Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί διάφορες προσεγγίσεις για ένα πιθανό τέλος του κόσμου. Οι «κολλαψολόγοι» με μια διεπιστημονική σκέψη που εμφανίστηκε το 2010, αναφέρονται στους κινδύντους μιας κατάρρευσης του βιομηχανικού πολιτισμού και των συνεπειών του.
Πιστεύουν ότι αυτή η κατάρρευση θα μπορούσε να προέλθει από το συνδυασμό διαφορετικών κρίσεων όπως περιβαλλοντική, ενεργειακή, χρηματοοικονομική, γεωπολιτική, υγειονομική, δημοκρατική, κλπ. Στην προέλευση αυτής της νέας μορφής σκέψης βρίσκονται ερευνητικά ιδρύματα που συνεργάζονται με τα φημισμένα βρετανικά πανεπιστήμια Cambridge (Center for the Study of Existential) και Oxford (Future of Humanity Institute).
Επίσης, υπάρχουν διάφοροι ιστορικοί της κατάρρευσης όπως, ο ανθρωπολόγος και ιστορικός Joseph A Tainter (1988). Με την εφαρμογή τριών εφαρμογών ανακάλυψε ότι η αυξημένη πολυπλοκότητα των κοινωνιών οδηγεί προς την κατάρρευση. Ο διεπιστημονικός ερευνητής Jared Diamond (2005) μελέτησε την ιστορία πέντε κοινωνιών και κατέληξε σε πέντε παράγοντες της κατάρρευσης (κλιματική αλλαγή, εχθρικοί γείτονες, κατάρρευση βασικών εμπορικών εταίρων, περιβαλλοντικά προβλήματα και η ανταπόκριση της κοινωνίας στους παραπάνω τέσσερις παράγοντες).
Ο ιστορικός Kyle Harper (2017) ανέλυσε την πτώση της Ρώμης διά μέσου της περιβαλλοντικής ιστορίας.
Τέλος, το κουδούνι συναγερμού κτύπησε και η έκθεση του Meadows (1972) ή η έκθεση του Club της Ρώμης που προέβλεπε ότι ο πολιτισμός μας πιθανότατα θα καταρρεύσει και δη κατά τη διάρκεια αυτού του αιώνα.
Η σκέψη της κατάρρευσης: γενική απαισιοδοξία
Τα τελευταία χρόνια, η έκδοση τίτλων με καταστροφικό περιεχόμενο έχουν εξαπλωθεί σε βιβλία, εφημερίδες και τηλεοπτικές σειρές. Απροσδόκητη επιτυχία είχε το βιβλίο δύο νέων συγγραφέων Raphael Stevens και Pablo Servigne (Εκδ. Seuil 2015), με τίτλο «Comtent tout peut s’effondrer» που πούλησε 100.000 αντίτυπα. Ο συγγραφέας Yves Cochet, πρόδρομος της κολλαψολογίας και γάλλος πολιτικός, είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Momentum, ένα εργαστήριο ιδεών γύρω από το θέμα της κατάρρευσης. Για τον ίδιο, «η κατάρρευση είναι το πεπρωμένο μας. Είναι πιθανόν το 2025 και σίγουρο το 2030».
Δύο γάλλοι συγγραφείς βλέπουν μια άλλη προσέγγιση σε σχέση με την κατάρρευση. Ο Dominique Bourg, φιλόσοφος, προτείνει στο βιβλίο του «Une nouvelle Terre (2018), να αλλάξει η σχέση στο οικοσύστημά μας, χάρη στην πνευματικότητα. Ο γάλλος φιλόσοφος Jean–Pierre Dupuy, στο βιβλίο του «Un catastrophisme eclaire (2004)», μας προτείνει να λάβουμε την κατάρρευση στα σοβαρά και να αντιδράσουμε.
Κριτική ως προς την προσέγγιση της κολλαψολογίας έκαναν τρεις γάλλοι, δύο φιλόσοφοι και ένας κοινωνιολόγος. Η Catherine και ο Raphael Larrere (κοινωνιολόγος) προτείνουν να ξαναεπενδύσουμε στην πολιτική και στην ερώτηση της οικολογίας. Ο Michael Foessel αναφέρει ότι το να υποκύπτεις στη ρητορική της κατάρρευσης, είναι να αποδέχεσαι το τέλος της πολιτικής και της δράσης.
Μια μικρή ελπίδα αισιοδοξίας
Η ερώτηση που τίθεται τώρα είναι πρέπει να υποταχθούμε στα χειρότερα; Αυτή είναι η όλη συζήτηση μεταξύ των κολλαψολόγων και των υποστηρικτών της πολιτικής οικολογίας (που εξακολουθούν να πιστεύουν στις δυνατότητες μεταμόρφωσης του συστήματος), ακόμη και με επιστήμονες και διανοούμενους που πιστεύουν ότι, ακόμη και αν ο χρόνος είναι μετρημένος, είναι ακόμη δυνατό να δράσουμε. Η κλιματολόγος Valerie Masson Delmonte, αντιπρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του Giec, υπενθυμίζει ότι η κολλαψολογία δεν είναι μια επιστήμη.
Οι ενέργειες που αναλαμβάνονται για τη δράση και τη μεταμόρφωση προς το καλύτερο του οικοσυστήματος είναι οι ακόλουθες.
- Ομάδα επιβίωσης, που ετοιμάζεται ενεργά και ατομικά εναντίον της κατάρρευσης με σεμινάρια επιβίωσης.
- Οικολογικές κοινότητες όπως οικο-χωριά, συμμετοχικοί βιότοποι, οάσεις, …, προτείνουν εναλλακτικά μοντέλα για να ζουν μαζί ανεξάρτητα και σε αρμονία με τη φύση.
- Ο οικολογικός αγώνας, αφορά απεργίες και πορείες υπέρ του κλίματος και ψάχνουν να αλλάξουν τη δράση των κυβερνήσεων. Ακόμη, υπάρχει η οργάνωση Extinction Rebelion που ιδρύθηκε το 2018 στο Ηνωμένο Βασίλειο και εκφράζει ένα κοινωνικοπολιτικό κίνημα που χρησιμοποιεί μη βίαιη αντίσταση για να διαδηλώσει για την κλιματική αλλαγή, την απώλεια της βιοποικιλότητας, τον κίνδυνο της εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους και την οικολογική κατάρρευση.
- Πόλεις σε μεταβατικό στάδιο, το κίνημα αυτό ιδρύθηκε από το Βρετανό Rob Hopkins το 2005 και δεσμεύεται για την έξοδο από μια οικονομία άνθρακα χάρη στην αλληλεγγύη, την αυτονομία και σε τοπικό επίπεδο.
Συμπερασματικά, πρέπει να επανεξετάσουμε τη θέση του ανθρώπου σε ένα κόσμο που τώρα θεωρείται ένα μοναδικό, τεράστιο και πολύτιμο οικοσύστημα.
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
