Η σχέση της Τουρκίας γενικά και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) δεν είναι οι καλύτερες. Η μεγάλη επιτυχία του Ερντογάν ήταν ότι κατάφερε να βγάλει την Τουρκία από το πρόγραμμα του ΔΝΤ και έκτοτε πάντοτε οποιαδήποτε σκέψη να επιστρέψει η Τουρκία σε κάτι ανάλογο αντιμετωπίζεται ως επιστροφή στην εποχή που τα πράγματα δεν πήγαιναν καθόλου καλά. Ιδίως από τη στιγμή που δύσκολα θα μπορούσε να συνδυαστεί με την εικόνα μιας χώρας που διεκδικεί να είναι «περιφερειακή δύναμη».

Σε αυτό το φόντο έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δει κανείς τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ για τις προοπτικές της τουρκικής οικονομίας όπως αποτυπώθηκαν τόσο στις προβλέψεις του WorldEconomic Outlook  όσο και στις εκτιμήσεις του Ταμείου ειδικά για την Τουρκία όπως αποτυπώθηκαν στη δήλωση μετά την πιο πρόσφατη εκτίμηση της τουρκικής οικονομίας στο πλαίσιο του άρθρου IV του Ταμείου.

Οι βασικές εκτιμήσεις του ΔΝΤ για την τουρκική οικονομία

Η εκτίμηση των ειδικών του Ταμείου είναι ότι η Τουρκία μπήκε στο 2020 και στην πανδημία έχοντας σημαντικές ευαλωτότητες, αποτέλεσμα του τρόπου που η ανάπτυξη είχε σε μεγάλο βαθμό τροφοδοτηθεί μέσα από τη διόγκωση του χρέους και της ζήτησης, με αποτέλεσμα αυξημένες εξωτερικές χρηματοδοτικές ανάγκες, μειούμενα συναλλαγματικά αποθέματα, υψηλό πληθωρισμό και αυξημένη δολαριοποίηση της οικονομίας.

Καθαυτή η πανδημία είχε ένα μεγάλο κόστος σε ζωές αλλά και ένα μεγάλο οικονομικό κόστος. Ωστόσο, η κυβερνητική απάντηση είχε ως αποτέλεσμα μια εκ νέου ανάκαμψη του ΑΕΠ, με την Τουρκία να ανήκει στις λίγες χώρες που θα κλείσουν το 2020 με συνολικά θετικό πρόσημο.

Όμως, κατά το ΔΝΤ αυτή η πολιτική επέτεινε τις ευαλωτότητες, με τον πληθωρισμό να παραμένει υψηλός, αυξημένες εισαγωγές και δολαριοποίηση και μεγάλες εκροές κεφαλαίων που είχαν ως αποτέλεσμα μεγάλες παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος για να σταματήσει η υποτίμηση της τουρκικής λίρας.

Το ΔΝΤ χαιρετίζει τα μέτρα που πήρε προς το τέλος του 2020 η τουρκική κυβέρνηση, δηλαδή την απόφαση για πιο σφιχτή οικονομική πολιτική και για περιορισμό της πιστωτικής επέκτασης, ιδίως του δανεισμού από κρατικές τράπεζες, που μπόρεσε να επαναφέρει την εμπιστοσύνη στη λίρα και να περιορίσει την πίεση για υποτίμηση. Ωστόσο, το Ταμείο σημειώνει ότι παρότι τα καθαρά συναλλαγματικά διαθέσιμα δείχνουν θετικά, όταν αφαιρεθούν τα swap ξένου συναλλάγματος που έχει κάνει η κεντρική τράπεζα, τότε το πρόσημο γίνεται αρνητικό.

Η πρόβλεψη: Ανάκαμψη αλλά με σημαντικούς κινδύνους

Η εκτίμηση του ΔΝΤ είναι ότι με τους εμβολιασμούς και τη σταδιακή υποχώρηση της πανδημίας τα πράγματα θα βελτιωθούν και η Τουρκία θα μπορέσει να δει το 2021 αύξηση του ΑΕΠ περίπου 6%, αν και η εκτίμηση είναι ότι από το 2022 θα επιστρέψει στη βασική τάση, με αύξηση ΑΕΠ 3,5% κάτι. Σημειώνουμε εδώ ότι η προηγούμενη πρόβλεψη ήταν για αύξηση του ΑΕΠ 5% το 2021.

