Η παγκόσμια περιπέτεια του κορωνοϊού, που θα σηματοδοτήσει μια αλλαγή εποχής, είναι αποκαλυπτική σε ό,τι αφορά τις συλλογικές νοοτροπίες, την πανίσχυρη δηλαδή παράμετρο της κοινωνικής συγκρότησης. Φαίνεται καταρχήν για εμάς εδώ αδιανόητο να αντιληφθούμε ότι θα πρέπει να ζήσουμε για δύο ή τρία χρόνια (ο ένας χρόνος πέρασε) με συγκεκριμένους και απαραβίαστους κανόνες και κάτω από συνθήκες ασυμβίβαστες με τον έμφυτο κοινωνικό μας αυθορμητισμό. Την περασμένη άνοιξη η χώρα μας τα πήγε καλά για τον απλό λόγο ότι ο τρόμος της ασθένειας και του «Μπέργκαμο» έπεισε τους πάντες να αποδεχτούν τα μέτρα – είναι άλλωστε εύκολο να έχεις υγειονομικά αποτελέσματα κλείνοντας έναν λαό στο σπίτι. Το πρόβλημα είναι όταν ο καθένας καλείται να υιοθετήσει την για πολλούς εξωτική συμπεριφορά της «ατομικής ευθύνης». Ολοι οι λαοί έχουν κουραστεί, αλλά αυτό που διαπιστώνεται εδώ σε εμάς, τους υπαίθριους, θερινούς και εξωστρεφείς, είναι μια υπερβολική πλέον υποχώρηση των προσωπικών αντοχών, μια ιδιαίτερα αρνητική ψυχολογική συνθήκη. Είμαστε πιθανώς λαός για αγώνες ταχύτητας, όχι αντοχής.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη γειτονική, όπως λέμε, Ιταλία. Η οποία ακόμη προκαλεί εφιάλτες λόγω της περυσινής εμπειρίας, ασχέτως εάν αυτή τη στιγμή παρουσιάζει συγκριτικά καλά επιδημιολογικά δεδομένα στην Ευρώπη. Η Μεγάλη Βρετανία, ας πούμε, έχει ξεπεράσει τους 115 χιλιάδες νεκρούς από τον κορωνοϊό, ενώ χώρες όπως το Βέλγιο και η Τσεχία καταγράφουν τις μεγαλύτερες ανθρώπινες απώλειες σε σχέση με τον πληθυσμό τους. Το πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι οι μεταλλάξεις του ιού που δημιουργούν νέες απρόβλεπτες και αδιερεύνητες ακόμη καταστάσεις, ενώ διαδίδονται ευκολότερα στις νεότερες ηλικίες. Για παράδειγμα, η Ιταλία έχει πάρει τώρα ιδιαίτερα μέτρα λόγω των μεταλλάξεων, όχι μόνο για τους ταξιδιώτες από τη Βραζιλία αλλά και για όσους επιστρέφουν στη χώρα από την Αυστρία! Η διαχείριση της πανδημίας γίνεται σήμερα στις ευρωπαϊκές χώρες σπασμωδικά και με βάση τη λογική τού «βλέποντας και κάνοντας», ανά δεκαπενθήμερο. Δεν φαίνεται να υπάρχει άλλος τρόπος, ή τουλάχιστον κανείς δεν αναλαμβάνει το πολιτικό – και οικονομικό – κόστος ενός γενικού, αυστηρού, πραγματικού lockdown που ορισμένοι ειδικοί θεωρούν εκ νέου αναγκαίο. Επίσης, ο εμβολιασμός του κάθε πληθυσμού, πέρα από το ότι θα απαιτήσει πολλούς μήνες, δεν θα σημάνει αυτόματα το τέλος του κινδύνου, όπως οι επιδημιολόγοι έχουν εξηγήσει επακριβώς.
