Κάθε νέα χρονιά φέρνει μαζί της νέους στόχους και όνειρα. Η φετινή ήταν κάπως διαφορετική. Τα όνειρα για την επόμενη μέρα χάθηκαν ανάμεσα στα εκατοντάδες θύματα της COVID-19. Πλέον τα όνειρά μας περιορίζονται σε αυτά που βλέπουμε κατά τη διάρκεια του ύπνου μας. Εχει ενδιαφέρον να δούμε ποια ήταν τα όνειρα μας αυτή την ιδιαίτερη χρονιά.
Μπορεί αρχείο καταγραφής ονείρων να μην υπάρχει, όμως η ομάδα Draumar εργάζεται από τον περασμένο Απρίλιο για τη δημιουργία ενός αρχείου ονείρων την εποχή του κορωνοϊού στην Ελλάδα. Αφορμή αποτέλεσε η ιδέα του ανθρωπολόγου στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο Matteo Meschiari και του συγγραφέα Antonio Vena τον περασμένο Μάρτιο στην Ιταλία. Η ομάδα δημιουργήθηκε από την ανθρωπολόγο Αλεξάνδρα Ντονόφριο και τη δημοσιογράφο Δάφνη Σκαλιώνη, ενώ στην πορεία εντάχθηκε και η ιστορικός Λεωνή Θανασούλα.
To project
Το ευρηματικό όνομα που είχαν δώσει στο πρότζεκτ τους οι Ιταλοί προέρχεται από την ισλανδική λέξη «draumar» που σημαίνει όνειρο. Η ευρυματικότητα του ονόματος όμως διαφαίνεται στο λογοπαίγνιο που ενώνει τις αγγλικές έννοιες του ονείρου, dream, και τραύματος, trauma, σε μια λέξη.
«Αυτό που συμβαίνει σε όλους μας είναι σαφώς κοινωνικό και η πανδημία φέρει πολλές κοινωνικές επιπτώσεις. Το Draumar ξεκίνησε με την πρόθεση να αναγνωρίσει τις κοινωνικές διαστάσεις των ονείρων, σχεδιάζοντας έναν χάρτη του συλλογικού φαντασιακού που αναδύεται από αυτή τη συλλογή. Με την ελπίδα ότι αυτός ο χάρτης μπορεί να χρησιμεύσει στους καιρούς που βρίσκονται μπροστά μας, να υποστηρίξει μελλοντικές συζητήσεις συλλογικών, πιο οραματικών και ενημερωμένων απαντήσεων σε σχέση με αυτό που συμβαίνει σε όλους μας» σημειώνει η κυρία Ντονόφριο.
Συνολικά έχουν συλλέξει γύρω στα 300 όνειρα. Αν και στην αρχή το κοινό ήταν διστακτικό, επειδή τους ζητούσαν να τα στείλουν με email, στην πορεία η λύση της ανώνυμης φόρμας, δυνατότητα που προσφέρει η Google, «έλυσε» τους Ελληνες. Από τον Νοέμβριο και έπειτα το project, που επικοινωνήθηκε μέσω των social media, απέκτησε περισσότερους ονειρευτές. Αυτή την περίοδο η ομάδα είναι σε επαφή και με ανθρώπους σε γηροκομεία, αλλά και σε κέντρα υποδοχής προσφύγων, που έχουν προσφερθεί να συλλέξουν όνειρα με το πρώτο υλικό να είναι ήδη στα χέρια τους.
Τα πρώτα συμπεράσματα
Στην πρώτη φάση συλλογής ονείρων του Draumar, κατά την περίοδο της πρώτης καραντίνας, συμμετείχαν «ονειρευτές» ηλικίας 18-74 ετών -οι περισσότεροι μεταξύ 23 και 46 ετών- και στην συντριπτική τους πλειοψηφία γυναίκες. «Όπως έγραψαν, την περίοδο της καραντίνας έβλεπαν συχνότερα έντονα όνειρα, πιο περιπετειώδη και ζωντανά, με πλοκή, τοποθεσία και ιστορία που δεν είχαν ξαναδεί, “όλα προς το πιο παράλογο”. “Τώρα τα όνειρά μου έχουν μετατραπεί σε μία καταστασιακή “σούπα””, γράφει χαρακτηριστικά κάποιος» αναφέρει η κυρία Σκαλιώνη.
