Πώς, πότε και γιατί έγινε η πολιορκία της Ακρόπολης ή η Ναυμαχία του Ναβαρίνου; Ποιες ήταν οι σημαίες και τα φλάμπουρα της Επανάστασης; Ποιοι ήταν συνωμότες για το καλό της πατρίδας; Παιδιά από δέκα ετών και πάνω, όπως και οι -πελαγωμένοι από την υπερπροσφορά πληροφορίας και σχετικής γνώσης- γονείς τους, μπορούν να μάθουν την Ιστορία αυτής της περιόδου μέσα από εύληπτα κείμενα, πολύχρωμους χάρτες και παραστατικές εικόνες στο βιβλίο «1821. Ενα εικονογραφημένο ταξίδι προς την ελευθερία» (εκδόσεις Διόπτρα). Μια πανέμορφη έκδοση για κάθε βιβλιοθήκη και μια σοβαρή παρακαταθήκη γνώσης για παιδιά που έχουν πολλές ερωτήσεις. Το κείμενο είναι της καλής δημοσιογράφου και συγγραφέα Μάρως Βασιλειάδου η οποία αρθρογραφεί με συνέπεια και ήθος για θέματα ιστορίας, τέχνης και πολιτισμού στην εφημερίδα Καθημερινή. Σε αυτό το πρώτο της παιδικό βιβλίο την επιστημονική επιμέλεια ανέλαβε ο Ηλίας Κολοβός ο οποίος διδάσκει Ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης ενώ την ιδιαίτερα καλαίσθητη εικονογράφηση επιμελήθηκε η Θέντα Μιμηλάκη.
Γιατί αποφάσισες το πρώτο σου παιδικό βιβλίο να έχει ως θεματική του την ελληνική επανάσταση του ’21;
«Ηταν μια πολύ καλή συγκυρία: Συνέπεσε η πρόταση της ‘Διόπτρας’ με τα δικά ενδιαφέροντα την ίδια εποχή. Είχα ήδη διαβάσει πολύ για την Επανάσταση του ’21 κάνοντας έρευνα προκειμένου να γράψω ένα θεατρικό έργο για την Θρακιώτισσα καπετάνισσα Δόμνα Βισβίζη, και είχα παθιαστεί με το θέμα. Για ‘Το τραγούδι της κυρά Δομνίτσας΄, που θα γίνει μουσικοθεατρική παράσταση στην ΕΛΣ (2 Απριλίου), είχα χωθεί πολύ βαθιά στην έρευνα της εποχής. Ετσι, όταν ξεκίνησα να γράφω το βιβλίο, ο κόσμος του τέλους του 18ουαιώνα και των αρχών του 19ουτουλάχιστον στον ελλαδικό χώρο, μου ήταν ήδη οικείος».
Πώς ακριβώς συνεργαστήκατε με τον Ηλία Κολοβό για τη συγγραφή του βιβλίου;
«Ήταν μια πολύ γόνιμη συνεργασία με πολλά πήγαινε-έλα κειμένων, διορθώσεις και νέες διορθώσεις. Χρειάστηκαν πολλά skypeγια να χωρίσουμε τα κεφάλαια, να συμφωνήσουμε για τα πρόσωπα, να καταλήξουμε στην ιστορική οπτική γωνία από την όποια αφηγούμαστε την Επανάσταση. Η συνεργασία με έναν ιστορικό σημαίνει έλεγχο της κάθε λεπτομέρειας, από την παραμικρή λέξη ως το περιεχόμενο και του πιο απλού χάρτη. Σας διαβεβαιώνω ότι όλα τα πρόσωπα, όλοι οι τόποι, όλα τα γεγονότα βρίσκονται στη σωστή τους θέση».
Ποια ιστορία ή πρόσωπο της Επανάστασης σε συγκινεί ιδιαίτερα;
«Θα πω αμέσως και πρώτα πρώτα την ιστορία των γυναικών εκείνης της περιόδου –πρωταγωνίστριες και μη- επειδή ήθελα να φέρω στην επιφάνεια και τη δική τους συμμετοχή σε αυτή την Επανάσταση όπου πρωταγωνίστησαν οι άντρες. Επίσης μέσα στο βιβλίο, υπάρχουν μικρές αφηγήσεις για δευτερεύοντα πρόσωπα, αυτούς τους αφανείς που συνήθως ξεχνάμε αλλά εμένα με συγκινούν, όπως η ιστορία του Πατατούκου του πυρπολητή από την Πάργα. Αν με ρωτάτε για τον αγαπημένο μου ήρωα, θα πω τον Αθανάσιο Διάκο: τολμηρός, φλογερός πατριώτης και ωραίος, ανιδιοτελής, με μια μόνον μικρή αδυναμία στα όμορφα ρούχα. Πέθανε την πρώτη άνοιξη του αγώνα, γεμάτος πίστη σε μια ελεύθερη Ελλάδα».
Υπάρχει κάποια όψη του κόσμου του ‘21 που δεν μπορέσατε να συμπεριλάβατε στο βιβλίο παρόλο που το θέλατε;
«Όχι, τις συμπεριλάβαμε όλες, και τις ένδοξες και τις λιγότερο ηρωικές, και τις μάχες, και την ποίηση, και την πολιτική και τη διεθνή διπλωματία και την καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων. Είναι όλα μέσα στο βιβλίο, η αφήγηση περίπου μιας δεκαετίας, αλλά με τρόπο που θα καταλάβουν τα παιδιά. Πέρα από τη αφήγηση των πολεμικών γεγονότων είχε ιδιαίτερη σημασία είχε για εμάς να τοποθετηθεί η Επανάσταση μέσα στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο της εποχής της, να δούμε δηλαδή τις συνθήκες που την ‘γέννησαν’ και την ‘έθρεψαν’. Σε επίπεδο πολιτικής, διπλωματίας αλλά και ιδεών. Ετσι, από τη Γαλλική Επανάσταση περάσαμε στον Διαφωτισμό, και σε αυτό το πνεύμα δεν έμειναν απέξω ούτε η ποίηση, ούτε η λογοτεχνία».
Πώς αισθάνθηκες και τι συνειδητοποίησες όταν ανέτρεξες στη βιβλιογραφία για να θυμηθείς ξανά τις ιστορίες της εποχής και των πρωταγωνιστών της; Πόσα θυμόσουν και τι χροιά είχε αυτή η γνώση;
«Ειλικρινά και χωρίς τον επετειακό σημαιοστολισμό των 200 ετών, βρίσκω το 1821συναρπαστικό. Από τα περιστασιακά διαβάσματα όλα αυτά τα χρόνια –όχι όμως από το σχολικά εγχειρίδια- πάντα κάτι κέρδιζα: συναισθήματα, προβληματισμούς, ιδέες. Και κυρίως πολλές ερωτήσεις. Τώρα πια, κι αφού διπλά μου μαζεύτηκε μια ψηλή στοίβα με ιστορικά βιβλία, μπορώ να πω ότι αρχίζω να καταλαβαίνω πόσο σύνθετο και πολυεπίπεδο ήταν αυτό το γεγονός. Στη θέση μιας γνώσης στεγνής όπως αυτή που ερχόταν από την μέση εκπαίδευση, έχει μπει ένα …ντοκιμαντέρ, με πρόσωπα, ήχους, εικόνες, νίκες, ήττες, γλέντια, τσακωμούς και ρομαντικές απαγγελίες ποιημάτων».
