«Σε 65 μέρες, η εναέρια κυκλοφορία έχασε αυτό που είχε κερδίσει σε 65 χρόνια». Αυτή ήταν η δραματική παρατήρηση που έκανε ο Διευθύνων Σύμβουλος της Lufthansa, Carsten Spohr, όταν μίλησε μπροστά στους μετόχους της εταιρείας στις 5 Μαΐου του 2020. Με μια απίστευτη βία, η κρίση του κορωνοϊού θα προκαλέσει σημαντικές αναταραχές στις εναέριες μεταφορές. Συμπεριλαμβανομένων πτωχεύσεων καθώς και συγχωνεύσεων.
Παρούσα κατάσταση
Ενώ η Διεθνής Ένωση Αερομεταφορών (ΙΑΤΑ) προέβλεπε μια μείωση κατά 55% του αριθμού των επιβατών παγκοσμίως σε σύγκριση με το 2019, συμπεριλαμβανομένων των μηνών που η κυκλοφορία ήταν ακόμη σε κανονικό επίπεδο, σε μια χώρα πλέον η εγχώρια εναέρια κυκλοφορία επανήλθε στο 95% του επιπέδου στα τέλη του 2020. Αυτή η χώρα είναι η Κίνα, της οποίας σχεδόν κανείς πολίτης δεν φοράει πλέον μάσκα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΙΑΤΑ, ο κορωνοϊός προξένησε την απώλεια εσόδων που αγγίζουν τα 353 δισ. ευρώ για όλες τις αεροπορικές εταιρείες, γεγονός που τις οδήγησε τελικά σε 71 δισ. ευρώ ζημιές. Μεταξύ αυτών, 15 εταιρείες έχουν φτάσει στο χείλος της καταστροφής ( LATAM Argentina, LEVEL, Air Italy, Miami Air International, South African Airways, … ).
Μεταξύ 20 και 30 βρίσκονται σε κατάσταση πτώχευσης. Χωρίς πρόσθετες επιχορηγήσεις δεν θα επιβιώσουν. Το 2020 λοιπόν, έκλεισαν 35 αεροπορικές εταιρίες, όταν πέρσι (2019) είχαν κλείσει 53, το 2018 είχαν κλείσει 76 ενώ το 2010 τα λουκέτα είχαν φτάσει τα 99. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι οι κυβερνήσεις στήριξαν τις αεροπορικές εταιρείες με επιχορηγήσεις πολλών δις, καθώς χωρίς ευημερούσες αεροπορικές εταιρείες, καμία χώρα δεν μπορεί να έχει ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Οι διεθνείς πτήσεις έχουν παραλύσει, συμπεριλαμβανομένων και αυτών προς την Κίνα. Η Ευρώπη είναι κλειστή και η εγχώρια εναέρια κίνηση στις ΗΠΑ είναι στο 40% του κανονικού της επίπεδου.
Επειδή ο υπόλοιπος κόσμος δεν μπορεί να εφαρμόσει ένα αυστηρό «κινέζικο lockdown» και ότι μια τέτοια λύση δεν θα ρύθμιζε το πρόβλημα της πανδημίας, οι επαγγελματίες του χώρου περιμένουν το εμβόλιο και τον εμβολιασμό του πληθυσμού σε ποσοστό 70%. Σε μια αισιόδοξη υπόθεση της ΙΑΤΑ, η παγκόσμια εναέρια κυκλοφορία θα επανερχόταν στο 50% του επιπέδου προ κρίσης, στο τέλος του 2021. Η Συνολική ζημιά για τις αεροπορικές εταιρείες κυμαίνεται μεταξύ 60 και 75 δισ. ευρώ. Στο σενάριο αυτό θα πρέπει να περιμένουμε έως το 2023 για να ξαναρχίσουν τα ιδιωτικά ταξίδια σε κανονικά επίπεδα και το 2024, τα επαγγελματικά ταξίδια (business aviation). Επιπλέον, οι αερομεταφορές, γύρισαν πίσω 21 χρόνια όσον αφορά στα επίπεδα ανάπτυξης τους.
Τύποι συμπεριφοράς αεροπορικών εταιρειών σε σχέση με την πανδημία
Η πανδημία δεν έχει ακόμη τελειώσει, με τον αριθμό των νέων κρουσμάτων να αυξάνεται (μερικές χώρες βρίσκονται στο δεύτερο κύμα και άλλες στο τρίτο, όπως η Μ. Βρετανία). Ωστόσο, η αισιοδοξία έχει επανέλθει σε όλο τον κόσμο και το μέλλον των αεροπορικών ταξιδιών φαίνεται πολύ πιο φωτεινό από ότι πριν από μερικούς μήνες, ιδίως με την άφιξη του εμβολίου και τον εμβολιασμό των πολιτών. Σύμφωνα με στοιχεία της ΙΑΤΑ, ο αριθμός των αναζητήσεων για πτήσεις αυξάνεται συνεχώς καθώς και ο αριθμός των κρατήσεων.
