Βασικές αρχές συμπεριφοράς στη νέα δεκαετία

Η νέα δεκαετία αρχίζει με μια σημαντική υγειονομική κρίση. Τα μεγάλα κράτη καθώς και τα μικρά μετρούν τις πληγές τους και ετοιμάζονται για τη νέα δεκαετία που ξεκινά. Σε προηγούμενο άρθρο μας είχαμε αναφερθεί στην ιεραρχική δομή που προσπαθούν να έχουν τα κράτη  την επόμενη δεκαετία (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Ιεραρχική Δομή των Χωρών στη μετά Covid εποχή, Πολυτεχνείο Κρήτης, Δεκέμβριος 2020). Τα βασικά χαρακτηριστικά που θα προσδιορίσουν το νέο κόσμο είναι: η πολυπλοκότητα, το ρίσκο και η αστάθεια.

Το ρίσκο

Η υποχώρηση και οι διαφωνίες της Δύσης είναι ακόμη πιο ανησυχητικές καθώς οι απειλές για την ασφάλεια των δημοκρατιών αυξάνονται. Ο τζιχαντισμός προελαύνει από την Αφρική έως την Ινδονησία αναπτύσσοντας ένα κοινωνικό δίκτυο τρομοκρατίας στο εσωτερικό των αναπτυγμένων χωρών και οι δημοκρατορίες (δημοκρατία συν δικτατορία) που εκφράζουν εμφατικά τις φιλδοξίες τους για εξουσία. Η Κίνα στην Ασία και στον αναδυόμενο κόσμο, η Ρωσία στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη, η Τουρκία από  τη Μεσόγειο Θάλασσα στον Καύκασο. Μια νέα κούρσα στους στρατιωτικούς εξοπλισμούς έχει αρχίσει που αγγίζει νέους τομείς, το διάστημα, τον κυβερνοχώρο και οδηγεί σε δαπάνες που φθάνουν 1920 δις δολάρια το 2019 και αυξάνονται 5% το χρόνο. Η αναζωογόνηση του εθνικισμού και του θρησκευτικού φανατισμού τροφοδοτεί τη βία και επανεμφανίζεται η πιθανότητα μεγάλων ενόπλων συγκρούσεων μεταξύ μεγάλων κρατών.

Ταυτόχρονα, τα εργαλεία ρύθμισης ή περιορισμού της βίας εξαφανίζονται. Το ρίσκο δύσκολα καλύπτεται. Οι ΗΠΑ γνωρίζουν μια απότομη πτώση και εγκατέλειψαν τη δεσπόζουσα θέση τους στην παγκόσμια σκακιέρα (επί Donald Trump). H Κίνα είναι η ανερχόμενη δύναμη, αλλά το μοντέλο του ολοκληρωτικού καπιταλσιμού της παραμένει μια ψευδαίσθηση και το σχέδιο κατάκτησης της ηγεσίας του κόσμου σε ορίζοντα μέχρι το 2050 βασίζεται μόνο στην καθαρή επιθυμία για κυριαρχία, αποκλείοντας οποιαδήποτε ιδέα της ελευθερίας, ειρήνης και σταθερότητας.

Συνολική στρατηγική και περιορισμός της Δύσης

Το Πεκίνο προσπαθεί να εφαρμόσει μια γενική ανάπτυξη σε δύο επίπεδα, στρατιωτικό και οικονομικό. Με ένα προϋπολογισμό άμυνας πάνω από 260 δις δολάρια, προσπαθεί να πάρει τον έλεγχο της θάλασσας της Κίνας, την επανακατάληψη του Χονκ Κόνγκ, απειλές εναντίον της Ταϊβάν και συγκρούσεις με την Ινδία (Ladakh). Με τους νέους δρόμους του μεταξιού δημιούργησε προτεκτοράτα σε χώρες όπως η Καμπότζη, το Λάος, η Σρι Λάνκα. Προχώρησε στη συμφωνία ίδρυσης της μεγαλύτερης ζώνης ελεύθερου εμπορίου στον κόσμο που αντιπροσωπεύει το 30% της ετήσιας παραγωγής παγκόσμιου πλούτου (RCEP, βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Πολυτεχνείο Κρήτης, Δεκέμβριος 2020). Ο στόχος είναι ο διωγμός των ΗΠΑ από την Ασία και από τον αναδυόμενο κόσμο. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θεωρούνται προς το παρόν οι μεγάλοι χαμένοι. Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά μακροοικονομικά μεγέθη για την περίοδο 2020-2021.

