Ενα φάντασμα πλανιέται στο Διαδίκτυο – το φάντασμα της νεο-αντιδραστικής σκέψης. Ολες οι δυνάμεις των ποικίλων φόβων των μεσαίων και των ασθενέστερων στρωμάτων έχουν συνασπισθεί σε ιερή συμμαχία υπέρ του. Στον ρόλο του Μέτερνιχ κάποιοι «φιλελεύθεροι». Πρώην κομμουνιστές οι περισσότεροι που προσχώρησαν στον φιλελευθερισμό, χωρίς να έχουν «ξεπεράσει» τον κομμουνιστικό μανιχαϊσμό.
Τρία είναι τα μέτωπα αυτής της σκέψης. Το πρώτο αφορά τον νέο εχθρό που ακούει στο όνομα Γκρέτα Τούνμπεργκ. Αυτό το 16χρονο κορίτσι από τη Σουηδία κατηγορείται ότι λειτουργεί ως πρότυπο εγκατάλειψης του σχολείου, παρεμβαίνει σε θέματα όπου μόνον οι «ειδικοί» μπορούν να μιλούν, η δράση της παράγει συναίσθημα και όχι λογική, αμφισβητεί την πρόοδο κ.λπ. Βεβαίως υπάρχουν και οι ακόμη πιο ακραίοι που κατηγορούν την «ημιμαθή» και «ψυχικά διαταραγμένη» Γκρέτα (σαν να μπορούσε ένα κοριτσάκι 16 χρονών να είναι πανεπιστήμονας, λες και υπάρχουν ψυχολογικές διαγνώσεις από το Διαδίκτυο) ότι εκμεταλλεύεται την ασθένειά της, αλλά και τους γονείς της που δεν τη μαζεύουν. Μιλάμε για αντιδραστική, φοβική σκέψη, μη ζητάμε ευαισθησίες. Βεβαίως στον λόγο αυτού του κοριτσιού υπάρχει υπεραπλούστευση των αιτιών της κλιματικής αλλαγής, μηδενισμός των επιτευγμάτων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, λαϊκίστικος λόγος κατά των κυβερνώντων και των ελίτ, αβαθής ανάλυση των παραμέτρων του προβλήματος. Αυτό όμως είναι η επιφανειακή πλευρά του φαινομένου Γκρέτα. Το μείζον είναι ότι αυτή μας βάζει σε σκέψεις για το αν μόνο «τα χρήματα και η ανάπτυξη σώζουν ζωές». Αυτό ακριβώς δεν αντέχει με τίποτα η νεο-αντιδραστική σκέψη.
Το δεύτερο μέτωπο της νεο-αντιδραστικής σκέψης είναι η μετανάστευση. Η φυσική έλξη των ανθρώπων να αναζητούν τόπους στους οποίους θα ζουν καλύτερα ονομάζεται λαθρομετανάστευση. Είναι παράνομοι μετανάστες κραυγάζουν οι νεο-αντιδραστικοί μας και όχι πρόσφυγες. Συνεπώς στο «σπίτι» τους. Ασε που απειλούν και τον «ευρωπαϊκό μας τρόπο ζωής», αρνούνται να αφομοιωθούν και με τους ισλαμικούς θύλακές τους «υποβαθμίζουν συνοικίες, σχολεία, πόλεις ολόκληρες». Η νεο-αντίδραση εκμεταλλεύεται υπαρκτές όντως καταστάσεις, τις οποίες όμως η Ευρώπη, αν λειτουργούσε ως Ευρώπη, μη φορτώνοντας τα βάρη μόνο στις χώρες υποδοχής, θα μπορούσε να τις εκμεταλλευτεί υπέρ της με μέσο τον νόμο και τον ανθρωπισμό της. Και πού όλα αυτά; Στην ήπειρο που μόνο στον 19ο αιώνα έστειλε πάνω από εξήντα εκατομμύρια ανθρώπους της στα πέρατα όλης της Γης και η οποία δεν θα ήταν αυτή που έγινε χωρίς τις δικές της μεταναστευτικές ροές ή στις ΗΠΑ του Τραμπ που είναι η ίδια χώρα μεταναστών. Και από ποιους όλα αυτά; Από αυτούς που ομνύουν στην ελεύθερη αγορά και στην ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και προϊόντων. Ο δυτικός κόσμος είναι τόσο δυνατός και θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο δυνατός με τη μετανάστευση, αρκεί να μην αρχίζουμε να γινόμαστε όλοι πνευματικοί Φινκελκρότ και πολιτικοί Ορμπαν, Λεπέν, Κατσίνσκι, Σαλβίνι.
