Η πανδημία όχι μόνο δεν λέει να κοπάσει, αλλά αντιθέτως δείχνει επεκτατικές διαθέσεις δοκιμάζοντας τις αντοχές όλων. Οι πολλές και ανεξέλεγκτες μεταλλάξεις του κορωνοϊού νοθεύουν, για να μην πούμε περιορίζουν, την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, η απρόσκοπτη παραγωγή και διάθεση των οποίων δεν συμβαδίζουν με τις συμφωνίες προαγοράς, δυσχεραίνοντας, με τη σειρά τους, την όλη διαχείριση της παγκόσμιας πια υγειονομικής κρίσης.

Αυτή τη στιγμή οι κυβερνήσεις απανταχού στον κόσμο πιέζονται αφόρητα από την αυξανόμενη, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, μεταδοτικότητα της νόσου και από την αδυναμία συντονισμού και επιτάχυνσης των εμβολιασμών.

Το σκιάχτρο μιας «νέας πανώλης»

Από τον συνδυασμό της επικράτησης ιδιαίτερων παραγόντων και συνθηκών, μέγας είναι ο κίνδυνος να προσφερθεί χρόνος και κατάλληλο περιβάλλον στον ιό να μεταλλαχθεί και να απειλήσει πολυπληθείς χώρες του πλανήτη, με σημαντικά ποσοστά ανοσοκατεσταλμένων πολιτών, όπως η Ινδία, το Πακιστάν, η Νιγηρία και άλλες και έτσι να μετατραπεί σε ανεξέλεγκτο παγκόσμιο εφιάλτη, σε μια σύγχρονη πανούκλα, ικανή να θερίσει σημαντικά τμήματα του πληθυσμού της Γης.

Γι’ αυτό και πληθαίνουν διεθνώς οι φωνές γιατρών, επιδημιολόγων και ειδικών επιστημόνων που ζητούν την ταχεία ελευθέρωση των εμβολίων και χαρακτηρίζουν κοντόθωρη και μυωπική τη στάση των πλουσίων της Δύσης, που σε αυτές τις πρωτοφανείς για την υγεία του πλανήτη συνθήκες επιμένουν να υπερασπίζονται και να μη μοιράζονται τα προνόμια γνώσης και παραγωγής εμβολίων κατά του κορωνοϊού που έχουν εξασφαλίσει οι φαρμακευτικές βιομηχανίες τους. Το θέμα συζητείται ευρέως και αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας του POLITICO την περασμένη εβδομάδα, όπου ετέθη ευθέως ζήτημα «υποχρεωτικής άδειας» για την παραγωγή εμβολίων.

Ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν ότι οι υπουργοί Υγείας πλουσίων βορειοευρωπαϊκών χωρών, όπως της Βρετανίας, της Σουηδίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας και άλλων, δίνουν σκληρές πολιτικές μάχες στους διεθνείς υγειονομικούς οργανισμούς προκειμένου να διατηρήσουν αλώβητο το προνόμιο της ευρεσιτεχνίας των εμβολίων. Και αυτό γιατί πιστεύουν ότι τυχόν ελευθέρωση των πατεντών θα διαμορφώσει κακό προηγούμενο και για άλλα φάρμακα, που διατηρούν τη μοναδικότητά τους και εξασφαλίζουν υπερκέρδη.

Η αδηφαγία των εταιρειών «βοηθά» τον ιό

Προσπαθούν έτσι να κερδίσουν χρόνο, όπως λέει στις ιδιαίτερες συζητήσεις του ο καθηγητής Ηλίας Μόσιαλος, ώστε να αποφύγουν οποιαδήποτε ρύθμιση και βεβαίως οποιαδήποτε θυσία της κερδοφορίας από την πλευρά τους. Μόνο που έτσι δίνουν χρόνο στον κορωνοϊό να μεταλλαχθεί και να κλονίσει όχι μόνο τα προνόμια των πολυεθνικών φαρμακευτικών, αλλά συνολικά την παγκόσμια οικονομία.

