Πέρα από το γεγονός ότι οι πρόσφατες αποκαλύψεις της δις ολυμπιονίκη Σοφίας Μπεκατώρου για σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη πριν από χρόνια συγκλόνισαν την κοινή γνώμη, έδωσαν επίσης την αφορμή για να σπάσει η σιωπή αρκετών γυναικών στην Ελλάδα, από διάφορους μάλιστα χώρους, όχι μόνο του αθλητισμού.
Λίγες μέρες αργότερα η πρώην πολίστρια Μάνια Μπίκοφ αποκάλυψε ότι αθλητίατρος την είχε παρενοχλήσει σεξουαλικώς, ενώ φοιτήτρια της Θεσσαλονίκης έκανε το ίδιο αναφερόμενη σε σεξουαλική επίθεση από καθηγητή της.
Η αναθέρμανση, τα τελευταία χρόνια, του ζητήματος της σεξουαλικής κακοποίησης / παρενόχλησης σε επαγγελματικούς χώρους έχει, ως γνωστόν, τις ρίζες της στην Αμερική και στην υπόθεση Χάρβεϊ Γουάινστιν, η οποία ξέσπασε για πρώτη φορά δημοσίως το 2017.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο αμερικανός κινηματογραφικός παραγωγός του οποίου το όνομα βρίσκεται πίσω από παγκόσμιες επιτυχίες όπως οι «Pulp Fiction», «Ερωτευμένος Σαίξπηρ», «The artist» και «Ο λόγος του βασιλιά», βρέθηκε στο εδώλιο του κατηγορουμένου – και καταδικάστηκε σε ποινή 23 ετών – ύστερα από περισσότερες από 80 κατηγορίες για σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση γυναικών κατά τη διάρκεια δεκαετιών.
Η «βόμβα» έσκασε
Το παράδοξο όσο και ενδιαφέρον είναι ότι ο ίδιος ο κινηματογράφος, πολύ πριν από το ξέσπασμα του σκανδάλου Γουάινστιν, είχε ουκ ολίγες φορές ασχοληθεί σοβαρά με το επίμαχο ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης στον εργασιακό χώρο, το οποίο βεβαίως, τουλάχιστον στο Χόλιγουντ, ανέκαθεν ήταν κοινό μυστικό – και όχι μόνο σε σχέση με τον Γουάινστιν.
H πιο πρόσφατη γνωστή ταινία επί του θέματος, η οποία σχετίζεται με αληθινά περιστατικά, είναι η προπέρσινη «Βόμβα» («Bombshell») του Τζέι Ρόουτς. Πραγματεύεται ένα σκάνδαλο σεξουαλικής παρενόχλησης που πριν από μερικά χρόνια έφερε τα πάνω κάτω στον χώρο των media και δη της τηλεόρασης στην Αμερική.
Η Σαρλίζ Θερόν, η Νικόλ Κίντμαν και η Μάργκο Ρόμπι υποδύονται τα «θύματα» της χυδαίας συμπεριφοράς του Ρότζερ Αϊλις (Τζον Λίθγκοου), διευθυντή της Fox News, που παρότι αξεπέραστος ως άνθρωπος των ειδήσεων, διακρινόταν από μια απαράδεκτα σεξιστική συμπεριφορά και έκανε κατάχρηση εξουσίας. Ζητούσε από τις δημοσιογράφους να προβάλλουν τα κάλλη τους στο γραφείο του (κεκλεισμένων των θυρών) προκειμένου να τις «εγκρίνει».
Με το ίδιο ακριβώς ζήτημα αλλά και τους ίδιους ανθρώπους καταπιάστηκε και η μίνι σειρά «The loudest voice», επίσης παραγωγή του 2019, στην οποία τον Ρότζερ Αϊλις υποδύθηκε ο Ράσελ Κρόου σε μια πληθωρικότατη ερμηνεία.
Η Θερόν πάντως έχει προϊστορία στο ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης. Το 2005 προτάθηκε για το Οσκαρ α’ ρόλου για την ταινία «Ανιση μάχη» («North Country»), στην οποία υποδύθηκε μια πανέμορφη, διαζευγμένη μητέρα δύο παιδιών η οποία ήταν αναγκασμένη να εργάζεται υπό εφιαλτικές συνθήκες και να υφίσταται κακοποιήσεις στο ανδροκρατούμενο περιβάλλον του ανθρακωρυχείου της πόλης όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε.
Η ταινία της Νίκι Κάρο είναι μια μυθοπλαστική ανάπλαση της πρώτης μεγάλης επιτυχημένης υπόθεσης σεξουαλικής παρενόχλησης στις Ηνωμένες Πολιτείες, της «Τζένσον εναντίον Ορυχείων Εβελεθ». Η Τζένσον κατέθεσε αγωγή το 1984 και κέρδισε τη δίκη.
