Ηταν ζήτημα ημερών και εποχής για τους αγοραστές να εμπιστευτούν τις ψηφιακές δημοπρασίες και να διαθέσουν, εφόσον υπάρχουν στον τραπεζικό τους λογαριασμό, μεγάλα ποσά για να αποκτήσουν έργα τέχνης μέσα σε αυτή την περίοδο της πρωτόφαντης υγειονομικής κρίσης. Κάπως έτσι σημειώθηκαν πρωτοφανείς τιμές στις πωλήσεις έργων σπουδαίων δημιουργών οι οποίοι σταθερά αποτελούν τα «δυνατά», ασφαλή χαρτιά των οίκων δημοπρασιών αλλά και του χώρου της τέχνης.
Για παράδειγμα, ένας Μποτιτσέλι έφερε την άνοιξη στις δημοπρασίες του οίκου Sotheby’s, καθώς ο πίνακας «Portrait of a Young Man Holding a Roundel» (1470-80) του αναγεννησιακού ζωγράφου κατέγραψε ένα ιστορικό ρεκόρ στις πωλήσεις της κατηγορίας Master Paintings & Sculpture στη Νέα Υόρκη στα τέλη Ιανουαρίου και μάλιστα μέσω live streaming, κοινώς οι υποψήφιοι αγοραστές κατέθεταν τις προσφορές τους τηλεφωνικώς ή online. Από την αρχική εκτίμηση των 80 εκατ. δολαρίων το πορτρέτο του Σάντρο Μποτιτσέλι έφτασε να πωληθεί για 92,2 εκατ. δολάρια, η δεύτερη πιο ακριβή τιμή για έργο τέχνης αυτής της περιόδου, με την πρώτη να εξακολουθεί να παραμένει εκείνη της πώλησης του πίνακα «Salvator Mundi» του Λεονάρντο ντα Βίντσι (το ποσό ήταν 450,3 εκατ. δολάρια σε δημοπρασία των Christie’s το 2017). Επιπλέον, η όλη πλειοδοτική διαδικασία διήρκεσε μόλις 4,5 λεπτά!
Αυτός είναι και ο δεύτερος πίνακας που ξεπερνά το φράγμα των 80 εκατ. δολαρίων από όταν οι Sotheby’s εγκαινίασαν τις δημοπρασίες εξ αποστάσεως. Το άλλο έργο που το είχε καταφέρει ήταν το τρίπτυχο του Φράνσις Μπέικον που είναι εμπνευσμένο από τις ελληνικές τραγωδίες, αγγλιστί «Triptych Inspired by the Oresteia of Aeschylus» (1981), το οποίο είχε πωληθεί για το ποσό των 84,5 εκατ. δολαρίων τον Ιούνιο του 2020. Αξίζει να σημειωθεί ότι χάρη στη δυνατότητα του live streaming, τις μεγάλες δημοπρασίες παρακολουθούν πλέον πολλαπλάσιοι θεατές από όλον τον κόσμο σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν.
Οπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, κάθε είδους κρίση ευνοεί την επιστροφή στις «κλασικές αξίες» της τέχνης, με την έννοια ότι οι αγοραστές αποφεύγουν τα ρίσκα και προτιμούν το σίγουρο χαρτί της εδραιωμένης αξίας ενός έργου για την οποία συνηγορεί και η παλαιότητά του. Για παράδειγμα, τον Οκτώβριο που μας πέρασε, πουλήθηκε μέσω του οίκου δημοπρασιών Poly στο Πεκίνο ένας σπάνιος κινεζικός πάπυρος της Δυναστείας των Μινγκ, με τίτλο «Δέκα όψεις ενός βράχου Λινγκμπί» (περ. 1610) για το ποσό των 76,6 εκατ. δολαρίων. Πρόκειται για άλλη μία τιμή-ρεκόρ για έργο του είδους του που έχει πωληθεί ποτέ σε δημοπρασία.
