Οξύμωρο σχήμα η Παγκόσμια Ημέρα της γυναίκας να βρίσκεται στον απόηχο του «me too», των καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση, της απροκάλυπτης βίας στον εργασιακό τομέα, της αναπαραγωγής έμφυλων στερεοτύπων, της σωματικής και ψυχικής κακοποίησης του «αδύναμου» φύλου και της καθήλωσής του σε μειονεκτική θέση στην κοινωνία, στην οικονομία και στον πολιτικό στίβο. Οξύμωρο σχήμα η κατοχύρωση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να βρίσκει εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο χωρίς πρόσβαση στη μόρφωση, στην έρευνα και στην επιστήμη, θύματα οικονομικών κρίσεων, πολέμων, διώξεων και προσφυγιάς, να νιώθουν φόβο, ενοχή ντροπή, αισθήματα μειονεξίας, χαμηλής αυτοεκτίμησης, απογοήτευσης και ανασφάλειας, εγκλωβισμένες σε έναν ανδροκρατούμενο κλοιό που φαίνεται να τρέφεται από προκαταλήψεις, παρωχημένες ιδεολογίες και οπισθοδρομικές στάσεις ζωής.
Η αναπαραγωγή στερεοτυπικών αντιλήψεων οι οποίες σχετίζονται με το ρόλο των γυναικών συντελείται συνειδητά ή πολλές φορές ασυνείδητα στο οικογενειακό περιβάλλον σε ιδιαίτερα μικρή ηλικία. Ο διαχωρισμός των χρωματικών επιλογών στην ενδυμασία ή στη διακόσμηση του δωματίου, οι οικιακές εργασίες και οι επιλογές των εξωσχολικών δραστηριοτήτων, υποβάλλουν προκαθορισμένες επιλογές φύλου, όπως και η επιλογή παιχνιδιών που σχετίζονται κυρίως με τη μητρότητα, τις οικιακές εργασίες και την ανατροφή παιδιών, μεταδίδοντας την αντίληψη ότι οι γυναίκες είναι γεννημένες για επαναλαμβανόμενες ήπιας δραστηριότητας εργασίες οικιακού και ενδοοικογενειακού χαρακτήρα.
Στη συνέχεια, προωθείται στο υποσυνείδητο των έφηβων κοριτσιών η μίμηση προτύπων ομορφιάς, όπως αυτά προβάλλονται στα συστημικά μέσα ενημέρωσης και το διαδίκτυο, με καταστροφικές συνέπειες τόσο στην υγεία τους κυρίως όμως στον ψυχισμό τους με τη διαμόρφωση αρνητικής αυτοεικόνας. Το υλιστικό και ευδαιμονοθηρικό πρότυπο ζωής καλλιεργεί τη μίμηση μοντέλων με συγκεκριμένες αναλογίες καθιστώντας τη νέα γυναίκα το κυριότερο θύμα της διαφήμισης και της βιομηχανίας παραγωγής ειδών καλλωπισμού, τρέφοντας την αυταρέσκεια, τη ματαιοδοξία και την «έμφυτη» διάθεση για επίδειξη και ανταγωνισμό. Η γυναίκα παρουσιάζεται σε ηδυπαθείς στάσεις με σεξιστικά υπονοούμενα και τίτλους μεταδίδοντας την εντύπωση ότι είναι προορισμένη για αναλώσιμο αντικείμενο αντρικής ιδιοκτησίας, το οποίο πρέπει να είναι ελκυστικό για να αυξάνεται η τιμή του στην αγορά μέχρι την ημερομηνία λήξης του.
Οι γυναίκες παρά την αναμφισβήτητη προσφορά τους στην επιστήμη, εξακολουθούν να βρίσκονται στις υποσημειώσεις της εξελικτικής της πορείας. Αναμφισβήτητα είναι τα έμφυλα στερεότυπα στην επιλογή σπουδών καθώς συνήθως επιλέγουν ανθρωπιστικές επιστήμες, παιδαγωγικές σχολές και κοινωνικές επιστήμες. Ελάχιστες επιλέγουν τεχνικές σχολές ή όσες αφορούν στην εξέλιξη νέων τεχνολογιών και πρακτικών επαγγελμάτων.
Παράλληλα στον ακαδημαϊκό χώρο είναι σαφώς μικρότερη η συμμετοχή τους και έχουν πιο αργή εξέλιξη κυρίως λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων. Τροχοπέδη στην ακαδημαϊκή καριέρα των γυναικών αποτελούν η μικρότερη κατάρτιση, οι χαμηλότεροι μισθοί, οι λιγότερες ευκαιρίες, η σκληρότερη κρίση και βέβαια η περισσότερη παρενόχληση και κακοποίηση και σε αυτόν τον τομέα. Γίνεται παράλληλα μεγάλη προσπάθεια να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη παγκοσμίως στο θέμα της μόρφωσης σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, όπου τα εμπόδια δεν περιορίζονται μόνο στην έλλειψη κατάλληλων υποδομών, αλλά κυρίως στις προκαταλήψεις και τον θρησκευτικό φανατισμό.