Στην ερώτηση αν υπάρχουν κάποιες εικόνες ή συναισθήματα που επανέρχονται στα όνειρα αυτήν την περίοδο, οι «ονειρευτές» ανέφεραν εκείνα της αγωνίας, της απόρριψης, του φόβου, της ανησυχίας, του άγχους, του εγκλεισμού και του πνιγμού, ενώ επανέρχονται ως πρωταγωνιστές στα όνειρα παλιά αγαπημένα πρόσωπα, όπως παππούδες, γονείς, πρώην φίλοι, κατοικίδια, αγχώδεις καταστάσεις από το παρελθόν και παλιά σπίτια.
Τα όνειρα της καραντίνας
«Έξω από ένα μεγάλο κτίριο ήταν ο μπαμπάς (έχει πεθάνει) κι εγώ ήθελα τόσο πολύ να τον αγκαλιάσω!», «Ονειρεύτηκα ότι σε ένα τμήμα του σπιτιού είχε σαπίσει το πάτωμα και από μέσα έβγαιναν κατσαρίδες. Ήταν και τα παιδιά μου εκεί αλλά φαινόταν να μην υπάρχει κάτι που να μπορούμε να κάνουμε», «Επιστρέφω στο σπίτι. Το οίκημα συνταράσσεται από τρομακτικό σεισμό. Αλλά μόνο το αριστερό του τμήμα, όπου βρίσκεται η είσοδος για το δικό μας σπίτι. Σείεται συθέμελα, πέφτει σαν κάποιος που κάνει βουτιά με το κεφάλι… Ο πατέρας μου πρόλαβε να φτάσει στο ισόγειο και να βγει στην αυλή, και νοιώθω τεράστια ανακούφιση. Το βλέμμα του έχει αγωνία και πόνο μαζί. Μα τότε το κτήριο καταρρέει και τον πλακώνουν τα συντρίμμια». Είναι μόνο μερικά από τα δεκάδες όνειρα που λαμβάνουν καθημερινά.
Από το κάδρο των ονείρων δεν λείπει και ο συσχετισμός με την πανδημία και όσα έχει φέρει μαζί της, όπως αυτό που αφηγήθηκε ο 13χρονος ονειρευτής «Πλησίαζαν τα γενέθλιά μου, ενώ είχαμε κορονοϊό. Οι γονείς μου θύμωσαν πολύ μαζί μου που ήθελα να κάνω πάρτυ και τσακωθήκαμε πολύ άσχημα. Στο τέλος του καυγά οι γονείς με έδιωξαν από το σπίτι».
Ανάλογου περιεχομένου είναι και η αφήγηση μιας 5χρονης ονειρεύτριας. «Εχθές το βράδυ (22 προς 23/11) ονειρεύτηκα πως ήμουν στο Ελ. Βενιζέλος ολομόναχη, δεν υπήρχε κανένας άλλος σε όλη την έκταση του αεροδρομίου κι έτρεχα να προλάβω μια πτήση. Την στιγμή που έτρεχα και αγωνιούσα μην την χάσω συνειδητοποίησα πως δεν φορούσα μάσκα και πανικοβλήθηκα καθώς φοβήθηκα πως δεν θα μου επέτρεπαν την είσοδο στο αεροσκάφος και δεν υπήρχε κανένας άνθρωπος να μου δώσει. Στο μεταξύ από τα μεγάφωνα ακουγόταν η τελευταία αναγγελία της πτήσης μου. Εκείνη την στιγμή ξύπνησα».
Ενώ υπάρχουν και κάποια λίγο πιο αστεία και περίεργα όπως το ακόλουθο: «Αυτό που θυμάμαι και είναι αστείο είναι το εξής: περιβάλλον Β’ Παγκόσμιου πολέμου, ατμόσφαιρα πολεμικού θρίλερ, πηγαίνω να κάνω πεντικιούρ μανικιούρ σε κρυφό υπόγειο και με συλλαμβάνει η αστυνομία!». Το κλείσιμο των κέντρων ομορφιάς φαίνεται ότι έχει γίνει … εφιάλτης στην συγκεκριμένη γυναίκα.
