Εναν νέο μηχανισμό που βοηθά τα ανθρώπινα κύτταρα να αναγνωρίζουν ανώμαλες δομές του DNA, τις αποκαλούμενες «γέφυρες DNA» οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε καρκινογένεση, αποκάλυψε ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης υπό τον αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Βιολογίας δρα Γεώργιο Ζάχο.
Η νέα ανακάλυψη που δημοσιεύθηκε την 1η Φεβρουαρίου στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Cell Biology» με κύρια ερευνήτρια τη δρα Ελένη Πετσαλάκη ανοίγει τον δρόμο της καλύτερης κατανόησης της «ρίζας» του καρκίνου αλλά και της ανάπτυξης καινούργιων «στοχευμένων» θεραπειών εναντίον του.
Το «μπλέξιμο»…
Για να μπορέσει ο οργανισμός μας να αναπτυχθεί και να συντηρηθεί, τα μικροσκοπικά κύτταρα του σώματός μας πολλαπλασιάζονται και κάθε μητρικό κύτταρο μοιράζει το DNA του σε δύο θυγατρικά κύτταρα-απογόνους με απόλυτη ακρίβεια. Ωστόσο, ορισμένες φορές τα μακριά νήματα του DNA μέσα στα κύτταρά μας μπλέκονται μεταξύ τους και δημιουργούν «γέφυρες DNA» οι οποίες ενώνουν τα δύο κύτταρα-απογόνους κατά τον πολλαπλασιασμό.
O αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Γεώργιος Ζάχος.
… και το «ξέμπλεγμα» των νημάτων του DNA
Εάν αυτές οι «γέφυρες DNA» αφεθούν στην τύχη τους, θα τραβηχτούν με δύναμη προς αντίθετες κατευθύνσεις και μπορεί να σπάσουν οδηγώντας σε καρκινογένεση. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Κρήτης ανακάλυψαν τον μηχανισμό μέσω του οποίου το κύτταρο «καταλαβαίνει» την παρουσία «γεφυρών DNA» και σταματά τον πολλαπλασιασμό του ώστε να δοθεί χρόνος στα μόρια του DNA να ξεμπλεχτούν χωρίς να σπάσουν.
Πιο συγκεκριμένα έδειξαν ότι οι πρωτεΐνες MRN και ATM «ανιχνεύουν» τη «γέφυρα DNA» και ενεργοποιούν μια άλλη πρωτεΐνη, την Chk2.
Η Chk2 μεταφέρει το σήμα σε ένα σύμπλοκο (ομάδα) πρωτεϊνών που ονομάζεται CPC (chromosomal passenger complex) μέσω τροποποίησης της πρωτεΐνης INCENP του συμπλόκου, και οδηγεί το CPC στην κατάλληλη θέση μέσα στο κύτταρο ώστε να σταματήσει τον πολλαπλασιασμό του κυττάρου και να εμποδίσει το σπάσιμο της «γέφυρας DNA».
Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτό το το σηματοδοτικό μονοπάτι είναι επίσης απαραίτητο για την επιβίωση των καρκινικών κυττάρων – η διακοπή του συγκεκριμένου μονοπατιού οδηγεί σε θανάτωσή τους.
Η μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και κύρια συγγραφέας της νέας μελέτης δρ Ελένη Πετσαλάκη
Πιθανή «αχίλλειος» πτέρνα όλων των μορφών καρκίνου
«Εφέτος συμπληρώνονται ακριβώς 50 χρόνια από όταν η ανθρωπότητα – και πιο συγκεκριμένα ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον – κήρυξε τον ‘πόλεμο’ εναντίον του καρκίνου. Ωστόσο, μισό αιώνα αργότερα, και παρά την αδιαμφισβήτητη πρόοδο στην αντιμετώπιση της νόσου, πολλά μένουν ακόμη να κερδηθούν ώστε να γίνει ο καρκίνος μια ασθένεια του παρελθόντος, σε μεγάλο βαθμό λόγω της πολυπλοκότητας των αιτίων που τον δημιουργούν.
Τα αποτελέσματά μας είναι σημαντικά διότι αποκαλύπτουν έναν βασικό μηχανισμό καρκινογένεσης που μπορεί να είναι κοινός σε όλες τις μορφές καρκίνου και δείχνουν ότι η παρεμπόδιση αυτού του μηχανισμού μπορεί να αποτελέσει την ‘αχίλλειο’ πτέρνα της νόσου» ανέφερε στο ΒΗΜΑ-Science ο καθηγητής Γεώργιος Ζάχος. Από την πλευρά της η μεταδιδακτορική ερευνήτρια δρ Πετσαλάκη υπογράμμισε ότι «η κατανόηση των μοριακών μηχανισμών της καρκινογένεσης μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματικότερες, «στοχευμένες» θεραπείες στο άμεσο μέλλον».
Σημαντικό κομμάτι στο «παζλ» κατανόησης του καρκίνου
Σημειώνεται ότι η νέα έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από τον οργανισμό Fondation Santé (πρόκειται για ένα ιδιωτικό ίδρυμα με έδρα στην Ελλάδα και στις Η.Π.Α το οποίο χρηματοδοτεί αποκλειστικά επιστημονικούς, εκπαιδευτικούς και φιλανθρωπικούς σκοπούς) προσθέτει άλλο ένα σημαντικό κομμάτι στο «δισεπίλυτο» παζλ της κατανόησης του καρκίνου – ο οποίος βέβαια δεν είναι ένας αλλά έχει πολλά «πρόσωπα» – με στόχο να επιτυγχάνονται ολοένα και περισσότερες νίκες στον πολυμέτωπο «πόλεμο» εναντίον του, έναν πόλεμο ο οποίος, από την εποχή του Νίξον στην οποία αναφέρθηκε ο δρ Ζάχος, συνεχίζεται.
Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου η σημερινή 4η Φεβρουαρίου – μια Παγκόσμια Ημέρα στη σκιά της πρωτόγνωρης πανδημίας που βιώνουμε – και ας ελπίσουμε ότι η σκληρή ερευνητική δουλειά θα καταργήσει στο μέλλον την ανάγκη να αφιερώνουμε Παγκόσμιες Ημέρες στον αγώνα ενάντια στη νόσο.