Ο έτερος μεγάλος οίκος δημοπρασιών Christie’s συγκέντρωσε περισσότερα από 450 εκατ. δολάρια τον Ιούλιο που μας πέρασε, και σε αυτή του την επιτυχία συνέβαλε και η πώληση έργων όπως το «Nude with Joyous Painting» (1994) του Ρόι Λιχτενστάιν, το οποίο αποκτήθηκε για 46,2 εκατ. δολ. από πλειοδότη από την Ασία. Η μεγαλύτερη και πολυπληθέστερη ήπειρος του πλανήτη δεν πτοείται απ’ ό,τι φαίνεται από την επιμονή της πανδημίας και η τέχνη δυτικών καλλιτεχνών όπως ο Ντέιβιντ Χόκνεϊ έχει ιδιαίτερη πέραση στις τάξεις των εκεί συλλεκτών. Το περασμένο καλοκαίρι ο πίνακας «30 Ηλιοτρόπια» του βρετανού εικαστικού ξεπέρασε την αρχική εκτίμηση πώλησης των 10,3 εκατ. δολ. και έπιασε την τιμή των 14,8 εκατ. δολ. σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s στο Χονγκ Κονγκ, με αποτέλεσμα να γίνει το δεύτερο ακριβότερο έργο δυτικού καλλιτέχνη που πωλείται στην Ασία.
Οι Christie’s, όπως και οι Sotheby’s, αλλά και οι υπόλοιποι οίκοι δημοπρασιών, προσαρμόζονται ταχύτατα στις ανάγκες της νέας εποχής που φέρνουν τα δεδομένα της πανδημίας, αλλά όποτε το επιτρέπουν οι συνθήκες επιστρέφουν και στη διά ζώσης εμπειρία, η οποία, όπως και να το κάνουμε, είναι αναντικατάστατη. Για παράδειγμα, τον Οκτώβριο του 2020 μια σειρά δημοπρασιών από τους Christie’s σε Λονδίνο και Παρίσι («20th Century: London to Paris») πραγματοποιήθηκε διά ζώσης, με όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας κατά του κορωνοϊού, μέσω τηλεφώνου αλλά και μέσα από την πλατφόρμα Christie’s Live – υπολογίζεται ότι γύρω στα 190.000 άτομα παρακολούθησαν τα τεκταινόμενα μέσα από την ιστοσελίδα του οίκου αλλά και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στο τέλος είχαν συγκεντρωθεί περίπου 100 εκατ. ευρώ και ένας πίνακας του σκωτσέζου ζωγράφου Πίτερ Ντόιγκ με τίτλο «Boiler House» (1993) έφτασε να πωληθεί για το ποσό των 14 εκατ. στερλινών περίπου. Η ζωγραφική και η απτή τέχνη έχουν την τιμητική τους σε αυτές τις διοργανώσεις, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι το πρώτο έργο μεικτής πραγματικότητας που βγήκε ποτέ σε δημοπρασία, το «The Life» (2018-19) της Μαρίνα Αμπράμοβιτς, δεν έπιασε καν την κατώτερη εκτίμηση πώλησης που ήταν οι 400.000 στερλίνες παρά μόνο το «ταπεινό» ποσό των 287.500 στερλινών. Εστω κι έτσι, η τιμή που διέθεσε το Ιδρυμα Faurschou στην Κοπεγχάγη είναι η υψηλότερη που έχει διατεθεί για έργο της «γιαγιάς της περφόρμανς».
H ελληνική εμπειρία
Στην ψηφιακή σφαίρα κινήθηκαν και οι οίκοι στην Ελλάδα. Ο οίκος δημοπρασιών Βέργος, που παρουσιάζει μια σταδιακή ανοδική τάση στις πωλήσεις τα τελευταία χρόνια, προσαρμόστηκε ευέλικτα και με ταχύτητα στις νέες συνθήκες και βρήκε θετική ανταπόκριση. «Τα αποτελέσματα των δημοπρασιών που πραγματοποιήσαμε την περασμένη χρονιά ήταν σταθερά θετικά και θα μπορούσαν να είχαν ακόμη θετικότερο πρόσημο με την παρουσία του κοινού, που πιστεύω ότι θα λειτουργεί πάντα ευνοϊκά για τις δημοπρασίες. Για εμένα, και παρά το γεγονός ότι η τεχνολογία θα συνεχίσει να παίζει σημαντικό ρόλο από εδώ και στο εξής στην αγορά τέχνης, η προσωπική επαφή θα παραμείνει αναντικατάστατη. Το