Τελευταίως πάντως υπό την πίεση της προαναφερθείσης απειλής και της έντονης πίεσης που ασκείται από την παγκόσμια κοινότητα άρχισαν να εκδηλώνονται συνεργασίες μεταξύ πολυεθνικών με σκοπό να επαυξηθεί διεθνώς η παραγωγή εμβολίων και να επιταχυνθούν οι εμβολιασμοί.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι περισσότερες χώρες και μαζί η δική μας, θα τελούν, για πολλούς μήνες ακόμη, υπό την επίδραση ισχυρού πανδημικού σοκ και ορισμένες ίσως βιώσουν την επιθετικότερη εκδοχή του, όπως συμβαίνει τώρα με την Πορτογαλία.

Η Ελλάδα συμπληρώνει αυτές τις μέρες σχεδόν έναν χρόνο πάλης με την πανδημία, έχοντας πληρώσει σημαντικό τίμημα σε ανθρώπινες ζωές. Οι θάνατοι κατά τα φαινόμενα σύντομα θα ξεπεράσουν τους 6.000 και η απειλή θα διατηρηθεί έντονη τουλάχιστον για ένα εξάμηνο, ίσως και περισσότερο αν δεν επιταχυνθούν οι εμβολιασμοί. Ηδη η επιφύλαξη για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου της AstraZeneca σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών περιπλέκει και το ελληνικό εμβολιαστικό πρόγραμμα, καθώς δεν μπορεί να διατηρηθεί η σημερινή σειρά ανάλογα με την ηλικία.

Ενας άλλος κόσμος την επόμενη μέρα

Αλλά δεν είναι η μόνη συνέπεια. Ολοι αντιλαμβάνονται πια το μέγα βάρος που συσσωρεύει η πανδημία στην κοινωνία και ιδιαιτέρως στην οικονομία. Στην κυβέρνηση γνωρίζουν ότι παρατεινόμενη η πανδημία θα μεγεθύνει τα οικονομικά προβλήματα και θα δυσκολέψει τις μετέπειτα, μετά την τιθάσευσή της, προσπάθειες ανάκαμψης της οικονομίας.

Επιφανείς οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι όπως εξελίσσεται το πανδημικό φαινόμενο θα επιδράσει καταλυτικά στις οικονομίες και στις ζωές των ανθρώπων. Ο οικονομικός σύμβουλος της Alpha Bank κ. Π. Καπόπουλος διερωτάται «μήπως υποχρεωθούμε για μεγάλες αλλαγές στη ζωή μας» και δεν κρύβει ότι «ορισμένοι κλάδοι θα επιστρέψουν στην κυριολεξία σε άλλο κόσμο μετά την πανδημία». Ο ίδιος επισημαίνει ότι «το βάρος της πανδημίας θα αποκαλυφθεί με την αποσωλήνωση της οικονομίας».

Και όντως όταν αρθούν τα πολλά καθεστώτα επιδότησης της εργασίας και φανερωθεί το εύρος της αυτοματοποίησης και ψηφιοποίησης που επιβλήθηκε σε χρόνο-ρεκόρ, λόγω των εκτάκτων συνθηκών, σε πλήθος υπηρεσιών και δραστηριοτήτων θα αποκαλυφθούν τα πάντα. Ιδιαιτέρως οι απώλειες θέσεων εργασίας εκτιμάται ότι θα είναι απροσμέτρητες. Και εξ αυτού του γεγονότος είναι αποκαρδιωτικό η νέα ηγεσία του υπουργείου Απασχόλησης να εξαντλείται, στα πρώτα της βήματα, με ένα αμιγώς τεχνικό θέμα όπως αυτό της απονομής των συντάξεων και να αφιερώνει ελάχιστο χρόνο και ενέργεια στις μεγάλες ανάγκες επανακατάρτισης του εργατικού δυναμικού που θα αποκαλυφθούν μετά την πανδημία.

Η κρίση θα αφήσει χρέη και ελλείμματα

Οπως επίσης προβληματίζει η αυταρέσκεια με την οποία αντιμετωπίζουν τόσο η κυβέρνηση όσο και οι τράπεζες το μέγα ζήτημα της διαχείρισης των κόκκινων δανείων. Η μέθοδος των τιτλοποιήσεων μπορεί να μεταφέρει το βάρος από τις τράπεζες στους νέους διαχειριστές τους, αλλά το κοινωνικό βάρος παραμένει ολόκληρο, δεν χάνεται, θα αποκαλυφθεί κι αυτό αμέσως μετά την πανδημία, φέρνοντας στο προσκήνιο αναγκαστικά μέτρα και δυσκολεύοντας τις προσπάθειες ταχείας ανάκαμψης.

