλες ισχυρές διεθνείς τάσεις, όπως το Brexit, η επερχόμενη σύγκρουση ΗΠΑ – Κίνας και η διασπορά κινδύνου που θα επιχειρήσουν οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Γι’ αυτό και προκρίνει φορολογικά και άλλα κίνητρα για την εγκατάσταση προσώπων και επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Ο ίδιος πιστεύει ότι θα υπάρξει κύμα φυγής εταιρειών και κεφαλαίων από τη Βρετανία, όπως και μετακινήσεις παραγωγικών μονάδων από την Ασία σε άλλες ζώνες του πλανήτη. Ευελπιστεί ότι από αυτές τις διαδικασίες θα ευνοηθεί ο Πειραιάς και θα έχει την ευκαιρία να αναδειχθεί σε διεθνές ναυτιλιακό και διαμετακομιστικό κέντρο. Επισημαίνει ωστόσο ότι δεν υπάρχει αντίστοιχη προς τη ζήτηση προσφορά επιχειρηματικών ακινήτων και μαζί εκφράζει ανησυχία για την καθυστέρηση που παρουσιάζουν, με ευθύνη των ιδιωτών ιδιοκτητών, οι επενδύσεις στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, σημειώνοντας ότι η νύμφη του Θερμαϊκού κινδυνεύει να χάσει τη μεγάλη ευκαιρία αναγέννησης και ανασυγκρότησης.

Ο οικονομικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού θεωρεί επίσης κομβικής σημασίας για τις ελληνικές οικονομικές εξελίξεις την ενσωμάτωση των αλλαγών που φέρνουν τόσο το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής όσο και η ανάγκη του ψηφιακού μετασχηματισμού. Επισημαίνει στο σημείο αυτό ότι οι πράσινες επενδύσεις θα απορροφήσουν το 37% των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και άλλο 20% θα κατευθυνθεί σε έργα ψηφιακού μετασχηματισμού. Πράγμα που σημαίνει ότι οι απαιτήσεις από τον ιδιωτικό τομέα πολλαπλασιάζονται, καθώς και οι δύο τομείς θα μας απασχολούν για πολλά έτη, ίσως επί δεκαετίες, και θα είναι αυτοί εν τέλει που θα ορίσουν την αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Επικαλείται χαρακτηριστικά την απόφαση της ΝΙΚΕ να κλείσει τη δραστηριότητά της στην Ελλάδα και να προτιμήσει την επιλογή του ηλεκτρονικού εμπορίου, που επιτρέπει έλεγχο των πωλήσεων και παρακολούθηση των προϊόντων της. Είναι αυτή μια τάση που θα επιδράσει με τον τρόπο της.

Εχει πάντως ενδιαφέρον στο σημείο αυτό ότι ο κ. Πατέλης αναγνωρίζει πως «το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Ελλάδας σε αυτή τη διαδικασία μετασχηματισμού είναι η ποιότητα του διαθέσιμου ανθρώπινου κεφαλαίου», το πλήθος των καλά εκπαιδευμένων, πολύγλωσσων και τεχνολογικά καταρτισμένων νέων που ζουν είτε εδώ είτε στο εξωτερικό. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η Πολωνία και η Ουγγαρία, για παράδειγμα, έχουν ξεμείνει από ανθρώπινες δυνάμεις. Δεν κρύβει ότι άργησε να κατανοήσει το μέγεθος και την αξία του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας μας, αλλά πλέον πιστεύει ότι εντός και εκτός της χώρας υπάρχει ισχυρό απόθεμα ανθρώπινου κεφαλαίου, ικανό να διευκολύνει και να προσελκύσει μεγάλες ξένες επενδύσεις εδώ.

118 έργα και 64 μεταρρυθμίσεις στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης

Ο οικονομικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού αναμένει πολλά από το Ταμείο Ανάκαμψης, η έγκριση του οποίου αναμένεται στην αυριανή έκτακτη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Περικλείεται σε 2.000 σελίδες(!), περιλαμβάνει 118 έργα και 64 μεταρρυθμίσεις και θα συνοδεύεται από άλλα περίπου 250 επιμέρους. Η συζήτησή του στη Βουλή προγραμματίζεται για τις 5 Απριλίου και θα ακολουθήσει η τελική κατάθεσή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα μέσα Απριλίου. Θα χρειαστεί περίπου ένα δίμηνο διαβουλεύσεων με τις Βρυξέλλες προκειμένου να εγκριθεί και να αποδεσμευτεί η προκαταβολή του 13% των 32 δισ. ευρώ, περίπου 4,1 δισ. ευρώ.
Ο κ. Πατέλης εκτιμά ότι οι πρώτοι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης θα εισρεύσουν στη χώρα στα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου. Ο ίδιος ωστόσο διευκρινίζει ότι πέραν της προκαταβολής η χώρα με εγκεκριμένο το πρόγραμμα από τις Βρυξέλλες θα είναι σε θέση να διεκδικήσει χρηματοδοτικούς πόρους από τις αγορές προκειμένου να επιταχύνει το μεταπανδημικό επενδυτικό της πρόγραμμα. Προαναγγέλλει μάλιστα ότι πρώτα θα «τρέξουν» ενταγμένα στο Ταμείο προγράμματα επανακατάρτισης του εργατικού δυναμικού, ιδιαιτέρως εκείνα που συνδέονται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Αναμένει δε ότι η ενεργοποίηση του Προγράμματος Ανάκαμψης θα προσθέσει τουλάχιστον 2 ποσοστιαίες μονάδες στην ανάπτυξη της χώρας την τρέχουσα χρονιά. Αλλες δύο μονάδες υπολογίζει επίσης, με το πλήρες άνοιγμα της οικονομίας, από τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και την κατάργηση της έκτακτης εισφοράς.