σύνολο των πωληθέντων λαχνών και ο τζίρος που επιτεύχθηκε επιβεβαιώνουν πως η τέχνη λειτουργεί ως στήριγμα, ακόμη και εν μέσω μιας τόσο δύσκολης περιόδου για όλους, όπως αυτή που διανύουμε τώρα. Πιστεύω ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης, τόσο από νέες κατηγορίες ειδών που μπορούν να εμπλουτίσουν τις υπάρχουσες δημοπρασίες όσο και από την προσέλκυση νέων κοινών, όπως οι νεαρότερες ηλικίες αλλά και οι αγοραστές από το εξωτερικό. Η σύγχρονη τεχνολογία αποδείχθηκε πολύτιμος βοηθός την περίοδο που διανύουμε. Εφόσον συνδυάζεται με γνώση του χώρου και μακροχρόνια εμπειρία, μας παρέχει τη δυνατότητα να ξεπεράσουμε τα στενά γεωγραφικά όρια της χώρας μας και να προάγουμε την εικαστική και ιστορική ταυτότητά μας στην παγκόσμια κοινότητα» θα πει στο ΒΗΜΑgazino ο Ανδρέας Βέργος, Μanaging Director του οίκου. Τα έργα που προτιμήθηκαν ήταν αυτά των σύγχρονων δημιουργών, όπως ο Κώστας Βαρώτσος και ο Γιάννης Γαΐτης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μειώθηκε το ενδιαφέρον για καλλιτέχνες παλαιότερων περιόδων. «Ενδεικτικά να αναφέρω ότι στην τελευταία δημοπρασία του Ιανουαρίου, δύο έργα πολύ σημαντικών καλλιτεχνών, του Κωνσταντίνου Παρθένη και του Στίβεν Αντωνάκου, κατοχυρώθηκαν στις υψηλότερες τιμές πώλησης για την ελληνική αγορά».
Οταν εφαρμόστηκε στη χώρα μας το πρώτο lockdown, ο οίκος δημοπρασιών Kapopoulos Fine Arts, ο οποίος έχει αδιάλειπτη παρουσία εδώ και τριάντα χρόνια στον χώρο, διέθετε ήδη τις απαραίτητες υποδομές ώστε να ξεκινήσει τις ψηφιακές δημοπρασίες στις 19 Μαρτίου 2020. «Είμαστε ο πρώτος οίκος στη χώρα μας που εφάρμοσε το συγκεκριμένο σύστημα των ψηφιακών δημοπρασιών. Εως τώρα έχουμε διεξαγάγει περίπου 48 δημοπρασίες κάθε Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή, οι οποίες είχαν πολύ θετικά αποτελέσματα και κατά την άρση των lockdowns. Το κοινό έδειξε πολύ μεγάλη ανταπόκριση και αγκάλιασε την κίνησή μας» θα πει στο BHMAgazino ο Βαγγέλης Καπόπουλος. Οι αγοραστές προτίμησαν «τα πιο χαρούμενα έργα, με έντονα χρώματα, αυτά που περνούν αισιόδοξα μηνύματα» από καλλιτέχνες όπως οι Αλέκος Φασιανός, Δημήτρης Γέρος, Μίνα Παπαθεοδώρου-Βαλυράκη, Κωστής Γεωργίου, Μπενουά Παρέ ή ο Sonke. Τα έργα κατά κύριο λόγο κυμάνθηκαν ανάμεσα στις 2.000-5.000 ευρώ, αλλά αναγνωρίστηκε η αξία των ιδιαίτερων πολλαπλών, όπως για παράδειγμα του Αλέκου Φασιανού, τα περισσότερα από τα οποία είναι επιζωγραφισμένα, χειροποίητα και σε μικρό τιράζ. «Είμαι αισιόδοξος για το μέλλον των δημοπρασιών στη χώρα μας, χωρίς να ξεχνάμε ότι η αγορά της τέχνης στην Ελλάδα είναι μικρή και με σοφία ρυθμίζεται ανάλογα. Εδώ και χρόνια στον χώρο των δημοπρασιών πρωταγωνιστούν τρεις οίκοι δημοπρασιών: οι Art Expertise που εκπροσωπούν τον οίκο Bonhams, ο Πέτρος Βέργος με τον ομώνυμο οίκο δημοπρασιών, και ο δικός μας οίκος Kapopoulos, οι οποίοι έχουν προσφέρει έργο στον χώρο της τέχνης και εξακολουθούν να προσφέρουν. Το μέλλον των δημοπρασιών στην Ελλάδα προϋποθέτει οίκους σοβαρούς και με προσανατολισμό, που δεν είναι ευκαιριακοί και υπηρετούν με συνέπεια τον χώρο της αγοράς της τέχνης».