Το κυρίαρχο επίσης κίνητρο των διαχειριστών, αυτό του κέρδους επί των προβληματικών και μη εξυπηρετούμενων δανείων, θα προσθέσει προβλήματα και δυσκολίες στην πραγματική οικονομία, όσο δεν συνοδεύεται από το μέλημα διάσωσης επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων. Ακόμη και η διάσωση των τραπεζών θα προσκρούσει στις διαδικασίες ψηφιοποίησης και του ανταγωνισμού που θα αναδεικνύεται από νέους παίκτες οι οποίοι αναδεικνύουν και φέρνουν στο προσκήνιο νέα, ελάχιστου ή μηδενικού κόστους, συστήματα πληρωμών και συναλλαγών.

Οι τράπεζες θα χρειαστούν επενδύσεις τεχνολογικής αναβάθμισης και μαζί θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τη σχεδόν αβάσταχτη μείωση των εσόδων τους, που πηγάζει από τη συνθήκη μηδενικών και αρνητικών επιτοκίων που έχει επικρατήσει παγκοσμίως. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι τούτη η κρίση θα αφήσει πίσω της βουνά από χρέη και ανείπωτα ελλείμματα, η διόρθωση των οποίων θα απαιτήσει σκληρές δημοσιονομικές πολιτικές σε καιρούς που οι κοινωνίες θα διεκδικούν τα ακριβώς αντίθετα. Οι προηγούμενες εμπειρίες από αντίστοιχου μεγέθους κρίσεις παραπέμπουν σε έκρηξη πληθωρισμού, υψηλά επιτόκια, ρυθμίσεις επί των αγορών και μαζικές καταρρεύσεις. Για την ώρα ωστόσο τίποτε δεν οδηγεί σε κάτι τέτοιο. Η παγκόσμια οικονομία κινείται ακόμη σε ρυθμούς αποπληθωρισμού, αρνητικών επιτοκίων και υπερβάλλουσας ρευστότητας.

Πώς επηρεάζονται και τα αστικά κέντρα

Αλλά δεν είναι οι μόνες συνέπειες της υγειονομικής κρίσης. Οι πόλεις ήδη επηρεάζονται και θα επηρεαστούν ακόμη περισσότερο. Αντίρροπες δυνάμεις ασκούνται αυτή την ώρα και στην αγορά των ακινήτων. Οι αστικοί χώροι υγειονομικού ενδιαφέροντος θα χρειαστεί να μεγαλώσουν, να γίνουν πιο ευρύχωροι και ευάεροι εξαιτίας της πανδημίας, καθώς οι πελάτες δεν θα αντέχουν τον συγχρωτισμό, και από την άλλη η ψηφιοποίηση θα απαιτεί μικρότερα γραφεία, ελέγχους στις πύλες και βεβαίως ανετότερα σπίτια, προικοδοτημένα με αξιόπιστα ηλεκτρονικά συστήματα που θα επιτρέπουν την εργασία ή την εκπαίδευση από απόσταση. Εξαιτίας της δράσης αυτών των αντίρροπων δυνάμεων οι τιμές των ακινήτων κατά παράδοξο τρόπο ανεβαίνουν ήδη στο άδειο τούτο τον καιρό κέντρο της Αθήνας. Κάτι που μάλιστα παρατηρείται με μεγαλύτερη ένταση στις δημοφιλείς μεγαλουπόλεις της Ευρώπης.

Κοινώς, ο πανδημικός χρόνος αποδεικνύεται πολύ πυκνός και οι συντελούμενες αλλαγές στο σώμα της κοινωνίας και της οικονομίας πρωτοφανείς και ικανές να φέρουν τα πάνω κάτω στις ζωές των ανθρώπων. Με την πανδημία ακόμη ενεργή και εξελισσόμενη κανείς δεν είναι σε θέση να προδιαγράψει με ακρίβεια το μέλλον. Το μόνο βέβαιο είναι ότι τίποτε δεν θα είναι ίδιο, υπό τον όρο βεβαίως ότι θα επιβιώσουμε για να το δούμε…