Εγινε το επίκεντρο της ζωής μας μέσα στην πανδημία του κορωνοϊού. Εκμηδένισε αποστάσεις, έγινε αντίδοτο στους περιορισμούς, έβαλε στη… συντήρηση τις ανθρώπινες σχέσεις, έσπασε την απομόνωση. Η οθόνη του υπολογιστή, του κινητού, του λάπτοπ, της ταμπλέτας είναι η απόλυτη πρωταγωνίστρια της καθημερινότητας από τον περασμένο Μάρτιο και το παράθυρο στον κόσμο, καθώς όλες οι πτυχές της ζωής μας αφέθηκαν στα χέρια του Διαδικτύου. Οπως όμως κάθε εξάρτηση, έχει και συνέπειες.

Τα σπίτια μας μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο μετατρέπονται σε γραφείο, αίθουσα συσκέψεων, σχολική τάξη, αμφιθέατρο, γυμναστήριο, πολυθρόνα ψυχοθεραπείας, θεατρική σκηνή, συναυλία, μπαράκι για ψηφιακά ποτά, φλερτ και συζητήσεις. Το διάλειμμα για καφέ συνοδεύεται από μια ίσως μηχανική κύλιση στον κόσμο των social media, βιντεοκλήσεις με φίλους και συγγενείς, πληρωμή υποχρεώσεων και online αγορές.

Ολα συνθέτουν το παζλ της καθημερινότητας του 2020 σε ταυτόχρονη μετάδοση. Μόνοι στο σπίτι ή με παρέα, η νέα ψηφιακή κανονικότητα δεν είναι εύκολη. Τα σπίτια μοιάζουν βομβαρδισμένο τοπίο, οι εντάσεις διαδέχονται η μία την άλλη. Μετά την αρχική περίοδο της αθωότητας, που έπεσαν οι ρυθμοί, τα τετραγωνικά άρχισαν να στενεύουν και η οθόνη να γίνεται αναγκαίος εθισμός.

Κολλημένοι στο Διαδίκτυο

Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μοσχοπουλάνε και πάλι παγκοσμίως. Οι πωλήσεις θα ανέλθουν για το 2020 στις 458 εκατ. μονάδες, σύμφωνα με την Canalys, σημειώνοντας ετήσια αύξηση 17%. Laptops και tablets βρίσκονται στην κορυφή, καθώς κάθε μέλος της οικογένειας ακροβολίζεται σε μια γωνιά του σπιτιού για να δουλέψει, να κάνει μάθημα, να απασχοληθεί με βιντεάκια στο YouTube ή να παρακολουθήσει Netflix.

Στην πρώτη φάση της πανδημίας, το 45% των Ελλήνων «σέρφαραν» πάνω από 5 ώρες καθημερινά. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας της Β’ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής του ΑΠΘ, ο χρόνος χρήσης του Διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης αυξήθηκε στην Ελλάδα κατά 85% εν μέσω COVID-19.

Φουλ στην τηλεργασία

Εξι στους δέκα Ελληνες εργάστηκαν απομακρυσμένα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Kaspersky. Η εικονική πρόσβαση στον υπολογιστή του γραφείου μέσω VPN έδωσε τη δυνατότητα σε πάνω από 5.000 δημοσίους υπαλλήλους να εργάζονται και αυτοί με ασφάλεια από το σπίτι (δυνατότητα να φτάσουν ως 10.000). Οι δύο στους τρεις θα αντιμετώπιζαν μεγάλο πρόβλημα εάν έχαναν τη σύνδεσή τους στο Διαδίκτυο έστω για μία ημέρα.

Ποιο είναι όμως το αποτέλεσμα της τηλεργασίας; Σύμφωνα με έρευνα του US National Bureau of Economic Research, η μέση εργάσιμη ημέρα επεκτάθηκε κατά 48,5 λεπτά, τα καθημερινά meetings ανά εργαζόμενο αυξήθηκαν κατά 12,7% και τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μεταξύ συναδέλφων αυξήθηκαν κατά 5%.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα συμπεράσματα έρευνας της Adecco για τις τάσεις στην ελληνική αγορά εργασίας. Ποσοστό 38% των εργοδοτών θεωρούν την τηλεργασία λιγότερο αποτελεσματική από τη φυσική παρουσία, ενώ θετική αξιολόγηση της δίνει μόνο το 18%. Στον αντίποδα, οι εργαζόμενοι – αν και επίσης μοιρασμένοι – τη βρίσκουν πιο παραγωγική σε ποσοστό 33%.

