Ο κύκλος των «απεργιών πείνας» σε Ελλάδα και εξωτερικό

Σχετικά «αποτελεσματικές» με τελική αποδοχή των αιτημάτων θεωρούνται οι απεργίες πείνας στη χώρα μας – εν αντιθέσει με όσα συμβαίνουν στο εξωτερικό – με κύριο αίτημα την αποφυλάκιση κρατουμένων, τη μεταγωγή τους σε άλλα σωφρονιστικά καταστήματα ή τη χορήγηση αδειών (εκπαιδευτικών κλπ) .

Η απεργία πείνας του Δημήτρη Κουφοντίνα με αίτημα τη μεταγωγή του στις φυλακές Κορυδαλλού είναι μία από τις δεκάδες παρόμοιες περιπτώσεις που έχουν απασχολήσει την ελληνική και την διεθνή κοινή γνώμη.

Από τον Ρούσσο έως τον Σακκά και τον Κουφοντίνα

Από τον κατηγορούμενο για ποινική υπόθεση Χρήστο Ρούσσο ως τους αντιεξουσιαστές Κώστα Σακκά, Νίκο Ρωμανό, Κωνσταντίνο Γιατζόγλου, Χριστόφορο Μαρίνο αλλά και σε άλλες περιπτώσεις οι κρατούμενοι που αρνούνταν επί δεκάδες ημέρες να λάβουν τροφή, τελικώς αφέθηκαν ελεύθεροι ή το αίτημά τους ικανοποιήθηκε.

Μάλιστα, ο «Λουκάς» της 17Ν είχε προχωρήσει σε απεργία πείνας και το 2004 διαμαρτυρόμενος για τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές Κορυδαλλού, όπου στοχεύει σήμερα να μεταχθεί. Επιπλέον σε αρκετές περιπτώσεις οι απεργοί πείνας εκμεταλλεύθηκαν τις συγκεκριμένες αποφάσεις- να αφεθούν ελευθεροι-  και φέρεται είτε να προχώρησαν σε νέες παράνομες ενέργειες ή παραβίασαν τους περιοριστικούς όρους «προδίδοντας» εκείνους που είχαν αποδεχθεί τα αιτήματά τους.

Σκληρή στάση

Εν αντιθέσει, στο εξωτερικό, με τον τραγικό θάνατο δέκα μελών του ΙRΑ το 1981 στις βρετανικές φυλακές, πολλών κούρδων ανταρτών στις τουρκικές φυλακές αλλά και μελών της γερμανικής RAF, οι κρατικές υπηρεσίες φάνηκαν ανυποχώρητες με τραγική κατάληξη.

Απεργίες πείνας  υπήρχαν από τον 18ο αιώνα για την ανεξαρτησία των ΗΠΑ ενώ και ρώσοι πολιτικοί κρατούμενοι, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο Τρότσκι, ξεκίνησαν το 1898 μαζική απεργία πείνας εναντίον του τσαρικού καθεστώτος στις φυλακές της Χερσώνας. Επιπλέον στις αρχές του 20ού αιώνα εκατοντάδες φυλακισμένες αγγλίδες φεμινίστριες («σουφραζέτες») στο πλαίσιο του αγώνα τους για τη γυναικεία ψήφο άρχισαν απεργία πείνας.

Αρχικά ξεκίνησε η τακτική της υποχρεωτικής λήψης τροφής. Ομως το 1913 εισήχθη στη Βρετανία νομοθεσία που όριζε ότι αν μια φυλακισμένη «σουφραζέτα» κατέβαινε σε απεργία πείνας, θα μπορούσε να συνεχίσει μέχρις ορίου επιβίωσης. Επειτα απελευθερωνόταν για να αναρρώσει στο σπίτι της και μόλις συνερχόταν θα επέστρεφε στη φυλακή για να εκτίσει το υπόλοιπο της θητείας της! Σειρά απεργιών πείνας με αποτέλεσμα τον θάνατο των απεργών έχουν πραγματοποιηθεί από τις αρχές του 20ού αιώνα στην Ιρλανδία.

Αυτή την πολιτική διαμαρτυρία ξεκίνησε ένας από τους ηγέτες της «πασχαλινής εξέγερσης» το 1916 στο Δουβλίνο και ακολούθησε ο Τερενς Μακ Σουίνι, ο δήμαρχος του Κορκ. Ο πρώτος πέθανε υπό περίεργες συνθήκες έπειτα από πέντε ημέρες απεργίας πείνας και ο δεύτερος έπειτα από 74 (!) ημέρες στέρησης τροφής. Ακολούθησαν οι θάνατοι δεκάδων υποστηρικτών της ανεξαρτησίας της Βόρειας Ιρλανδίας.

Κορυφαία περίπτωση βεβαίως ήταν ο θάνατος, τον Μάιο του 1981, του 27χρονου βουλευτή του ΙRΑ Μπόμπι Σαντς αλλά και εννιά ακόμη συντρόφων του στις φυλακές του Μέινζ, στη Μεγάλη Βρετανία. Απεργίες πείνας εκείνη την περίοδο είχαν κάνει βάσκοι αυτονομιστές και κορσικανοί εθνικιστές. Δεκάδες είναι και οι θάνατοι από απεργίες πείνας κούρδων ανταρτών στις τουρκικές φυλακές τα τελευταία 40 χρόνια.

Οι έξι κούρδοι

Τον Ιούλιο του 1996 πέθαναν έξι Κούρδοι, ενώ τον Δεκέμβριο του 2000 στη διάρκεια απεργίας πείνας 250 πολιτικών κρατουμένων στις τουρκικές φυλακές υπήρξε εισβολή δυνάμεων της γειτονικής χώρας σε 20 στρατιωτικές φυλακές στο πλαίσιο «επιχείρησης διάσωσης». Την άνοιξη του 1981 άρχισαν πολυήμερη απεργία πείνας κρατούμενα μέλη της γερμανικής ένοπλης οργάνωσης «Φράξια Κόκκινος Στρατός – RAF», ένα από τα οποία έχασε τη ζωή του ύστερα από οίδημα στον εγκέφαλο.

Τότε είχε παρουσιασθεί ειδική συσκευή υποχρεωτικής σίτισης που είχαν κατασκευάσει οι γερμανοί αξιωματούχοι, ενώ εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας στην τότε Δυτική Γερμανία τυπώθηκε με πηχυαίο τίτλο «αφήστε τους να ψοφήσουν»! Ωστόσο, αργότερα, κατατέθηκε τροπολογία στη γερμανική Βουλή σύμφωνα με την οποία «δεν θα υπάρχει υποχρεωτική σίτιση του απεργού πείνας έως ότου χάσει τις αισθήσεις του»…

Η περίπτωση του Χρήστου Ρούσσου

Στην Ελλάδα η απεργία πείνας που είχε απασχολήσει όσο καμία άλλη τα ΜΜΕ αλλά και είχε προκαλέσει μεγάλη κινητοποίηση των πολιτών ήταν αυτή, το 1987, του 30χρονου τότε Χρήστου Ρούσσου, ο οποίος είχε καταδικασθεί σε ισόβια κάθειρξη γιατί το 1976, σε ηλικία 19 ετών, σκότωσε τον φίλο του Ανέστη Παπαδόπουλο.

Η υπόθεση αυτή αποτυπώθηκε στην ταινία «Αγγελος» και ζητούμενο της πολυήμερης απεργίας του Ρούσσου – κράτησε 74 ημέρες – ήταν να γίνει δεκτό αίτημα χάριτος που είχε υποβάλει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Επί τρία χρόνια καταγράφονταν σειρά κινητοποιήσεων – με πρωταγωνιστές διανοούμενους, πολιτικούς – για την αποφυλάκιση του Χρήστου Ρούσσου που απειλούσε ότι θα αυτοκτονήσει. Τελικά ο κρατούμενος αφέθηκε ελεύθερος τον Οκτώβριο του 1990, ύστερα από αίτηση χάριτός του, που έκανε δεκτή ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Σε σειρά απεργιών πείνας, η οποία καταλήγει συνήθως σε ικανοποίηση του αιτήματός τους, έχουν προχωρήσει πολλοί αντιεξουσιαστές που είναι ύποπτοι για συμμετοχή σε ένοπλες οργανώσεις ή παράνομες πράξεις.