Ονειρα από όλο τον κόσμο
Αντίστοιχες συλλογές ονείρων βρίσκονται σε άνθηση σε όλον τον κόσμο, με πιο φημισμένη ίσως τη μελέτη που πραγματοποιείται από την Deirdre Barrett, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και αρχισυντάκτρια στο περιοδικό Dreaming, η οποία ξεκίνησε μία έρευνα μέσω ερωτηματολογίου για τα όνειρα την περίοδο του COVID-19 κατά την εβδομάδα της 22ας Μαρτίου. Ύστερα ακολούθησαν κι άλλες πρωτοβουλίες, από ομάδες επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων από τις Η.Π.Α., τον Καναδά, την Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Φινλανδία και την Ιταλία.
Αν και κάποια από αυτά έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο τους και βρίσκονται στη φάση της χαρτογράφησης το ελληνικό θα συνεχίσει και τους επόμενους μήνες «γιατί ακόμη κι αύριο αν εκλείψει ο κίνδυνος, τα αποτυπώματα του συλλογικού φόβου και η δοκιμασία που έχουμε υποστεί θα είναι έντονα για καιρό. Έχουμε ήδη όμως ξεκινήσει να σχεδιάζουμε δράσεις και συνεργασίες για να επιστρέψουμε μέρος του υλικού με δημιουργικό και συμμετοχικό τρόπο πίσω για όλους» σχολιάζει η κυρία Θανασούλα.
Πώς γίνεται η καταγραφή
Η απλή και αυθόρμητη περιγραφή για ό,τι ονειρεύτηκε κάποιος είναι αρκετή, αλλά σε συνδυασμό με περισσότερες πληροφορίες για τις συνθήκες που ζει καθώς και ένας χρονικός προσδιορισμός του πότε είδε το όνειρο είναι για την ομάδα του Draumar βοηθητικές.
Ωστόσο, πόσες φορές έχει τύχει να ξυπνήσουμε από ένα πολύ έντονο όνειρο και μετά από λίγο να ξεχάσουμε τι «είδαμε»; Και όμως υπάρχει τρόπος ώστε να καταφέρουμε να αποτυπώσουμε τα όνειρά μας στο χαρτί.
«Πολλοί μας λένε ότι δεν βλέπουν όνειρα ή ότι δεν τα θυμούνται. Προτείνουμε ένα μικρό κόλπο που έχουμε δει ότι λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό» αναφέρουν.
Ιδού λοιπόν οι οδηγίες για την καταγραφή των ονείρων.
«Ξεκινήστε να λέτε στον εαυτό σας «θα θυμάμαι τα όνειρά μου» κάθε βράδυ πριν κοιμηθείτε. Μετά από δύο εβδομάδες, θα δείτε πως θα έχετε αρχίσει να τα θυμάστε. Αλλά δεν αρκεί αυτό. Προσπαθήστε αφού ξυπνήσετε να μην ενεργοποιήσετε καμία από τις αισθήσεις σας αμέσως. Μην ανοίξετε τα μάτια, μην κουνηθείτε, μην μιλήσετε! Μείνετε λίγο σε αυτό το κενό μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, μην «φορέσετε» αμέσως την προσωπικότητά σας και μην μπείτε κατευθείαν στον χωροχρόνο της καθημερινότητας. Και εκεί σκεφτείτε το όνειρο που είδατε. Θα πρέπει να έχετε δίπλα σας κάτι για να το σημειώσετε αμέσως μόλις ανοίξετε τα μάτια σας (χαρτί και μολύβι ή ακόμα και ηλεκτρονικό σημειωματάριο / κινητό στο κομοδίνο). Αν βαριέστε να τα γράψετε, ηχογραφήστε τα! Σημειώστε και την ημερομηνία, και βάλτε τα στη χρονοκάψουλα του draumar . Όνειρα γλυκά!»
