Ο νέος χρόνος ξεκινάει με φιλοδοξίες για τη Βρετανία στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Η συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ενωση για το Brexit δεν είναι προφανώς τέλεια, αλλά διαμορφώνει ένα πλαίσιο σταθερότητας, όπου το σενάριο της ρήξης βρίσκεται πλέον εκτός ατζέντας. Οι προκλήσεις στο εσωτερικό για τον πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον είναι μεγάλες. Η διαχείριση της πανδημίας, η ανόρθωση της οικονομίας και ανασύσταση του κόμματος των Εργατικών υπό τον Κέιρ Στάρμερ, ο οποίος διαδέχθηκε τον Τζέρεμι Κόρμπιν, συγκεντρώνουν την προσοχή της βρετανικής κυβέρνησης. Παρ’ όλα αυτά, η επιστροφή της Βρετανίας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι αποτελεί προτεραιότητα του Τζόνσον.
H Βρετανία αναμένεται να εντατικοποιήσει την προσπάθειά της να υπογράψει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με άλλες χώρες. Σαράντα περίπου τέτοιες συμφωνίες που καλύπτουν εξήντα ενδιαφερόμενα μέρη ενεργοποιούνται άμεσα, εκτός από αυτή με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Σημαντικά παραδείγματα είναι αυτές με την Ιαπωνία και την Τουρκία. Η Βρετανία, ακόμα, παρουσιάζεται ενεργή σε θέματα όπως η ασφάλεια του Διαδικτύου και η ρύθμιση του κυβερνοχώρου μέσα από τη συμμετοχή της στο δίκτυο των «Πέντε Ματιών» αλλά και ευρύτερα. Η χώρα αναλαμβάνει εφέτος την προεδρία της ομάδας G7, ενώ τον ερχόμενο Νοέμβριο θα διοργανώσει το 26ο συνέδριο για την κλιματική αλλαγή, ώστε να συζητηθούν οι στόχοι της Συμφωνίας των Παρισίων.
Στη γειτονιά της Ελλάδας
Τι, όμως, μπορούμε να περιμένουμε στη γειτονιά της Ελλάδας; Οσον αφορά τα Βαλκάνια, η βρετανική πολιτική στηρίζεται στα συμπεράσματα σχετικής συνόδου η οποία πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 2018 με τη συμμετοχή όλων των χωρών της Διαδικασίας του Βερολίνου. Η Διαδικασία αυτή, που ξεκίνησε το 2014 με πρωτοβουλία της καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ, έχει στόχο την ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων σε χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και των προοπτικών ένταξής τους στην Ευρώπη. Αν και η Βρετανία δεν έχει πλέον λόγο για την ενδεχόμενη διεύρυνση, ενδιαφέρεται τόσο να σφυρηλατήσει καλύτερες οικονομικές σχέσεις όσο και να προωθήσει τη σταθερότητα. Στο πλαίσιο αυτό, η Βρετανία καλωσόρισε τη Συμφωνία των Πρεσπών που άνοιξε τον δρόμο για να ενταχθεί η Βόρεια Μακεδονία στο ΝΑΤΟ και βλέπει θετικά τις ελληνοαλβανικές συζητήσεις.
Το Λονδίνο πρόκειται να αυξήσει την οικονομική του παρουσία στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, με έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό, στην εκπαίδευση και στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Ηδη, άλλωστε, έχει αυξήσει τη χρηματοδότηση για την περίοδο 2020-2021 σε 80 εκατομμύρια στερλίνες και συνεργάζεται με ΜΜΕ και γενικότερα με την κοινωνία των πολιτών. Εκτός από τον περιορισμό της ισχύος της Ρωσίας, η βρετανική κυβέρνηση στοχεύει στη μείωση της ριζοσπαστικοποίησης.
Οσον αφορά την Ανατολική Μεσόγειο, η Βρετανία προσπαθεί να συμβάλει στη σταθεροποίηση της κατάστασης στη Λιβύη. Ηταν παρούσα στη Διάσκεψη του Βερολίνου πριν από έναν χρόνο και εργάζεται τους τελευταίους κυρίως μήνες – σε συνεργασία με τη Γαλλία, τη Γερμανία, και την Ιταλία – για την προστασία της ανακωχής του Οκτωβρίου και τη συνέχεια του πολιτικού διαλόγου με σκοπό την πραγματοποίηση εκλογών τον ερχόμενο Δεκέμβριο. Οσον αφορά το ζήτημα το θαλασσίων ζωνών, το Λονδίνο αποφεύγει να τοποθετείται δημόσια, σε αντίθεση με άλλες χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γαλλία.
Η Βρετανία και η Τουρκία
Η γενική προσέγγιση της Βρετανίας είναι πως η Τουρκία δεν πρέπει να αποκλείεται από τις διεργασίες εξεύρεσης λύσης στην Ανατολική Μεσόγειο. Ετσι, αν και βλέπει, για παράδειγμα, θετικά την εξέλιξη της τριμερούς συνεργασίας Ελλάδας, Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας, Αιγύπτου, Κύπρου, εκτιμά πως από μόνα τους τέτοιου είδους περιφερειακά σχήματα δεν μπορούν να δώσουν λύση στο υπάρχον πρόβλημα. Για τη βρετανική κυβέρνηση, η προσπάθεια εξεύρεσης λύσης μπορεί να καλύπτει ταυτόχρονα το Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά. Εδώ, ακριβώς, προσφέρεται να συμβάλει αξιοποιώντας την ιστορική εμπειρία. Το Λονδίνο εξακολουθεί να θεωρεί το πλαίσιο του ΟΗΕ απαραίτητο για την επίλυση του Κυπριακού, διαφωνεί με την πρόσφατη τουρκική τοποθέτηση περί δημιουργίας δύο κρατών στην Κύπρο και ενθαρρύνει Αθήνα και Αγκυρα να ξεκινήσουν τον διάλογο. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας βρίσκονται σε επικοινωνία με τους ομολόγους τους Μπόρις Τζόνσονς και Ντόμινικ Ράαμπ για τα θέματα αυτά.
Τέλος, η Βρετανία θα στηρίξει ενεργά την καινούργια πολιτική του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο. Καθώς η Συμμαχία προσπαθεί να διατυπώσει το νέο της δόγμα για το 2030, όπως διαφαίνεται από το κείμενο της ομάδας ειδικών του Δεκεμβρίου, η χώρα βλέπει μια καλή ευκαιρία υλοποίησης αυτού που ονομάζει «Global Britain». Αν και η σύμπλευση Ηνωμένων Πολιτειών – Βρετανίας εντός ΝΑΤΟ είναι δεδομένη, δεν ισχύει το ίδιο για όλα τα περιφερειακά ζητήματα ασφάλειας. Στα θέματα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και της αραβοϊσραηλινής διαμάχης το Λονδίνο είχε διαχωρίσει τη θέση του από τις πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ και είχε ευθυγραμμιστεί περισσότερο με αυτή της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η προεδρία Μπάιντεν ίσως αποτελέσει εφαλτήριο μιας δύσκολης διαδικασίας σύγκλισης απόψεων και στα τα πεδία αυτά.
Ο κ. Γιώργος Ν. Τζογόπουλος είναι Fellow στο Begin-Sadat Centre for Strategic Studies και στο ΕΛΙΑΜΕΠ και διδάσκει Διεθνείς Σχέσεις στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