Τουρίστες με πιστοποιητικό εμβολιασμού ή αρνητικό PCR

Διπλάσια, σε σχέση με το 2020, έσοδα από τον τουρισμό αναμένει o οικονομικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού. Υπολογίζει ότι το 2021 ο τουρισμός θα ξεπεράσει το 50% των εσόδων του 2019. Τα μηνύματα που λαμβάνει ο ίδιος από την τουριστική αγορά βεβαιώνουν ότι ο κόσμος θέλει τα ταξιδέψει. Δεν κρύβει ότι η κυβέρνηση προγραμματίζει να ανοίξει επίσημα ο τουρισμός στις 14 Μαΐου. Τότε σχεδιάζεται να καταργηθεί η υποχρέωση της καραντίνας για τους ταξιδιώτες που διαθέτουν πιστοποιητικό εμβολιασμού, βεβαίωση αντισωμάτων ή αρνητικό τεστ PCR 72 ωρών.
Η πρώτη πρόβα ανοίγματος ωστόσο θα γίνει με το Ισραήλ στα τέλη της επόμενης εβδομάδας, καθώς εκεί έχει εμβολιαστεί πάνω από το 60% των κατοίκων. Η κυβέρνηση προσβλέπει επίσης σε ταχεία απελευθέρωση του τουριστικού ρεύματος από τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία. Ωστόσο διευκρινίζει ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν για μεγάλο διάστημα «μαύρες» ζώνες λόγω των ανισοτήτων στη διανομή εμβολίων.

Καθοριστική η εξυγίανση των τραπεζών

Μέγα επίτευγμα της οικονομικής πολιτικής θεωρεί τα επικρατήσαντα και στην Ελλάδα αρνητικά επιτόκια ο οικονομικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού. Προσβλέπει σε πολλά από αυτή την εξέλιξη και τη συνδυάζει με την πρόοδο που συντελείται στον τραπεζικό τομέα. Ο κ. Πατέλης υπερασπίζεται μετά πάθους τις τιτλοποιήσεις των κόκκινων μη εξυπηρετούμενων δανείων και επιμένει, παρά τις πολλές επικρίσεις που δέχεται η κυβέρνηση, ότι η εξυγίανση των τραπεζών συνιστά σημαντική αλλαγή.
«Ο στρατηγικός μας σχεδιασμός να ελευθερωθούν οι τράπεζες από τα κόκκινα δάνεια ήταν από τους πλέον κρίσιμους για την ανάκαμψη της οικονομίας» τονίζει χαρακτηριστικά, γιατί όπως σημειώνει «χωρίς τράπεζες ικανές να επιτελέσουν το έργο τους και να δανειοδοτήσουν τις επιχειρήσεις δεν υπάρχει ανάκαμψη».
Μάλιστα υπερασπίζεται την επιλογή εξυγίανσης της Τράπεζας Πειραιώς, η οποία όπως λέει «είναι η μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας και επιδρά σε όλο το σύστημα». «Μέχρι πρότινος, όπου κι αν βρισκόμασταν ακούγαμε για την Τράπεζα Πειραιώς και τον συστημικό κίνδυνο που μεταφέρει, γι’ αυτό και επιλέξαμε μια δραστική λύση, δεν αποφύγαμε το κόστος και οδηγούμε την Πειραιώς σε μονοψήφια ποσοστά κόκκινων δανείων στο τέλος του 2021» επιμένει με ένταση σε όσους επικρίνουν την κυβερνητική επιλογή.

Η μεταρρύθμιση του Πτωχευτικού

Στην εύλογη παρατήρηση ότι το βάρος του ιδιωτικού χρέους μεταφέρεται από τις τράπεζες στις «άκαμπτες» και διεκδικούσες κέρδη εταιρείες διαχείρισης και δεν απαλλάσσει τις επιχειρήσεις, ιδιαιτέρως τις μικρομεσαίες, απαντά ότι υπάρχει η μεταρρύθμιση του Πτωχευτικού Κώδικα, η οποία εφαρμοζόμενη θα προσφέρει πολλές δυνατότητες μέσω της αναδιάρθρωσης οφειλών και των πτωχεύσεων. Στις πολλές αιτιάσεις ότι υπάρχει ζήτημα να διαχωριστούν οι «αμνοί» από τα «ερίφια», δηλαδή να ξεχωρίσουν οι βιώσιμες από τις μη βιώσιμες επιχειρήσεις και να προσφερθούν δυνατότητες επιβίωσης επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων, δεν δίνει ασφαλείς απαντήσεις, αναγνωρίζοντας με έναν τρόπο ότι οι εταιρείες διαχείρισης χρεών ενδιαφέρονται πρωτίστως για τα κέρδη τους. Παρά ταύτα θεωρεί ότι η εξυγίανση των τραπεζών θα ευνοήσει συνολικά τις αγορές και τη χρηματιστηριακή βεβαίως, επιτρέποντας το παγωμένο κομμάτι της οικονομίας να βρει πεδίο δραστηριότητας.