Το 1987 είχε κάνει απεργία πείνας στον Κορυδαλλό ένας ιταλός κρατούμενος, ύποπτος για συμμετοχή σε ένοπλη ιταλική οργάνωση, ο οποίος ζητούσε να μην εκδοθεί στη γειτονική χώρα. Το 1988 ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Μένιος Κουτσόγιωργας έκανε δεκτό το αίτημά του. Συνελήφθη έπειτα από νέο ένταλμα των ιταλικών αρχών το 1990, άρχισε πάλι απεργία πείνας και τελικώς αποφυλακίστηκε λίγες ημέρες αργότερα.

Ιδια «θετική εξέλιξη» υπήρχε στην απεργία πείνας – διάρκειας 34 ημερών – το 1991, δύο ανδρών και μίας γυναίκας από τον αντιεξουσιαστικό χώρο που είχε κατηγορηθεί για συμμετοχή σε ένοπλη οργάνωση με βάση αποτυπώματα που είχαν εντοπισθεί σε διαμέρισμα στην οδό Μαυρικίου, όπου είχε σημειωθεί αιματηρή έκρηξη και είχε συνδεθεί τότε με τη δράση της οργάνωσης Επαναστατική Αλληλεγγύη. «Επιτυχημένη» θεωρείται και η απεργία πείνας – διήρκεσε 68 ημέρες, τον Δεκέμβριο του 1995 – ενός 26χρονου τότε δραστήριου αντιεξουσιαστή.

Μία από τις απεργίες πείνας για την οποία υπήρχαν επίσης εκτεταμένες αναφορές στα ΜΜΕ ήταν αυτή στα τέλη του 2005 του «αντάρτη πόλης» Χριστόφορου Μαρίνου που είχε συλληφθεί λίγους μήνες νωρίτερα για συμμετοχή στη ληστεία στο Γενικό Κρατικό Νικαίας. Ο Μαρίνος αρνείτο τις κατηγορίες και τελικώς έπειτα από 65 ημέρες απεργίας πείνας αποφασίστηκε η αποφυλάκισή του. Οι αστυνομικοί του απέδωσαν ότι μετά την αποφυλάκισή του προχώρησε με άλλον αντιεξουσιαστή σε ένοπλη επίθεση στα γραφεία του ΠαΣοΚ στη Χαριλάου Τρικούπη. Τελικά το καλοκαίρι του 1996 βρέθηκε νεκρός υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, η επίσημη αιτιολογία είναι ότι αυτοκτόνησε, στο πλοίο «Πήγασος».

Το φθινόπωρο του 2004 υπήρξε απεργία πείνας του Δημήτρη Κουφοντίνα και άλλων κρατουμένων μελών της 17Ν, για τις συνθήκες κράτησής τους στον Κορυδαλλό, όπου και πάλι είχε τεθεί ζήτημα υποχρεωτικής σίτισης. Τον Ιούλιο του 2013, έπειτα από 38 μέρες απεργίας πείνας, αποφυλακίστηκε με απόφαση του Συμβουλίου Εφετών ο αντιεξουσιαστής Κωνσταντίνος Σακκάς που κατηγορείτο για συμμετοχή στην οργάνωση «Συνωμοσία Πυρήνων της Φωτιάς».

Όμως συνελήφθη αργότερα για άλλα αδικήματα και το 2019 προχώρησε σε άλλη απεργία πείνας. Σε παρεμφερείς ενέργειες διαμαρτυρίας  έχουν προχωρήσει  την τελευταία δεκαετία,  πολλοί ποινικοί κι  αντιεξουσιαστές. Ενδεικτική  ήταν η πολυήμερη απεργία πείνας το 2018 του κατηγορούμενου  για βομβιστικές επιθέσεις Κωνσταντίνου Γιατζόγλου με αίτημα  την μεταγωγή του στις φυλακές του Κορυδαλλού (κρατείτο στην Λάρισα) . Και τότε υπήρξαν ενέργειες διαμαρτυρίας από αντιεξουσιαστές και το αίτημα του έγινε δεκτό.