Οσοι το περασμένο φθινόπωρο πίστεψαν ότι είχαμε αφήσει πίσω μας τα χειρότερα της κρίσης και ξεκίνησαν να μετρούν τα κόστη και τις ζημιές, δυστυχώς διαψεύστηκαν. Η έλευση του χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο συνοδεύτηκε με το ξέσπασμα του δεύτερου κύματος της πανδημίας και με νέα περιοριστικά μέτρα. Και παρά την έναρξη των εμβολιασμών, οι ειδικοί προετοιμάζουν για την επέλαση τρίτου πανδημικού κύματος, με πρωταγωνιστές μάλιστα ιούς μεταλλαγμένους, ευκολότερα μεταδιδόμενους, ίσως και πιο φονικούς.

Φευ, η ώρα των απολογισμών δεν έφτασε ακόμα. Αλλά καθώς συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη των μεταναστευτικών ρευμάτων του κορωνοϊού από τη μακρινή Κίνα προς δυσμάς, η δημοσιογραφική ομάδα του BBC επιχείρησε μια πρώτη καταγραφή των καταστροφών που προκάλεσε και των δομικών αλλαγών που επέφερε στις ζωές των ανθρώπων η πανδημία της COVID-19.

Παραλογισμοί στις αγορές

Ξεκινώντας από τα λιγότερο τραγικά, οι βρετανοί ρεπόρτερ σημειώνουν τη βουτιά στις αγορές κεφαλαίων και εμπορευμάτων την πρώτη περίοδο του εγκλεισμού πολιτών και οικονομιών. Βουτιά που από νωρίς το καλοκαίρι σε πολλές αγορές μετατράπηκε σε εκτόξευση σε ύψη ενίοτε πρωτόγνωρα, καθώς το περισσευούμενο εισόδημα των ευκατάστατων νοικοκυρών και κυρίως τα προγράμματα αρωγής των Κεντρικών Τραπεζών και των κυβερνήσεων προς τις επιχειρήσεις επενδύθηκαν στα Χρηματιστήρια (και στα κρυπτονομίσματα και στον χρυσό και σε άλλα «καταφύγια», λιγότερο ή περισσότερο ασφαλή). Παρά ταύτα, το BBC επισημαίνει ότι πολλές ώριμες αγορές, όπως η λονδρέζικη, παρέμειναν στο κόκκινο – ο FTSE-100 έκλεισε με απώλειες 14,3% το 2020, όχι όμως μόνο λόγω του κορωνοϊού αλλά και λόγω του Brexit. Κάποια κεφάλαια λιγότερο ευκατάστατων νοικοκυριών μετατράπηκαν σε αποταμιεύσεις με επιτόκια οιονεί μηδενικά, καθώς οι Κεντρικές Τράπεζες φρόντισαν να εξασφαλίσουν ρευστότητα στις ως επί το πλείστον κλειστές αγορές. Εις μάτην! Η αίσθηση των καταναλωτών ότι ο αόρατος θάνατος παραμονεύει σε κάθε βήμα που κάνουν μακριά από την οικογενειακή τους εστία, μείωσε κάθε διάθεση για ψώνια.

Μηδέν διάθεση για κατανάλωση

Οπως αποτυπώνεται στο γράφημα, ακόμη και οι πλέον βουλιμικοί καταναλωτές του πλανήτη, οι Αμερικανοί, μείωσαν κατά 20% τις επισκέψεις τους στα καταστήματα.

Στους αντίποδες, οι «σφιχτοχέρηδες» Γερμανοί εξαφανίστηκαν… απαξάπαντες από τα μαγαζιά. Ερευνα της εταιρείας συμβούλων ΕΥ έδειξε ότι δύο στους τρεις καταναλωτές (το 67%) δεν είναι πλέον διατεθειμένοι να απομακρυνθούν πέραν των 5 χιλιομέτρων από το σπίτι τους για να ψωνίσουν οτιδήποτε – προφανώς η έρευνα δεν κάλυψε την Ερμού και την ευρύτερη περιοχή.

Με τη διάθεση των ανθρώπων για μετακινήσεις στο ναδίρ, επόμενο είναι οι κλάδοι που πλήρωσαν βαρύτερα το τίμημα της πανδημικής ύφεσης να είναι εκείνοι των μεταφορών, του τουρισμού, της εστίασης και των ξενοδοχείων. Στο γράφημα για την πορεία των μεγάλων τουριστικών δυνάμεων του πλανήτη, στις οποίες το BBC κατατάσσει και την Ελλάδα, αποτυπώνεται η δραματική πτώση των κρατήσεων σε ξενοδοχεία κατά τη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε, πτώση που κάποιες περιόδους άγγιξε το 100%.

Ψηφιοποίηση και απασχόληση

Οι ηλεκτρονικές αγορές ήρθαν για να μείνουν. Εξάλλου η πανδημία του κορωνοϊού θα καταγραφεί από τους ιστορικούς (και) ως η χρονική εκείνη περίοδος κατά την οποία έλαβε χώρα η μεγάλη ψηφιακή μετάβαση των κοινωνιών. Μια διαδικασία το κοινωνικό κόστος της οποίας θα καταφανεί το επόμενο χρονικό διάστημα.  Διότι όταν η ανθρωπότητα θα ξεπεράσει τον φονικό εφιάλτη και οι κυβερνήσεις άρουν τα μέτρα στήριξης των πολιτών (επιδοτήσεις για αναστολή εργασίας ή «μερική ανεργία» όπως λένε οι Γάλλοι ή «μισή εργασία» όπως λένε οι Γερμανοί), τότε θα φανεί η επίπτωση που θα έχει στις αγορές εργασίες η ψηφιοποίηση των πάντων.

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ψηφιοποίηση θα φέρει κατακλυσμιαίες αλλαγές στις αγορές εργασίας, κυρίως στον ανεπτυγμένο κόσμο. Μια ιδέα από τις αλλαγές αυτές αποτυπώνει η εκτίναξη της ανεργίας κατά την περίοδο της πανδημίας που καταγράφει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στις ΗΠΑ, όπως διακρίνει κανείς στο σχετικό γράφημα, η ανεργία εκτινάχθηκε από το 3,7% στο 8,9%, σηματοδοτώντας τον τερματισμό μιας δεκαετούς περιόδου ανάπτυξης της αγοράς εργασίας.

Οι μεταλλάξεις κρέμονται σαν δαμόκλειος σπάθη

Το ΔΝΤ εκτιμά ότι η παγκόσμια οικονομία συρρικνώθηκε κατά 4,4% τη χρονιά που πέρασε – το υψηλότερο ποσοστό μετά την περίοδο της Μεγάλης Υφεσης τη δεκαετία του 1930. Η Κίνα ήταν η μοναδική μεγάλη οικονομία που κράτησε το κεφάλι πάνω απ’ το νερό, κλείνοντας τη χρονιά με ανάπτυξη 2,3%. Οι προβλέψεις του Ταμείου για το 2021 περί αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 5,2% με οδηγό τις οικονομίες της Ινδίας και της Κίνας, που προβλέπεται να καλπάσουν με ρυθμό 8,8% και 8,2% αντίστοιχα, αμφίβολη σημασία έχουν με τις μεταλλάξεις να κρέμονται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τις κοινωνίες των ανθρώπων.