Στην Ελλάδα ο δημόσιος διάλογος για τα πανεπιστήμια συχνά επικεντρώνεται σε λάθος πτυχές της λειτουργίας τους, παραδείγματος χάριν στις παθογένειες αντί στα επιτεύγματά τους ή στον τρόπο εισαγωγής αντί στους τρόπους μάθησης των φοιτητών. Η διαδρομή μιας φοιτήτριας (το θηλυκό γένος υποδηλοί την υπεροχή των κοριτσιών εδώ και χρόνια στους φοιτητικούς πληθυσμούς) μέσα από ένα πρόγραμμα σπουδών, οι γνώσεις και τα εφόδια που αποκομίζει είναι πολύ σημαντικότερα για τη μελλοντική πορεία τόσο της ίδιας όσο και της χώρας.
Η επιτυχής και έγκαιρη ολοκλήρωση των σπουδών είναι καθοριστικός παράγων αποτελεσματικότητας ενός εκπαιδευτικού συστήματος. Σε κανονικές συνθήκες, για μια σχολή που δέχεται περίπου τους ίδιους εισακτέους κάθε χρόνο και λειτουργεί τουλάχιστον μία δεκαετία, ο αριθμός των αποφοίτων σε ένα ακαδημαϊκό έτος πρέπει να πλησιάζει τον αριθμό των νέων εγγραφών. Ο λόγος των εξερχομένων προς τους εισερχόμενους φοιτητές είναι γνωστός ως ρυθμός αποφοίτησης και μπορεί να υπολογιστεί σε επίπεδο τμήματος ή και Ιδρύματος. Οσο εγγύτερα στο 100% είναι αυτός ο δείκτης τόσο καλύτερα ένα πανεπιστήμιο (ή οποιοδήποτε σχολείο) επιτυγχάνει τον πρωταρχικό του στόχο.
Ο ρυθμός αποφοίτησης είναι ένας από τους πιο συχνά χρησιμοποιούμενους δείκτες ποιότητας, ο οποίος λαμβάνεται υπ’ όψιν – μεταξύ άλλων δεικτών – για τον προσδιορισμό της θέσης του Ιδρύματος στα συστήματα κατάταξης. Ορισμένα μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού δίνουν ιδιαίτερη έμφαση και προβάλλουν έναν πολύ καλό ρυθμό αποφοίτησης με στόχο την επίδειξη ακαδημαϊκής υπεροχής των προγραμμάτων σπουδών τους.
Ο δείκτης αυτός επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων που αφορούν τόσο τους φοιτητές όσο και το ίδιο το ίδρυμα. Παράγοντες που μπορεί να σχετίζονται με τους φοιτητές είναι το γνωσιακό τους επίπεδο κατά την εισαγωγή τους στο πανεπιστήμιο, η ακαδημαϊκή τους επίδοση κατά το πρώτο έτος φοίτησης, το κοινωνικό και οικονομικό προφίλ τους. Ειδικότερα θέματα, όπως το ποσοστό των φοιτητών που εργάζεται ή αντιμετωπίζει οικονομικές ή άλλες δυσκολίες, θα πρέπει να εξετάζονται ώστε να αναδεικνύονται οι δράσεις που μπορούν να αναληφθούν από τα ιδρύματα για την υποστήριξη αυτών των κατηγοριών φοιτητών που επηρεάζουν, εν τέλει, και τον ρυθμό αποφοίτησης.
Παράγοντες σχετικοί με το πανεπιστήμιο είναι το ακαδημαϊκό περιβάλλον, το πλαίσιο υποστήριξης των φοιτητών, το πλήθος των μαθημάτων ενός προγράμματος προπτυχιακών σπουδών και ο φόρτος εργασίας, καθώς και η έδρα του Ιδρύματος. Οι επαγγελματικές προοπτικές ενός τίτλου σπουδών και η επαρκής ή μη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων μπορεί επίσης να επηρεάζουν τον ρυθμό αποφοίτησης. Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι ένας υψηλός ρυθμός αποφοίτησης μπορεί να σηματοδοτεί την καλή οργάνωση των σπουδών ενός πανεπιστημίου και την αποτελεσματικότητα του διδακτικού προσωπικού του, αλλά δεν συνεπάγεται αυτομάτως και την άρτια επιστημονική επάρκεια των αποφοίτων του.
Στα ελληνικά ΑΕΙ ο ρυθμός αποφοίτησης τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται από 40% έως 80%, γεγονός που εξηγεί τη μεγάλη μέση διάρκεια σπουδών και τη συσσώρευση λιμναζόντων φοιτητών. Η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) έχει ορίσει κριτήρια και δείκτες αποτίμησης της ποιότητας των ΑΕΙ, τα οποία θα χρησιμοποιούνται για να προκύπτει η κατανομή του 20% της ετήσιας τακτικής επιχορήγησης στα ΑΕΙ, ενώ το υπόλοιπο 80% θα κατανέμεται σύμφωνα με συγκεκριμένα αντικειμενικά ποσοτικά κριτήρια.
Μεταξύ των ποιοτικών δεικτών προβλέπεται ως υποχρεωτικά μετρήσιμος για όλα τα ΑΕΙ ο «Ικανοποιητικός ρυθμός αποφοίτησης των προπτυχιακών φοιτητών». Ιδρύματα που λειτουργούν ακαδημαϊκές μονάδες με χαμηλές επιδόσεις σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να προβούν στις απαραίτητες διορθωτικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης και της ακαδημαϊκής αναδιάρθρωσής τους.
Τα πανεπιστήμιά μας έχουν ενστερνιστεί την αξιολόγηση, πιστοποιούν τα προγράμματα σπουδών και τις εσωτερικές τους διαδικασίες, εφαρμόζουν στρατηγικά σχέδια, υιοθετούν καινοτόμες πρακτικές και προάγουν την διαφάνεια. Ως οφείλουν, ηγούνται της προσπάθειας εκσυγχρονισμού του δημόσιου τομέα της χώρας.
Ο κ. Περικλής Α. Μήτκας είναι καθηγητής του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΑΠΘ, πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης.