Το τρίτο μέτωπο είναι αυτό που άνοιξε το πρόσφατο ψήφισμα της Ευρωβουλής για τον ναζισμό και τον κομμουνισμό. Είχα υπερασπιστεί δύο παλαιότερα ψηφίσματα (2005 και 2009) που καταδίκαζαν τα δύο ολοκληρωτικά καθεστώτα ξεχωριστά. Το τελευταίο όμως ψήφισμα εξομοιώνει δύο ιδεολογίες που είχαν την ίδια εγκληματική συμπεριφορά και εκατομμύρια θύματα, αλλά εντελώς διαφορετικές πηγές. Ο φανατισμός της αντιδραστικής σκέψης, παλαιάς και νέας, δεν της επιτρέπει να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ μιας ιδεολογίας που έχει τις καταβολές της στο φυλετικό μίσος και μιας ιδεολογίας που έχει τις καταβολές της στον Διαφωτισμό. Η ψύχραιμη όμως επιστημονική προσέγγιση υποχρεώνει να λαμβάνονται πάντοτε υπόψη οι καταβολές ενός κοινωνικού φαινομένου για την ερμηνεία του.
Η θεωρία πως ο πόλεμος ξεκίνησε λόγω του Συμφώνου Ρίμπεντροπ-Μολότοφ ουσιαστικά αναθεωρεί το γεγονός πως ο ναζισμός ήταν αποφασισμένος (δες Εβανς, Μαζάουερ, Τζαντ, ακόμη και Μπίβορ) είτε έτσι είτε αλλιώς να προχωρήσει σε έναν φυλετικό πόλεμο για λόγους «ζωτικού χώρου» της ανώτερης φυλής. Επίσης η εξομοίωση μιας θεωρίας που έχει τις καταβολές της στο διαφωτιστικό πρόταγμα της χειραφέτησης του ατόμου, με μια θεωρία που έρχεται από τα αταβιστικά βάθη της φυλετικής υπεροχής, ουσιαστικά σχετικοποιεί τον ναζισμό. Η εξομοίωση των πηγών ναζισμού και κομμουνισμού οδηγεί στην αμφισβήτηση του Διαφωτισμού, ο οποίος δήθεν «γεννά τέτοια τέρατα». Το επόμενο βήμα στην Ευρωβουλή μπορεί να είναι η σχετικοποίηση του Ολοκαυτώματος; Γιατί εκεί οδηγεί η εξομοίωση.
Δεν αποδέχομαι τον διαχωρισμό «καλά και κακά εγκλήματα» ή την πομφόλυγα «καλή θεωρία – κακή εφαρμογή». Κακά είναι όλα τα εγκλήματα. Ενώ κάθε μονιστική αρχή – και τέτοια ήταν η κομμουνιστική θεωρία – εμπεριέχει τον ολοκληρωτισμό μέσα της. Το κεφάλι βρωμάει από τον Μαρξ και τον μονισμό του. Με την εξομοίωση όμως το πρόβλημα το έχει ο Διαφωτισμός και όχι ο κομμουνισμός.
Μπορεί οι ευρωβουλευτές της ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΙΝΑΛ καταψηφίζοντας να είχαν στον νου τους άλλες σκοπιμότητες, υπεράσπισαν όμως εκούσια ή ακούσια τις αρχές του Διαφωτισμού. Δυστυχώς οι ευρωπαίοι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι άφησαν τις πολιτικές σκοπιμότητες (εξημέρωση του θηρίου Ορμπαν – Κατσίνσκι) να θολώσουν τη σκέψη τους. Αλλωστε η αποτυχία της σοσιαλδημοκρατίας μετά το 1990 να απαντήσει στα ερωτήματα που προέκυψαν από την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» αποτελεί και ένα από τα ερμηνευτικά κλειδιά της ευρύτερης αποτυχίας της να τεθεί επικεφαλής της προσπάθειας εκδημοκρατισμού της παγκοσμιοποίησης.
Ο κ. Γιώργος Σιακαντάρης
είναι δρ Κοινωνιολογίας. Το βιβλίο του
«Το πρωτείο της Δημοκρατίας.
Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
