Οταν ο Ιαν Μπρέμερ, ο πρόεδρος του γνωστού οίκου ανάλυσης ρίσκου Eurasia Group, συνέγραφε με τον Κλίφορντ Κάπτσαν την έκθεση για τους βασικούς κινδύνους που θα αντιμετωπίσει ο πλανήτης το 2021 (Top Risks 2021), δεν τοποθέτησε στην κορυφή τον κορωνοϊό – αν και η επιλογή αυτή θα έμοιαζε εύλογη.

Οι δύο άνδρες προτίμησαν να ιεραρχήσουν ως «νούμερο 1» κίνδυνο όσα θα μπορούσαν να συμβούν στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Τζο Μπάιντεν, τον 46ο πρόεδρο στην ιστορία των ΗΠΑ. Προέβλεψαν σωστά, αν και όπως παραδέχεται ο Μπρέμερ στην τηλεφωνική συνομιλία που είχε με «Το Βήμα» πριν από λίγες ημέρες, «ούτε κι εγώ θα μπορούσα να φανταστώ ότι θα φτάναμε να έχουμε εξέγερση στην Ουάσιγκτον».

Οξεία πόλωση του πολιτικού συστήματος

«Βρισκόμαστε σε ένα σημείο που θα μπορούσαμε να έχουμε συνταγματική κρίση. Εχουμε επιτρέψει να καλλιεργηθεί οξεία πόλωση και διάβρωση του πολιτικού συστήματος και θα μπορούσαμε να έχουμε επανάληψη μιας κατάστασης όπως εκείνης του 1976» σημειώνει ο κ. Μπρέμερ, αναφερόμενος σε όσα ακολούθησαν το σκάνδαλο του Γουότεργκεϊτ, προσθέτοντας ότι δεν πρέπει να υποτιμηθεί ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως «μεγαφώνου» για τις απόψεις που απειλούν την αμερικανική δημοκρατία. Αυτό που τον εξέπληξε πάντως περισσότερο από όλα είναι ότι ακόμη και ύστερα από όσα συνέβησαν, «υπήρξαν Ρεπουμπλικανοί και στα δύο σώματα του Κογκρέσου που δεν ψήφισαν υπέρ της επικύρωσης της εκλογής Μπάιντεν. Καταλαβαίνετε», υπογραμμίζει, «ότι αν αυτά συμβαίνουν σε μια χώρα που θεωρεί ότι είναι η μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου και η οποία υποστηρίζει όσους μάχονται εναντίον αυταρχικών καθεστώτων ανά τον κόσμο, πόσο επλήγη η εικόνα της Αμερικής».

Δεν υπάρχει αμφιβολία, κατά τον κ. Μπρέμερ, ότι ο Ντόναλντ Τραμπ «χρησιμοποίησε ως όπλο (weaponisation) την παραπληροφόρηση και οδήγησε σε εξέγερση που είναι ξεκάθαρα μια πράξη που επισύρει καθαίρεση. Είναι ο πρώτος πρόεδρος που αντιμετωπίζει δύο φορές κατά τη διάρκεια της θητείας του την κατηγορία περί καθαίρεσης. Είμαι πολύ ανήσυχος», τονίζει, «για το ενδεχόμενο νέων βίαιων επεισοδίων μέχρι την ορκωμοσία. Αυτή τη στιγμή οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολύ πιο δυσλειτουργικές ως κράτος από τις υπόλοιπες δυτικές δημοκρατίες και φοβάμαι ότι δεν υπάρχει… εμβόλιο για τη δυσλειτουργικότητα. Οταν σημαντικό κομμάτι της κοινής γνώμης πιστεύει ότι στις εκλογές υπήρξε κλοπή, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και η μεταβίβαση της εξουσίας δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ειρηνική».

Πανδημία, φτώχεια και ανισότητες

Τη στιγμή βέβαια που οι Ηνωμένες Πολιτείες βιώνουν μια σοβαρότατη πολιτική κρίση, η οποία αναμφίβολα προκαλεί εσωστρέφεια, η πανδημία της COVID-19 εξακολουθεί να καλπάζει και ο εμβολιασμός δεν αποτελεί μια πανάκεια που θα λύσει διά μαγείας όλα τα προβλήματα. Για τον Μπρέμερ, η λέξη-κλειδί είναι η «ανισότητα» και αυτή θα εμφανιστεί, με διαφορετικό τρόπο, τόσο εντός των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσομένων χωρών όσο και μεταξύ τους. Ο συνομιλητής μας κάνει λόγο για μια ανάκαμψη σε μορφή Κ, καθώς ορισμένες ομάδες θα ευνοηθούν και κάποιες άλλες θα υποφέρουν σημαντικά. «Οι φτωχότεροι και όσοι δεν είναι μέρος της οικονομίας της γνώσης θα δουν τις δουλειές τους να χάνονται και τα εισοδήματά τους να μειώνονται», εκτιμά, ενώ την ίδια στιγμή «η ανισότητα ανάμεσα στα κράτη θα εξαρτηθεί από την πρόσβαση και τον ρυθμό του εμβολιασμού, καθώς επίσης από το ύψος του δημόσιου χρέους που θα δημιουργηθεί για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας και την ικανότητα αναχρηματοδότησής του». Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη βρίσκεται σε σχετικά καλή θέση, καθώς στο οικονομικό πεδίο τα έχει καταφέρει καλύτερα, παρά το γεγονός ότι πλήττεται έντονα από το δεύτερο κύμα του κορωνοϊού.

Κλιματική αλλαγή και γεωπολιτική

Η αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής συνιστά μια μεγάλη πρόκληση. Την ίδια στιγμή, όμως, συνιστά δίκοπο μαχαίρι. «Από τη μια», επισημαίνει ο Ιαν Μπρέμερ, «είναι σημαντικό ότι ο κίνδυνος της κλιματικής αλλαγής λαμβάνεται πλέον σοβαρά υπ’ όψιν, ιδιαίτερα εν μέσω κορωνοϊού. Η ΕΕ, η Κίνα, το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και οι ΗΠΑ του Μπάιντεν το αντιλαμβάνονται. Στην έκθεσή μας ονομάζουμε αυτή την κατάσταση “net zero”, βασιζόμενοι στη δέσμευση για μηδενικές εκπομπές αερίου. Ωστόσο, υπάρχει και αυτό που ονομάζουμε “G-zero”, όπου το γράμμα “G” αναφέρεται στην πτυχή της παγκόσμιας διακυβέρνησης (global governance). Σήμερα», συνεχίζει ο Μπρέμερ, «ο κόσμος διέρχεται μια φάση γεωπολιτικής ύφεσης (geopolitical recession)». Οπως μας εξηγεί, «κρίσιμοι θεσμοί όπως τα G7 και G20 δεν λειτουργούν». Αυτό εκτυλίσσεται μέσα σε ένα περιβάλλον αυξανόμενου ανταγωνισμού μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών. Η Κίνα αυτή τη στιγμή εμφανίζεται πρωτοπόρος στους τομείς της ηλιακής και αιολική ενέργειας, αλλά «όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιδιώξουν να φτάσουν την Κίνα, στη μετα-πετρέλαιο και μετα-αέριο εποχή, τότε θα έχουμε μια κούρσα για την κυριαρχία στην παγκόσμια καθαρή ενέργεια που θα μοιάζει με κούρσα εξοπλισμών».

Μεγάλη ανησυχία
για την Τουρκία
Ο Ιαν Μπρέμερ δεν κρύβει τον έντονο προβληματισμό του για την πορεία της Τουρκίας. «Μην απορείτε που βρίσκεται τόσο ψηλά στη λίστα μας» τονίζει. Για τον ίδιο, η επιλογή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να εμπιστευτεί ορισμένους τεχνοκράτες σε κρίσιμες θέσεις για την οικονομική διακυβέρνηση ήταν ευχάριστη, αλλά, όπως επισημαίνει, «η προθυμία του Ερντογάν να επιμείνει στην οδό της οικονομικής ορθοδοξίας είναι ευθέως εξαρτημένη από τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις». Καθώς η αστάθεια είναι πιθανή, «αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες περιπέτειες στην εξωτερική πολιτική και ας μην ξεχνάμε ότι οι “προστάτες” του, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ ή η Ανγκελα Μέρκελ δεν είναι ή σε λίγο δεν θα βρίσκονται εδώ. Η δε αποχώρηση της Μέρκελ θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμη σε σχέση με τη διαχείριση των σχέσεων με την Τουρκία, με την Ανατολική Μεσόγειο αλλά και με το Προσφυγικό, ενώ την ίδια στιγμή ο Εμανουέλ Μακρόν είναι πολύ πιο συγκρουσιακός».