Οι 20 περιφέρειες της Ιταλίας αυτή τη στιγμή κινούνται μεταξύ κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος, κάτι που σημαίνει ότι στη μισή τουλάχιστον χώρα τα εστιατόρια παραμένουν ανοιχτά κάθε μέρα μέχρι τις 6 το απόγευμα, όπως και τα μουσεία (κλείνουν τα Σαββατοκύριακα). Τα καταστήματα αντίθετα λειτουργούν σε όλη τη χώρα δίχως όρους προσέλευση της πελατείας μέχρι τις επτάμισι το βράδυ. Απαγορεύεται βέβαια η κυκλοφορία μετά τις 10 το βράδυ και επίσης η μετακίνηση από τη μία περιφέρεια στην άλλη. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί η οικονομία με στόχο την αποφυγή κρίσιμων καταστάσεων συνωστισμού προς στο τέλος της εβδομάδας.
Τα νοσοκομεία επίσης λειτουργούν κανονικά για όλες τις παθήσεις, υπό τον απόλυτο όρο ότι κανείς ασθενής δεν συνοδεύεται από συγγενή, ακόμη και αν πρόκειται για τον πατέρα του νεογέννητου, που θα περιμένει να το δει όταν η ευτυχής μαμά εξέλθει του νοσοκομείου. Η «νοσηλεία χωρίς συνοδεία» φαίνεται τελικά να είναι η καλύτερη συνθήκη περίθαλψης, δίχως τους συγγενείς και φίλους να περιφέρονται κάθε ώρα στους χώρους του νοσοκομείου ή τις φοβερές «αποκλειστικές» (αυτή την αδιανόητη ελληνική πατέντα). Τούτο φυσικά προϋποθέτει νοσοκομεία άξια του ονόματός τους με υψηλό επίπεδο οργάνωσης και επάρκεια νοσηλευτικού προσωπικού, κάτι που στην πλειονότητα των δημόσιων νοσοκομείων τουλάχιστον του κέντρου και του Βορρά της χώρας συμβαίνει, και μάλιστα απολύτως δωρεάν. Ο κορωνοϊός στην Ιταλία ανέδειξε την τεράστια σημασία του δημόσιου συστήματος υγείας και των αποκεντρωμένων δημόσιων υγειονομικών υπηρεσιών, με βάση πάντα τον παλιό καλό θεσμό του ατομικού γιατρού, ο οποίος εμφαίνεται στην ηλεκτρονική κάρτα υγείας του κάθε πολίτη.
Η εμπειρία μάς έμαθε ότι στον καιρό του κορωνοϊού σχεδόν τα πάντα μπορεί κανείς να κάνει, με μία προϋπόθεση: την απόλυτη και συστηματική τήρηση, από όλους, των λίγων γνωστών κανόνων που ισχύουν παγκοσμίως. Αυτή είναι μια αδιαπραγμάτευτη συνθήκη. Και ομολογώ ότι στην Ιταλία υπάρχει μια γενικότερη τάση φυσιολογικής σχεδόν αποδοχής των κανόνων, ως ένα είδος κωδικοποιημένης κοινωνικής συμπεριφοράς. Τα μέτρα δεν προστατεύουν μόνο εμάς από τους άλλους αλλά και τους άλλους από εμάς. Η τήρησή τους, συνεπώς, είναι η καλύτερη απόδειξη του ότι είμαστε κοινωνικά όντα επί της ουσίας. Σε ό,τι δε αφορά το ζήτημα του εμβολιασμού των γιατρών, το θέμα έχει προκύψει εδώ και καιρό και η νέα κυβέρνηση Ντράγκι φαίνεται ότι θα νομοθετήσει επ’ αυτού. Η άποψη που διατυπώνεται είναι ότι όσοι – λίγοι – υγειονομικοί αρνούνται να εμβολιαστούν, θα πρέπει να απομακρύνονται από τα καθήκοντά τους.
Ο κ. Ανδρέας Γιακουμακάτος είναι καθηγητής Αρχιτεκτονικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και μέλος της Ακαδημίας των Τεχνών της Φλωρεντίας.
