Ηχούσε κάπως σαν τίτλοι τέλους , αλλά και πάλι όχι ακριβώς, όταν ο γενικός εισαγγελέας Κρίστερ Πέτερσον ανακοίνωνε τον Ιούνιο του 2020στην κοινή γνώμη ότι έβαζε οριστικά στο αρχείο τη μεγαλύτερη εγκληματική υπόθεση στη σουηδική ιστορία. Μια υπόθεση με έναν νεκρό ως πιθανό δράστη, χωρίς κατηγορία και ποινή φυσικά.
Μια δολοφονία, όχι οποιουδήποτε, αλλά του Όλοφ Πάλμε, του τότε σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργού της Σουηδίας. «Είμαι της άποψης ότι προχωρήσαμε τόσο μακριά, όσο μας ζητήθηκε από την έρευνα» είπε ο Πέτερσον τότε στη συνέντευξη τύπου. Τα λεγόμενά του δεν ανέδιδαν ούτε την αίσθηση μιας επιτυχίας, ούτε την αποδοχή μιας αποτυχίας, παρά μόνο μια ψύχραιμη διαπίστωση, που δεν μπορούσε να αλλάξει. Αλλά για εμπειρογνώμονες ήταν κυρίως μια απογοήτευση.
Η πιο εξαντλητική ανακριτική διαδικασία στη σουηδική ιστορία
Σήμερα, Κυριακή 28.02 συμπληρώνονται 35 χρόνια από τη δολοφονία του Όλοφ Πάλμε. Και παρά το κλείσιμο της υπόθεσης με την κατονομασία ενός πιθανού δράστη, η υπόθεση δεν έχει πλήρως διαλευκανθεί και έχει αφήσει μια ανοιχτή πληγή στην ψυχή των Σουηδών, που θα πρέπει να συνεχίσουν να ζουν με πολλά ερωτήματα γύρω από τις συνθήκες του εγκλήματος. Μια δολοφονία που έγινε ένα κρύο βράδυ, στις 28 Φεβρουαρίου 1986 στην Στοκχόλμη. Το ζεύγος Πάλμε έβγαινε από τον κινηματογράφο, όπου έχει δει μια σουηδική κωμωδία, και χωρίς σωματοφύλακες κινήθηκε με τα πόδια προς το σπίτι του. Στις 23:21, στη γωνία Sveavägen/Tunnelgatan, πέφτουν δύο πυροβολισμοί, ο ένας χτυπά πισώπλατα τον Όλοφ Πάλμε, και ο άλλος τη γυναίκα του Λίζμπετ.
Αργότερα στο νοσοκομείο ο Πάλμε υποκύπτει στα τραύματά του, η σύζυγός του γλυτώνει ελαφρά τραυματισμένη. Παρά το ότι δολοφονείται ο πολιτικός που κατέχει το υψηλότερο αξίωμα στη χώρα, οι έρευνες αρχικά καρκινοβατούν, κάτι που επικρίνεται μέχρι σήμερα. Στη συνέχεια το ανακριτικό έργο αναπτύσσει δυναμική και καταλήγει να γίνει με απόσταση η πιο εξαντλητική ανακριτική διαδικασία στη σουηδική εγκληματολογική ιστορία. Πάνω από 22.000 ίχνη και στοιχεία έχουν στη διάθεσή τους οι αρχές, πάνω από 10.000 άνθρωποι καλούνται να καταθέσουν.