Τι σε εξέπληξε όταν διάβασες ξανά στην Ιστορία εκείνης της εποχής; Πόσο καλά μαθαίνουμε την Ιστορία τελικά ως παιδιά;
«Προφανώς όταν μεγαλώνεις, ωριμάζεις και το ίδιο συμβαίνει με τα διαβάσματά σου. Δεν έχει καμιά σχέση η ανάμνηση της ιστορίας από τα σχολικά βιβλία, με αυτά που αποκόμισα από τα τελευταία διαβάσματα. Θυμάμαι ότι η γλώσσα ήταν πιο διδακτική και προφανώς ήταν περιορισμένη η δυνατότητα να εμβαθύνει κανείς, ιδίως στο δημοτικό σχολείο. Υστερα η ύλη της ιστορίας των σχολικών βιβλίων είναι πάντοτε στενά συνδεδεμένη με το κυρίαρχο εθνικό αφήγημα που έχει κάθε εποχή και κάθε κράτος. Γιατί να είναι διαφορετικό το 1821 και η Ελληνική Επανάσταση;
Νομίζω ότι είναι στο χέρι εκείνου που ενδιαφέρεται, να μάθει περισσότερα, και καλύτερα και πιο ζωντανά τις όψεις αυτού του σπουδαίου ιστορικού γεγονότος. Για να αποκτήσει κανείς τη δική του άποψη για τόσο σοβαρά θέματα, και να αποφύγει τα στερεότυπα, νομίζω ότι πρέπει να ασχοληθεί, να διαβάσει. Μετά θα μεταφέρει στα παιδιά του. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε με το βιβλίο μας. Το καλό με την φετινή επέτειο, είναι ότι έδωσε την δυνατότητα σε σοβαρούς επιστήμονες, σε ιστορικούς πρωτίστως, να εμβαθύνουν σε άγνωστες πτυχές της Επανάστασης και να παράξουν εμπεριστατωμένες μελέτες. Αρκετές από τις μελέτες που περιλαμβάνει η βιβλιογραφία μας -στην πραγματικότητα ήταν πολύ μεγαλύτερη- έχουν εκδοθεί πρόσφατα».
Είχες κάποια βιβλία ως πρότυπα όταν συνέθετες το κείμενό σου;
Για το ιστορικό κομμάτι, είχα πρότυπα κάποιους ιστορικούς και τις μελέτες τους – στο τέλος παραθέτουμε ένα μέρος από Βιβλιογραφία για όποιον θέλει να μάθει περισσότερα. Δεν βάλαμε όλα τα βιβλία που χρησιμοποιήσαμε επειδή, όπως γράφει ο Ηλίας Κολοβός στο εισαγωγικό σημείωμά του θέλαμε να ταξιδέψουμε τους νεαρούς αναγνώστες μας στο παρελθόν ‘με ελαφρύ σακίδιο στην πλάτη’.
Για το καθαρά συγγραφικό μέρος, πήρα έμπνευση από το είδος της λογοτεχνίας που ονομάζουμε μυθοπλαστικές βιογραφίες, κυρίως όταν περιγράφω τα πρόσωπα και θέλω να γίνουν ενδιαφέροντα σαν τους ήρωες ενός μυθιστορήματος».
Πόσο μεγάλη πρόκληση είναι να γράφεις ένα βιβλίο για παιδιά σε μια εποχή που η προσοχή τους είναι στραμμένη στις οθόνες (και έτσι όπως εξελίσσεται η τεχνολογία αυτή η τάση μοιάζει να είναι μη αντιστρέψιμη);
«Για να πω την αλήθεια, αγαπώ βαθιά τα βιβλία –τη μυρωδιά τους, το χαρτί, τις εικόνες, τις διαφορετικές γραμματοσειρές- κι αυτή η αγάπη, νομίζω, περνά από τη μια γενιά στην άλλη. Ισως αυτός να είναι ο μόνος τρόπος για να σωθεί η ανάγνωση όπως την ξέραμε στον αναλογική εποχή μας, και να συνυπάρξει με τον ψηφιακό κόσμο που μέλλεται».
