Υπάρχει προοδευτική και πατριωτική προσέγγιση στις επιλογές του Ταμείου Ανάκαμψης για Πράσινη (και Εξυπνη) Ανάπτυξη;
Η απάντησή μου στο ερώτημα αυτό είναι, προφανώς, ΝΑΙ!
Από τις εκατοντάδες εναλλακτικές δράσεις, που έχουν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες και που οδηγούν στην ενεργειακή μετάβαση με μείωση εκπομπών άνθρακα, εμείς οφείλουμε να επιλέξουμε το μείγμα αυτών που ωφελούν περισσότερο την κοινωνία και την πατρίδα, με δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και γεωοικονομική αναβάθμιση της χώρας. Παραδείγματα:
Προοδευτικές δράσεις: μείωση ενεργειακής φτώχειας, στήριξη ενεργειακής δημοκρατίας, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, μείωση κοινωνικών και χωρικών ανισοτήτων, δίκαιη μετάβαση στην απολιγνιτοποίηση.
Πατριωτικές δράσεις: ενίσχυση της εθνικής παραγωγικής υποδομής, σύνδεση εθνικής άμυνας με καινοτομίες νέας τεχνολογίας και έξυπνης αποτρεπτικής ισχύος, γεωπολιτική αναβάθμιση χώρας, διασφάλιση ενεργειακής ασφάλειας, παραγωγή εξαγώγιμων ανταγωνιστικών προϊόντων, μεγιστοποίηση εθνικής προστιθέμενης αξίας.
10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ GREEK GREEN DEAL
1. Δεν αρκούν απλά οι καλές αποσπασματικές «πράσινες και έξυπνες» προτάσεις. Χρειαζόμαστε ένα νέο εθνικό όραμα, μια νέα Μεγάλη Ιδέα για την Ελλάδα του 2030. Το ίδιο ισχύει για κάθε περιφέρεια και κάθε δήμο της χώρας. Κάθε πολίτης πρέπει να μπορεί να δει τα δικά του όνειρα σε δράσεις που συμπεριλαμβάνουν όλους, μη αφήνοντας κανέναν στο περιθώριο.
2. Τα πάνω από €100 δισ. δημόσιας και ιδιωτικής συμμετοχής (ΣΔΙΤ) σε επενδύσεις, για να αξιοποιηθούν όπως αναλογεί στην ιστορική πρόκληση, απαιτούν τουλάχιστον τον τριπλασιασμό της εθνικής ικανότητας σχεδιασμού, ανάθεσης, παρακολούθησης, παραλαβής έργων και δράσεων (από €2-3 δισ./έτος σήμερα σε €10-12 δισ. αύριο). Ουσιαστικά, χρειαζόμαστε πλήρη ανατροπή του εθνικού software (διαδικασίες λήψης αποφάσεων Δημοσίου) σε επίπεδο υπουργείων, περιφερειών και δήμων.
3. Ο σημερινός Καπιταλισμός των Μετόχων (Shareholder Capitalism) προσαρμόζεται στη σύγχρονη πενταπλή Ελικα Αειφόρου Ανάπτυξης (οικονομία, εκπαίδευση, πολιτική, φυσικό περιβάλλον, κοινωνία των πολιτών) και εξελίσσεται σε Καπιταλισμό των Συμ-Μετόχων (Stakeholder Capitalism), με ισότιμο με το κέρδος συνυπολογισμό των ενδιαφερόντων και αναγκών των εργαζομένων, της κοινωνίας και του φυσικού περιβάλλοντος,
4. Ενα από τα μαθήματα που μας έμαθε (;) η πανδημία είναι η ανάγκη να αποκτήσουν οι κοινωνίες ανθεκτικές (Resilient) δημόσιες υποδομές, μηχανισμούς πολιτικής προστασίας και δημόσιων συστημάτων Υγείας.
5. Η τουρκική προκλητικότητα δεν πρόκειται ποτέ να εξαφανιστεί. Η δημιουργία ισχυρής εθνικής αποτρεπτικής ισχύος, εκτός των άλλων, απαιτεί υψηλής αποτελεσματικότητας ενσωμάτωση των επιτευγμάτων της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (4IR), όπως έξυπνα βλήματα, drones κ.ά., σε στενή συνεργασία με τα ελληνικά ΑΕΙ και ερευνητικά ιδρύματα, καθώς και κράτη που έχουν ανεπτυγμένη σχετική τεχνογνωσία (Ισραήλ, Σουηδία κ.ά.).