Το θύμα ήταν άντρας
Η Ντέμι Μουρ παρενοχλεί τον Μάικλ Ντάγκλας στις «Αποκαλύψεις»
Στη συντριπτική πλειοψηφία τους τα θύματα των σεξουαλικών παρενοχλήσεων σε εργασιακούς χώρους είναι γυναίκες. Ωστόσο, η ταινία του Μπάρι Λέβινσον «Αποκαλύψεις» (1997) – παρμένη από ένα μυθιστόρημα του Μάικλ Κράιτον («Τζουράσικ Παρκ») – δείχνει ότι οι ρόλοι μπορεί και να αλλάξουν.
Ο Μάικλ Ντάγκλας, μηχανολόγος σε τεράστια εταιρεία κομπιούτερ, προορίζεται για προαγωγή, αλλά τελικά παραγκωνίζεται από την Ντεμί Μουρ, ένα παλιό του φλερτ, που του παίρνει τη θέση αλλά τον θέλει ακόμα, ή τουλάχιστον αυτό δείχνει.
Εκείνος όμως έχει πια φτιάξει τη ζωή του – έχει σπίτι, γυναίκα και παιδιά – και αρνούμενος να πέσει στην αγκαλιά της, δέχεται μήνυση από αυτήν με την κατηγορία ότι πήγε να τη βιάσει. Το αποτέλεσμα είναι να κάνει και εκείνος μήνυση εναντίον της για σεξουαλική παρενόχληση.
Η ματιά της Ευρώπης
Αλλά και ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος έχει αντιμετωπίσει με την πρέπουσα σοβαρότητα το ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης. Ενα από τα τελευταία χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η ρουμανική ταινία «Αμερικανικό όνειρο» («Lemonade» 2019) της Ιοάνα Ουρικάρου, στην οποία μια 30χρονη ρουμάνα νοσοκόμα (Μαλίνα Μάνοβιτς) αναζητεί τρόπους για να ανανεώσει την άδεια παραμονής της στις Ηνωμένες Πολιτείες και να φέρει τον μικρό γιο της από τη Ρουμανία.
Η έντιμη γυναίκα προσπαθεί να σταθεί όρθια στη χώρα των μεγάλων ευκαιριών αλλά και ενός κακού που παραμονεύει διαρκώς, καθώς είναι αναγκασμένη να επιτρέψει τη σεξουαλική κακοποίηση του υπαλλήλου των μεταναστευτικών αρχών προκειμένου να πετύχει τον στόχο της σε μια χώρα που σου δίνει την εντύπωση ότι οι πάντες ζουν κάτω από μια μόνιμη απειλή.
Και για να σπάσει ο πάγος
Σε πιο ανάλαφρους τόνους, το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης έχει δώσει τροφή και για κωμωδίες, αλλοτινών βεβαίως εποχών, καθώς σήμερα, με την κατάσταση που επικρατεί, πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης να αποδίδεται κωμικά.
Πολύ δύσκολα μπορείς να φανταστείς τον κόσμο να γελάει σήμερα με τη διάσημη ατάκα του Διονύση Παπαγιαννόπουλου στον Λάμπρο Κωνσταντάρα «χούφτωσ’ την χούφτωσ’ την, θα το μετανιώσεις» στο «Κάτι κουρασμένα παλικάρια». Ειδικά εκείνη την εποχή, στη δεκαετία του 1960, οι σκηνές σεξουαλικής παρενόχλησης ήταν το ψωμοτύρι του ελληνικού σινεμά και κανείς δεν νοιαζόταν – το αντίθετο μάλιστα. Σήμερα κρίνονται το λιγότερο απαγορευτικές!
Το ίδιο συνέβαινε και στον αμερικανικό κινηματογράφο και μάλιστα σε ανάλαφρες ταινίες όπου η σεξουαλική παρενόχληση ήταν το ίδιο το θέμα τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κομεντί «Εννέα με πέντε» («Nine to five») που περιγράφει την ταλαιπωρία που υφίστανται τρεις ικανότατες εργαζόμενες (Τζέιν Φόντα, Λίλι Τόμλιν, Ντόλι Πάρτον) από τον σεξιστή εργοδότη τους (Ντάμπνεϊ Κόλμαν) που τις παρενοχλεί συνέχεια.
Την ίδια δε εποχή περίπου ο ίδιος ηθοποιός υποδύθηκε τον σκηνοθέτη που παρενοχλεί σεξουαλικά την Ντόροθι Μάικλς, δηλαδή τον… Ντάστιν Χόφμαν στο «Τούτσι» (1982) όπου υποδύεται έναν ηθοποιό αναγκασμένο να μεταμορφωθεί σε γυναίκα προκειμένου να πιάσει δουλειά.