Στην επαγγελματική τους ζωή οι γυναίκες πλήττονται περισσότερο από τις κρίσεις, βιώνοντας την ανεργία, την υποαπασχόληση και την ετεροαπασχόληση με ελαστικές σχέσεις εργασίας. Η εγκυμοσύνη και η μητρότητα αποτελούν εμπόδια στη σταδιοδρομία και σε αρκετές περιπτώσεις υφίστανται βία με τη χρήση υπαρκτής ή υποτιθέμενης δύναμης – εξουσίας, ως μέσο ελέγχου και σωφρονισμού ή καλύτερα συμβιβασμού. Είναι ακόμη υπαρκτός ο διαχωρισμός των επαγγελμάτων σε αμιγώς γυναικεία και αντρικά, με τις γυναίκες να θεωρούνται κατάλληλες για επαγγέλματα που σχετίζονται με την παιδαγωγική ή κοινωνική προσφορά, αφού ταυτίζονται με την καλοσύνη, την ευγένεια και τη λεπτότητα. Έτσι απορρίπτονται πολύ συχνά από ηγετικές και δυναμικές θέσεις και έχουν μειωμένη πρόσβαση σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων, καθώς απορρίπτονται οι στρατηγικές και ηγετικές τους ικανότητες. Τέλος η ανισομισθία, η απόλυση λόγω εγκυμοσύνης, η υποαπασχόληση λόγω μητρότητας εξυπηρετούν τις ανάγκες του κεφαλαίου, ενώ ακόμη και η εξωτερική εμφάνιση ή ηλικία είναι προϊόντα εκμετάλλευσης από τους εργοδότες, ή κριτήρια επιλογής σε εργασιακές θέσεις. Η γυναίκα της χαμηλής εργατικής τάξης βιώνει όσο καμία άλλη την κοινωνική ανισότητα.
Εκεί εισχωρεί η ταξική ταυτόχρονα με τη φυλετική εκμετάλλευση που αναμφίβολα καταρρακώνει την ψυχική υπόσταση και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Στη δημόσια σφαίρα τέλος, οι γυναίκες που επιδιώκουν να ισορροπήσουν στον πολιτικό στίβο αντιμετωπίζουν την ειρωνεία, την έλλειψη εμπιστοσύνης από τους άρρενες συναδέλφους αλλά και πολίτες, καθώς παραδοσιακά η πολιτική θεωρείται άβατον, αμιγώς ανδρική υπόθεση. Οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών δεν είχε σκεφτεί να ασχοληθεί με τον συγκεκριμένο χώρο, ή με δομές λήψης πολιτικών αποφάσεων. Παρόλο που έχουν τις δεξιότητες να αναλάβουν θέσεις πολιτικής ευθύνης, περιορίζονται από αντιλήψεις που θέλουν τους άντρες να είναι πιο αποτελεσματικοί σε αυτό, ειδικά σε τομείς όπως η εθνική άμυνα, ενώ οι γυναίκες σε θέματα δευτερευούσης σημασίας όπως ο τουρισμός, ή ο πολιτισμός.
Ορατά και αόρατα εμπόδια χτίζουν γύρω από το γυναικείο φύλο τέτοιου είδους εμμονές, υπονομεύοντας τις ηγετικές τους ικανότητες καθώς ακόμη θεωρείται η ηγεσία χαρακτηριστικό φύλου και όχι ανθρώπινης προσωπικότητας και δυναμικότητας. Η τόλμη, η αποφασιστικότητα και η πρωτοβουλία αφαιρούν τη θηλυκότητα από μια γυναίκα και θεωρούνται ανδρικά πλεονεκτήματα, όπως και η «ανδρεία» μια γυναίκας, η οποία ως κάτι αφύσικο προκαλεί αμηχανία. Εδώ θα πρέπει να σκεφτούμε ότι ακόμη και στο γλωσσικό επίπεδο η καταγραφή του γυναικείου φύλου πάσχει. Ακόμη και η γλώσσα τείνει να αγνοεί το θηλυκό γένος με εκφράσεις όπως «ανδραγάθημα», «αντρίκεια» ή «άνανδρη» συμπεριφορά. Η γυναικεία φωνή και γλώσσα καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια να ακουστεί στον χώρο των πολιτικών αποφάσεων.
Είναι κοινωνικά και ηθικά επιβεβλημένο να στηρίξουμε τις νέες γυναίκες να έχουν φιλοδοξίες, διεκδικήσεις, διακρίσεις και να απαιτούν από τη ζωή αυτά που τους ανήκουν δικαιωματικά. Να ενθαρρύνουμε την επιθυμία, την ευελιξία και τη δημιουργικότητά τους σε κάθε τομέα, την ανέλιξή τους στον πολιτικό και πανεπιστημιακό χώρο. Να απαιτήσουμε τη δικαίωσή τους ως αστείρευτη πηγή έρωτα, αγάπης και ζωής ώστε τα όνειρά τους να γίνουν πιο μεγάλα από τους φόβους τους.
Τέλος οι ίδιοι οι γονείς να διαπαιδαγωγήσουν τους γιους τους με στόχο να γίνουν άντρες με ενσυναίσθηση, υπευθυνότητα, κατανόηση και σεβασμό, με ανθρωπιστικές αξίες, διάθεση συνεργασίας, εκτίμηση και αγάπη προς τη γυναίκα που θα βαδίζει δίπλα τους στη ζωή ως μητέρα, φίλη, σύντροφος, συνεργάτης και σύζυγος.
*Cherchez la femme : αναζητήστε την γυναίκα, η έκφραση προέρχεται από το μυθιστόρημα «The Mohicans of Paris» του Αλεξάντρ Ντούμα του 1854
Σοφία Μαργαρίτη, φιλόλογος – συγγραφέας των εκδόσεων Ζήτη
