Στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Καλαμάτας, στην πλατεία 23ης Μαρτίου, βρίσκεται ένα σπουδαίο μνημείο των Βυζαντινών Χρόνων, ο ναός των Αγίων Αποστόλων, όπου διαδραματίστηκαν σημαντικά γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Πιο συγκεκριμένα, στο ναό των Αγίων Αποστόλων κηρύχθηκε σύμφωνα με την παράδοση η έναρξη του επαναστατικού αγώνα στη Μεσσηνία, στις 23 Μαρτίου 1821.
Πηγή: Δήμος Καλαμάτας
Την ημέρα εκείνη ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο Παπαφλέσσας και άλλοι οπλαρχηγοί εισήλθαν στην Καλαμάτα ως ελευθερωτές και παρακολούθησαν την πανηγυρική δοξολογία που τελέστηκε στον ιστορικό ναό, όπου ευλογήθηκε μάλιστα η επαναστατική σημαία.
Κάθε χρόνο, στις 23 Μαρτίου τελούνται δοξολογία στο ναό των Αγίων Αποστόλων για την απελευθέρωση της Καλαμάτας, τρισάγιο στη μνήμη των ηρώων του 1821, κατάθεση στεφάνων, καθώς και αναπαράσταση της κατάληψης της πόλης.
Η πορεία των Αγίων Αποστόλων μέσα στην ιστορία
Ο αρχικός βυζαντινός πυρήνας του ναού (το ανατολικό τμήμα του σύγχρονου οικοδομήματος), χτισμένος κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα, ανήκει στην παραλλαγή του ελεύθερου σταυρού με τρούλο, φέρει δε ωραία κεραμοπλαστικά κοσμήματα και τρίπλευρη εξωτερικά αψίδα στην ανατολική πλευρά.
Κατασκευαστικά και μορφολογικά στοιχεία οδηγούν στη χρονολόγηση του αρχικού οικοδομήματος στο 12ο αιώνα.
Τον αρχικό ναΐσκο κοσμούν τοιχογραφίες που ανάγονται πιθανότατα στο 16ο-17ο αιώνα και διατηρούνται σε μέτρια κατάσταση.
Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού – 26η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
Στα χρόνια της Β’ Ενετοκρατίας (1685-1715), στα δυτικά του αρχικού πυρήνα προστέθηκε μια τρουλαία βασιλική, προκειμένου να εξασφαλιστεί περισσότερος χώρος για το εκκλησίασμα, καθώς και κωδωνοστάσιο στη βορειοανατολική γωνία μεταξύ των κεραιών του σταυρού.
Κατά τη φάση οικοδόμησης της προσθήκης κατεδαφίστηκε η δυτική κεραία του αρχικού ναού, προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερη σύζευξη των δύο φάσεων.
Ο ναός των Αγίων Αποστόλων υπέστη εκτεταμένες καταστροφές από το μεγάλο σεισμό που έπληξε την Καλαμάτα το Σεπτέμβριο του 1986.
Ολόκληρος ο τρούλος της προσθήκης και ένα μεγάλο μέρος της θολοδομίας κατέρρευσαν.
Ακολούθησαν εκτεταμένες αναστηλωτικές εργασίες και το μνημείο αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή.