Είναι απίστευτο, αλλά 134 άνθρωποι προσήλθαν για να δηλώσουν ότι αυτοί σκότωσαν τον Πάλμε. Στο μικροσκόπιο των ανακριτών βρίσκονται διαφορετικοί ύποπτοι, από μεμονωμένα άτομα μέχρι τις μυστικές υπηρεσίες της Ν. Αφρικής και το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα PKK, που η κυβέρνηση του Πάλμε κατατάσσει ανάμεσα στις τρομοκρατικές οργανώσεις. Το κόστος ανήλθε σε 60 εκ. ευρώ. Η σημασία της υπόθεσης για μια χώρα που θεωρεί αυτονόητη την ειρήνη και τη φιλία δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη. Ο Όλοφ Πάλμε ήταν πάνω από δέκα χρόνια πρωθυπουργός, πρώτα από το 1969 μέχρι το 1976, και από το 1982 μέχρι τη νύχτα της δολοφονίας του. Για τους Σοσιαλδημοκράτες ήταν ένα διεθνώς αναγνωρισμένο σύμβολο, στενός φίλος του Βίλι Μπράντ. Η δολοφονία του στο δρόμο θύμισε σε πολλούς εκείνη του Τζον Κένεντι το 1963 στο Ντάλας.
«Μεγαλύτερο τραύμα και από τη δολοφονία»
Με αφορμή το κλείσιμο της υπόθεσης το 2020 ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου εξιστορεί σε επιστολή του στην εφημερίδα «Τα Νέα» μια από τις συναντήσεις του με τον Πάλμε, στη Στοκχόλμη, όπου είχε πάει με την οικογένειά του αναζητώντας καταφύγιο την περίοδο της δικτατορίας. «Θυμάμαι, περπατούσα στα δαιδαλώδη δρομάκια της παλιάς πόλης στη Στοκχόλμη, όταν σταμάτησα έναν περαστικό για να του ζητήσω τη βοήθειά του, στην αναζήτηση ενός μικρού καφενείου όπου με περίμεναν κάποιοι Έλληνες φίλοι, μετανάστες στη Σουηδία. Ξαφνιάστηκα όταν με χαιρέτησε με ένα νεύμα του κεφαλιού. Ήταν ο Όλοφ Πάλμε, ο πρωθυπουργός της Σουηδίας, συνοδευόμενος από τη σύντροφό του, Λίζμπετ, που μόλις είχε βγει από το σουπερμάρκετ, φορτωμένος με τις σακούλες από τα ψώνια. Για πού το έβαλες Γιώργο; με ρώτησε. Του είπα ότι ψάχνω ένα καφενείο κάπου εκεί κοντά, όπου με περιμένουν. Θα σου δείξω εγώ. μου είπε, και έδωσε τις σακούλες του στη Λίζμπετ, για να με συνοδέψει. Όταν φτάσαμε, κάθισε μαζί μου και ήπιαμε μια μπύρα με την παρέα μου, των ξενιτεμένων Ελλήνων».
Η ανακοίνωση του γενικού εισαγγελέα Πέτερσον τον Ιούνιο του 2020, ότι ο δολοφόνος του Πάλμε είναι ο Στιγκ Ένγκστρεμ, αλλά είναι νεκρός, προκάλεσε τεράστια απογοήτευση. Ο γιός του Πάλμε έδειξε κατανόηση, αλλά όχι και όλοι οι εγκληματολόγοι και εγκληματολογούντες. Για παράδειγμα, ο Λέιφ Πέρσον, που θεωρείται μάστορας του αστυνομικού μυθιστορήματος, έδειξε τεράστια απογοήτευση και ο Τόμας Λάντεγκαρντ, με βαθιά γνώση της υπόθεσης, δεν πιστεύει μέχρι σήμερα ότι με το κλείσιμο της υπόθεσης, όλα τελείωσαν. «Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, η υπόθεση είναι ζωντανή όσο ποτέ στο παρελθόν», λέει. Το 2016, ο Λάντεγκραντ δημοσίευσε ένα βιβλίο για τη δολοφονία Πάλμε. Τώρα μπορεί να πάρει στα χέρια τους ανακριτικούς φακέλους και «ας ελπίσουμε ότι θα μπορούσε να προκύψει κάτι το νεώτερο. Η αποτυχημένη έρευνα της δολοφονίας Πάλμε έχει γίνει μεγαλύτερο τραύμα από ότι η ίδια η δολοφονία».
Στέφεν Τρούμπφ/dpa
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου
