Γράφει ο
Καθηγητής Αθανάσιος Σκουτέλης
Διευθυντής Β’ Λοιμωξιολογικής – Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Αθανάσιος Σκουτέλης

Ο νέος κορωνοϊός που προκαλεί τη νόσο COVID-19 έχει κατατροπώσει την ανθρωπότητα τον τελευταίο χρόνο προκαλώντας εκατομμύρια κρούσματα και θανάτους.

Ριζική αποτελεσματική θεραπεία δεν διαφαίνεται προς το παρόν και το μόνο που μπορεί να βοηθήσει είναι τα μέτρα αποστασιοποίησης, η χρήση μάσκας και η ατομική υγιεινή. Για τους ιούς του αναπνευστικού, στους οποίους ανήκει ο νέος κορωνοϊός, η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση αποτελεί ο καθολικός εμβολιασμός.

Για τον νέο κορωνοϊό, η επιστήμη έδρασε με πρωτοφανή ταχύτητα που δεν έχει προηγούμενο για καμιά άλλη μεταδοτική νόσο. Ο ιός χαρακτηρίστηκε άμεσα (10/1/2020) και οι κλινικές μελέτες για το εμβόλιο άρχισαν στις 16 Μαρτίου 2020. Λίγους μήνες μετά  (2/12/2020), το πρώτο εμβόλιο εγκρίνεται στη Μεγάλη Βρετανία.

Με ποιο μηχανισμό δρα το εμβόλιο COVID-19;

Όταν ο οργανισμός έρθει σε επαφή με κάποιον ιό, παράγει ορισμένες πρωτεΐνες (αντισώματα) για να εξουδετερώσει τον ιό.

Στα εμβόλια χρησιμοποιείται νεκρός ή εξασθενημένος ιός ή κομμάτια του ιού ο οποίος χωρίς να προκαλεί νόσο «ερεθίζει» τον οργανισμό, ο οποίος παράγει αντισώματα εναντίον του ιού. Παράλληλα ενεργοποιείται και η «ανοσιακή μνήμη»  ώστε το αμυντικό μας σύστημα σε κάθε νέα εισβολή του ιού στο μέλλον να παράγει αντισώματα.  Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το άτομο να μην νοσήσει καθόλου ή να νοσήσει πολύ πιο ήπια.

Τα εμβόλια του COVID-19  συνήθως χρησιμοποιούν τις εξής μεθόδους για να ενεργοποιήσουν την παραγωγή αντισωμάτων:

  1. mRNA. Φέρουν το mRNA του ιού που δίνει οδηγίες για την spike πρωτεΐνη που επιτρέπει στον ιό να εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα. Ο οργανισμός παράγει μέσω του  mRNA την πρωτεΐνη και δρα σαν να έχει ήδη μολυνθεί με τον ιό, οπότε παράγει αντισώματα.  Το mRNA  στη συνέχεια αποδομείται από τον οργανισμό.
  2. Αδρανοποιημένος ιός. Δεν προκαλεί νόσο, αλλά προκαλεί δημιουργία αντισωμάτων.
  3. Πρωτεΐνες (κομμάτια του ιού). Προκαλούν παραγωγή αντισωμάτων.
  4. Χρήση φορέων (vectors). Γενετικά τροποποιημένος ιός (αδενοιός) μεταφέρει πρωτεΐνες του κορωνοϊού που προκαλούν παραγωγή αντισωμάτων από τον οργανισμό.

Τα περισσότερα από τα εμβόλια που θα κυκλοφορήσουν άμεσα, θα χορηγούνται σε 2 δόσεις με μεσοδιάστημα 3-4 εβδομάδων.

Είναι απόλυτα ασφαλή διότι έχουν ελεγχθεί με μεγάλη σχολαστικότητα (ιδίως στην 3η φάση των κλινικών δοκιμών).

Οι λόγοι που μειώθηκε ο χρόνος μέχρι την τελική έγκριση είναι ότι:

  1. μειώθηκαν σημαντικά οι τελικές διαδικασίες των ρυθμιστικών αρχών.
  2. έγινε τεράστια συνεργατική προσπάθεια σε παγκόσμιο επίπεδο μεταξύ εταιρειών και ερευνητικών κέντρων.
  3. υπήρχε προηγούμενη εμπειρία από προηγούμενες προσπάθειες για ανάπτυξη εμβολίων για τους ιούς SARS και MERS.

Μέχρι στιγμής, στην 3η φάση όλων των εμβολίων που πρόκειται να κυκλοφορήσουν άμεσα, έχουν συμμετάσχει πάνω από 100.000 άτομα. Δεν έχει καταγραφεί καμία σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια. Η αποτελεσματικότητα φαίνεται ότι είναι μεγαλύτερη από το 90% και αυτό είναι πάρα πολύ ενθαρρυντικό στοιχείο όσον αφορά την ατομική αλλά και τη συλλογική ανοσία.

Δεν είναι ακόμη γνωστό ποια είναι η διάρκεια ανοσίας που παρέχει ο εμβολιασμός .Το ερώτημα θα απαντηθεί με την μακροχρόνια παρακολούθηση.

Στη χώρα μας υπολογίζεται (αν τελικά λάβουν έγκριση από τις Ευρωπαϊκές και Ελληνικές ρυθμιστικές αρχές) οι εμβολιασμοί πληθυσμού (με κατηγοριοποιήσεις κινδύνου) να αρχίσουν προς τα τέλη Ιανουαρίου 2021. Με ρυθμούς περίπου 2 εκατομμυρίων εμβολιασμών το μήνα, υπολογίζεται ότι μέσα στο 1ο   εξάμηνο του 2021 θα έχει εμβολιαστεί ο πληθυσμός. Το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης, βέβαια, εξαρτάται από το πόσοι πολίτες θα συμμετέχουν στον εμβολιασμό.

Μέχρι τότε, πάντως, για την ανακοπή της μετάδοσης της νόσου εξακολουθούν να ισχύουν τα γνωστά μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης τα οποία πρέπει  να συνεχίσουν να εφαρμόζονται απαρέγκλιτα.