6. Για να ανταποκριθεί η παιδεία όλων των βαθμίδων στις ανάγκες της πατρίδας, πρέπει να ανατραπούν όλες οι κατεστημένες αντιλήψεις σε όλα τα επίπεδα. Το World Economic Forum καταγράφει τις 5 κορυφαίες ειδικότητες που θα απαιτούνται το 2025, δηλαδή από τα παιδιά που σήμερα σπουδάζουν:
– Αναλυτική σκέψη και καινοτομία.
– Ενεργός μάθηση και στρατηγικές μάθησης.
– Επίλυση σύνθετων προβλημάτων.
– Κριτική σκέψη και ανάλυση.
– Δημιουργικότητα, πρωτοτυπία, πρωτοβουλίες.
Προφανώς, τα παραπάνω ηχούν ως μαγικά «άμπρα κατάμπρα» για το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα.
7. Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), η εξοικονόμηση, η αποθήκευση, τα έξυπνα συστήματα αποτελούν τα βάθρα της ενεργειακής μετάβασης. Για να καταπολεμηθεί όμως η ενεργειακή φτώχεια (που πλήτει 700.000 ελληνικές οικογένειες και 54 εκατ. ευρωπαίους πολίτες) και να στηριχθεί η ενεργειακή δημοκρατία, απαιτείται:
– Να διπλασιαστούν οι πόροι του «Εξοικονομώ», το οποίο διασφαλίζει κέρδος €1.700/έτος σε κάθε οικογένεια και για κάθε €1 εκατ. δημιουργεί έως και 40 θέσεις εργασίας.
– Να προκηρυχθούν 15 ΣΔΙΤ εξοικονόμησης για (ανά περιφέρεια) ομάδες των 500 νοσοκομείων, Κέντρων Υγείας, γηροκομείων, ορφανοτροφείων, καταστημάτων κράτησης (δημόσια κτίρια που λειτουργούν 24/7), ώστε να εξοικονομούνται πάνω από €50 εκατ./χρόνο από ενεργειακές δαπάνες.
– Να στηριχθούν οι Ενεργειακές Κοινότητες και οι Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων για υλοποίηση μικρών αποκεντρωμένων συστημάτων ΑΠΕ. Στη Γερμανία, σύμφωνα με τη Renewable Energies Agency, το 31,5% των εγκατεστημένων ΑΠΕ ανήκει σε μικρούς αποκεντρωμένους ιδιώτες και τοπικά συνεργατικά σχήματα, το 10,5% σε αγρότες, το 13,4% στη βιομηχανία και το υπόλοιπο στους «μεγάλους» της ενέργειας.
8. Για την υλοποίηση των «έξυπνων πόλεων» στις αστικές συγκεντρώσεις της χώρας απαιτείται ένα όραμα για μια Νέα Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης του 21ου αιώνα – ΕΠΑ21, ώστε σε βάθος 10ετίας, με κόστος της τάξης των €400 εκατ., να αποκτήσουμε «έξυπνες», όμορφες, βιώσιμες πόλεις.
9. Να επιλεγούν 15 μη διασυνδεδεμένα (ηλεκτρικά) μικρά νησιά (Καστελλόριζο, Οθωνοί, Γαύδος κ.ά.), τα οποία με συνολικό κόστος €100 εκατ. θα καταστούν ενεργειακά αυτόνομα, με συστήματα ΑΠΕ, αποθήκευσης, ηλεκτροκίνησης, νέου παραγωγικού μοντέλου σε τουρισμό και γεωργία, ώστε να διαμορφώσουν το πιο καινοτόμο παγκόσμια Δίκτυο Μικρών Πράσινων Νησιωτικών Παραδείσων.
10. Η ευφυής γεωργία, με εκτεταμένες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, Internet of Things, ΑΠΕ, νέες καλλιεργητικές στρατηγικές, που μπορούν να μετασχηματίσουν έναν τομέα που σήμερα στηρίζεται μόνο στις επιδοτήσεις, σε αιχμή του νέου αναπτυξιακού προτύπου της χώρας, μειώνοντας κατά 60%-80% την κατανάλωση ενέργειας, νερού, φυτοφαρμάκων και διπλασιάζοντας τη σημερινή ελληνική μέση ετήσια απόδοση των €190/στρέμμα, με αξιοποίηση της εμπειρίας και των πρακτικών χωρών όπως το Ισραήλ (€1.290/στρέμμα) ή η Ολλανδία (€1.700/στρέμμα).
Ο καθηγητής κ. Γιάννης Μανιάτης είναι πρώην υπουργός.