Οθόνη: εκπαιδευτική ή τοξική;

Για τα παιδιά, το 2020 είναι μια χρονιά που όμοιά της δεν έχει ξαναϋπάρξει. Απομακρύνθηκαν από τους φίλους τους, έχασαν την καθημερινή επαφή με το σχολείο και καθηλώθηκαν μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή ή με το κινητό στο χέρι για να κάνουν μαθήματα, να παίξουν, να επικοινωνήσουν. Στη δεύτερη φάση της πανδημίας, στη χώρα μας λειτουργούν πάνω από 47.000 ψηφιακές τάξεις, με 1,6 εκατ. μαθητές και εκπαιδευτικούς.

Ο κορωνοϊός έριξε και τα τελευταία οχυρά των γονιών. Πολλά παιδιά απέκτησαν δική τους «έξυπνη» συσκευή, η πρόσβαση σε social media και apps επικοινωνίας από απαγορευμένη έγινε αποδεκτή, τα παιδιά περνούν διεθνώς ακόμα και 12 ώρες την ημέρα μπροστά σε ηλεκτρονικές συσκευές. Η ρητορική που ήθελε λιγότερο χρόνο μπροστά στην οθόνη, τώρα στρέφεται στην καλή χρήση των οθονών. Σε έρευνα του αμερικανικού οργανισμού «Live More, Screen Less», ποσοστό 81% των εφήβων που συμμετείχαν ανέφερε μειωμένα κίνητρα για μάθηση, ενώ το 53% ότι αισθάνεται μοναξιά.

Online κατανάλωση

Οι ψηφιακοί καταναλωτές αναμένεται να φτάσουν στη χώρα μας για το 2020 τα 5,2 εκατ., ενώ το 22% των Ελλήνων ψώνισε για πρώτη φορά online στην πρώτη φάση της πανδημίας. Τα σουπερμάρκετ είδαν τις ψηφιακές παραγγελίες από 200-300 ημερησίως υπό κανονικές συνθήκες να ξεπερνούν ακόμα και τις 1.000.

Οι online παραγγελίες έτοιμου φαγητού και τροφίμων έχουν εκτοξευθεί, χτίζοντας μια αγορά με τζίρο άνω των 500 εκατ. ευρώ. Οι ηλεκτρονικές αγορές ήρθαν για να μείνουν. Από το φθινόπωρο του 2019 έχουν υπερδιπλασιαστεί, ενώ τα συνολικά έσοδα για το 2020, σύμφωνα με τη Statista, θα φτάσουν τα 2,48 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση 25,2% σε σχέση με το 2019.

Προς ένα «Screen New Deal»

Φυσική κατάσταση, όραση, αλλά και ψυχική υγεία είναι τα θύματα στη νέα εποχή της οθόνης. Η καθημερινότητα αγκαλιά με τον υπολογιστή απειλεί το βάρος μας, καταπονεί αυχένα και σπονδυλική στήλη, ειδικά όταν πειραματιζόμαστε από τον καναπέ και την πολυθρόνα ως το κρεβάτι, και επιβαρύνει την όρασή μας. Ο εκνευρισμός που προκαλεί το φως των οθονών προκαλεί αϋπνία και επιτείνει το άγχος.

Τα πρώτα αποτελέσματα της παγκόσμιας μελέτης COH-FIT στον πληθυσμό της Ελλάδας έδειξαν ότι η πανδημία αύξησε το στρες, το αίσθημα μοναξιάς και τον θυμό. Ποσοστό 72% των συμμετεχόντων δήλωσαν επιδείνωση του στρες, με το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των ηλικιωμένων. Επίσης, η μεγάλη πλειοψηφία, δηλαδή 70%, ανέφερε επιδείνωση της μοναξιάς. Ενδιαφέρον έχει ότι μεταξύ των ενηλίκων πιο μόνοι αισθάνονται οι νέοι ηλικίας 18-39 ετών.

Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι στη νέα κανονικότητα τα σπίτια μας δεν θα ξαναγίνουν ποτέ το προσωπικό μας καταφύγιο χαλάρωσης. Η συμβουλή «κράτα τα προβλήματα της δουλειάς μακριά από το σπίτι» είναι πια εκτός πραγματικότητας. Πρόσφατα η καναδή ακτιβίστρια Ναόμι Κλάιν, με άρθρο της στον «Guardian», έκανε λόγο για ένα «Screen New Deal» στη σφαίρα του οποίου εισερχόμαστε ταχύτατα με την πανδημία. Ενα «ανέπαφο» μέλλον υψηλών ταχυτήτων με κυρίαρχη πεποίθηση ότι η τεχνολογία μπορεί να δώσει όλες τις λύσεις στο οποίο θα αφήσουμε τη ζωή μας στα χέρια των τεχνολογικών κολοσσών της Silicon Valley.