Χαμηλού κόστους εταιρείες για μικρές και μεσαίες αποστάσεις
Πρόκειται για υπερευέλικτες εταιρείες, με καλό μάνατζμεντ και καλή τοποθέτηση στον κλάδο τους. Ryanair, Wizz Air, EasyJet. Είναι έτοιμες να ξαναρχίσουν τις πτήσεις τους με δυναμικό τρόπο, σύμφωνα με τους επαγγελματίες.
Οι επιχορηγούμενες
Οι αεροπορικές εταιρείες του Κόλπου και της Σιγκαπούρης εκτίθενται πολύ σε μεγάλες αποστάσεις. Αλλά θα πρέπει γρήγορα να απογειωθούν ξανά επειδή «τρέφονται» με δημόσιες επιχορηγήσεις.
Οι «ιστορικοί» ιδιωτικοί και εθνικοί αερομεταφορείς
Lufthansa, British Airways, Air France έπρεπε να δανειστούν υπέρογκα ποσά για να αντιμετωπίσουν την κρίση. Δεν κινδυνεύουν να πτωχεύσουν αλλά η ανάρρωσή τους μπορεί να διαρκέσει αρκετό χρόνο.
Χαμηλού κόστους εταιρείες για μακρινές αποστάσεις
Ήδη με μεγάλο χρέος πριν από την άφιξη του Covid-19, μπορεί να μην επιβιώσουν. Η LEVEL, μέλος του IAG ( British Airways, Iberia, Vueling, Aer Lingus ) έχει ήδη πτωχεύσει. Παράλληλα, Norwegian και AirAsia θα μπορούσαν να ακολουθήσουν την ίδια τύχη.
Όταν οι διεθνείς πτήσεις επανεκκινήσουν, σε ένα πιο μακρινό ορίζοντα, οι αεροπορικές εταιρείες του Κόλπου, Emirates, Etihad Airways, Qatar Airways θα επανέλθουν στα προ κρίσης επίπεδα διότι πέρασαν την περίοδο της πανδημίας με άμεσες δημόσιες μαζικές επενδύσεις, όπως η Singapore Airlines, τη στιγμή που οι ευρωπαϊκές ανταγωνίστριες εταιρείες ελάμβαναν χρηματοδοτήσεις μέσω δανεισμού για διάφορους νομικούς λόγους. Επιπλέον, αυτές οι εταιρείες θα προμηθευτούν νέας τεχνολογίας αεροπλάνα που θα χρησιμοποιούν λιγότερη κηροζίνη και πιο άνετα, όταν οι ανταγωνίστριες εταιρείες δεν θα μπορούν να τα αγοράσουν λόγω έλλειψης κεφαλαίων. Ήδη η Air France είναι σε σκέψεις για επέκταση των χρονικών παραδόσεων της παραγγελίας της για τα Airbus A220. Τα επαγγελματικά ταξίδια θα αργήσουν να επανέλθουν λόγω του ότι τα στελέχη των επιχειρήσεων και των πολυεθνικών εταιρειών, χρησιμοποιούν τεχνολογίες τηλεδιάσκεψης (Zoom, Google Meets, Microsoft Teams, … ). Οι επιχειρήσεις θα χρησιμοποιούν τα επόμενα χρόνια παρόμοιες τεχνολογίες μέχρις να ορθοποδήσουν οικονομικά.
Συμπερασματικά, μέσα από τη διερεύνηση των παρακάτω στοιχείων, δημιουργείται μια νέα αισιοδοξία για τις εναέριες μεταφορές, όσο και αν προβλέπεται σε μακρύτερο ορίζοντα. Πιο συγκεκριμένα:
- Ο παγκόσμιος πληθυσμούς που μπορεί να ταξιδέψει αυξάνεται. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, από 3,9 δις άτομα το 2019 θα περάσει σε 5,9 δις το 2040.
- Η μεγέθυνση θα προέλθει από ζώνες που είναι κακώς εξοπλισμένες σε υποδομές οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων, όπως η Ινδία, ή η Αφρική. Στην περίπτωση αυτή οι αερομεταφορές θα παίξουν σημαντικό ρόλο.
- Οι μεγάλες μητροπόλεις δημιουργούν 60% της παγκόσμιας εναέριας μεταφοράς και θα περάσουν σε είκοσι χρόνια στο 95% (βλ. στοιχεία Airbus).
- H μεταφορά των μεγάλων ποσοτήτων του εμβολίου γίνεται τουλάχιστον στην αρχή με εναέρια μεταφορά για λόγους ταχύτητας και ασφάλειας.
Άλλωστε, ένας από τους κινητήριους μοχλούς για την παγκόσμια οικονομία, δραστηριοποίηση και επιχειρηματικότητα είναι ο κλάδος των αερομεταφορών. Η ιστορία έχει δείξει πως είναι ένας «διαχρονικός κλάδος» καθώς έπειτα και από άλλες, μεγάλες και παγκόσμιες κρίσεις ( 11/09/2001, παγκόσμια οικονομική κρίση 2008), προσαρμόστηκε, ορθοπόδησε και απογειώθηκε σε υψηλά επίπεδα ανάπτυξης.
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Δημήτρης Ζοπουνίδης
Φοιτητής του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