Η εκτίμηση για τον πληθωρισμό είναι ότι θα υποχωρήσει ως ένα βαθμό, αλλά θα παραμείνει πάνω από τους επιθυμητούς στόχους, ενώ το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει στο 3,5% , κάτι που θα αντανακλά μειωμένες εισαγωγές χρυσού και μια σχετική ανάκαμψη του τουρισμού.

Ωστόσο κατά την εκτίμηση του Ταμείου η τουρκική οικονομία θα παραμείνει ευάλωτη. Αυτό θα αφορά τα χαμηλά συναλλαγματικά διαθέσιμα στο συνδυασμό τους με τις μεγάλες εξωτερικές χρηματοδοτικές ανάγκες και τις μεγάλες εγχώριες καταθέσεις σε ξένο συνάλλαγμα, στοιχεία που καθιστούν την τουρκική οικονομία εκτεθειμένη σε εξωτερικά σοκ και αλλαγές οικονομικού κλίματος.

Οι συστάσεις του ΔΝΤ

Σε αυτό το πλαίσιο οι συστάσεις του ΔΝΤ  είναι να διατηρηθεί το «σφιχτό» πλαίσιο στη νομισματική πολιτική και αποφευχθεί κάθε πρόωρη χαλάρωσή του, σε συνδυασμό με μια πιο διάφανη και σχεδιασμένη πολιτική για την ενίσχυση των συναλλαγματικών διαθεσίμων.

Αντίστοιχα συνιστούν στην Τουρκία μια πιο αυστηρή δημοσιονομική πολιτική, με περιορισμό των διαφόρων φοροαπαλλαγών, εξορθολογισμό των κινήτρων για επενδύσεις και καλύτερη εποπτεία των δημόσιων επιχειρήσεων, των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και φορέων εκτός κρατικού προϋπολογισμού όπως το Ταμείο Πλούτου.

Αντίστοιχα, το Ταμείο επιμένει ότι χρειάζεται προσοχή στην πιστωτική επέκταση και διάκριση ανάμεσα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που πρέπει να επιχειρήσεις και τις υπόλοιπες, παράλληλα με καλύτερη επίβλεψη του τραπεζικού τομέα. Για το Ταμείο η έμφαση πρέπει να είναι σε επιχειρήσεις που είναι όντως βιώσιμες.

Παράλληλα, το Ταμείο επισημαίνει ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην μετά την πανδημία ανάκαμψη. Και αυτό γιατί παρότι η τουρκική οικονομία παρουσιάζεται ως ευέλικτη και επιχειρηματική, όμως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για να αυξηθεί η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, να περιοριστεί η ανεργία των νέων και αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του «άτυπου» τομέα της οικονομίας.

Θα ακολουθήσει ο «σουλτάνος» Ερντογάν τις συστάσεις;

Το ερώτημα είναι εάν ο Ερντογάν θα ακολουθήσει μέχρι τέλος αυτές τις συστάσεις. Θυμίζουμε ότι μέχρι τη «στροφή» της νομισματικής πολιτικής προς το τέλος του 2020, ήταν ο Τούρκος πρόεδρος που κυρίως αντιστεκόταν στις περιοριστικές πολιτικές, επιμένοντας σε πολιτική χαμηλών επιτοκίων για να τονωθεί η τουρκική οικονομία, παρά τους πληθωριστικούς κινδύνους και το πρόβλημα που δημιουργεί η δομή του εξωτερικού ιδιωτικού χρέους της Τουρκίας και η συνεπακόλουθη διαρκής πίεση στη λίρα.

Ο Ερντογάν, που χρωστά μέρος τη δημοφιλίας του στην κατάσταση της οικονομίας, θέλει να αποφύγει πολιτικές λιτότητας και αύξησης της ανεργίας. Όμως, αυτό μέχρι τώρα δεν επέτρεψε την έγκαιρη αναμέτρηση με τις υπαρκτές διαρθρωτικές αντιφάσεις που διαπερνούν την τουρκική οικονομία παρά τον δυναμισμό που δείχνει.