Ποσοστό ανεργίας (% του ενεργού πληθυσμού, προβλέψεις για το 2020, 2021)

Επίπεδο ζωής (ΑΕΠ ανά κάτοικο το 2019, σε δολάρια)

Μεγέθυνση (% του ΑΕΠ, προβλέψεις για 2020, 2021)

Μεγέθυνση (% του ΑΕΠ, πρόβλεψη για το 2020)

Οι ΗΠΑ είναι η χώρα που κτυπήθηκε περισσότερο από τον Covid ενώ αφιερώνει το 17% του ΑΕΠ της στην υγεία. Κατορθώνουν βέβαια να περιορίσουν την ύφεση στο 3,7%, αλλά θα ξαναβρούν το επίπεδο πλούτου τους, του 2019, στο τέλος του 2021. Το έργο που καλείται να αναλάβει ο νεοεκλεγής Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι γιγαντιαίο ώστε να επαναφέρει τη χώρα του στη νέα δεκαετία που ξεκινά.

Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι ακόμη πιο υποβαθμισμένη. Δεν κατάφερε να ελέγξει την επιδημία παρά τον πολλαπλασιασμό των μέτρων περιορισμού των ελευθεριών και δραστηριοτήτων που οδήγησαν σε πολιτικές εθνικής διάσωσης. Η ύφεση στη ζώνη του ευρώ θα ανέλθει στο 7,5% και θα συνοδεύεται από αύξηση της ανεργίας στο 8,5% και αύξηση του δημοσίου χρέους από 85% σε 105% του ΑΕΠ.

Η δραστηριότητα δεν θα επιστρέψει στο επίπεδο του 2019 πρίν από το τέλος του 2022 ή ακόμα και το 2023. Το χάσμα διευρύνεται ανεπανόρθωτα μεταξύ της ευημερίας των χωρών του Βορρά και εκείνων του Νότου, οι οποίες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, απειλούνται με οικονομική και κοινωνική κατάρρευση.

Παγκόσμιες προκλήσεις

Η Κίνα συνεχίζει να εξαγοράζει επιχειρήσεις σε χαμηλές τιμές και τεχνολογίες στρατηγικού χαρακτήρα. Η Ρωσία, με το στρατιωτικό της οπλοστάσιο, αυξάνει τις απειλές και τις επεμβάσεις στα σύνορά της, από τη Βαλτική έως την Οικρανία και μέχρι τη Λιβύη. Η Τουρκία συνεχίζει να ανοίγει νέα μέτωπα, παραβιάζοντας σκόπιμα την κυριαρχία της Ελλάδας και της Κύπρου, ισχυριζόμενη ότι καθιερώνει την κυριαρχία της επί της Αναλοτικής Μεσογείου στο όνομα της ιδεολογίας της Γαλάζιας Πατρίδας.

Η πρόκληση του 21^ου αιώνα θα είναι η πολιτική ελευθερία. Δεν θα θέτει σε αντίθεση τη δημοκρατία με ολοκληρωτικά καθεστώτα όπως τον 20^ο αιώνα, αλλά με δημοκρατορίες  και τον τζιχαντισμό. Η δεκαετία του 2020 θα δείξει εάν η Δύση, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα καταφέρουν  να «ξαναχτιστούν». Ο σχεδιασμός του αιώνα παραμένει ανοικτός. Η Κίνα έχει πάρει κάποιο προβάδισμα, αλλά τίποτα μέχρι στιγμής δεν έχει κριθεί. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι οι χώρες που έχουν αποδειχθεί ότι είναι οι πιο ανθεκτικές απέναντι στα τρομερά σοκ του έτους 2020, είναι οι δημοκρατικές και τα κράτη δικαίου όπως, η Νότια Κορέα, η Ταιβάν, η Γερμανία, η Ελβετία, η Νέα Ζηλανδία.

Η Ευρώπη, η οποία ανέκαμψε από το 1945 γύρω από το δίκαιο και τις αρχές της αγοράς, πρέπει επιτακτικά να επανεξετάσει την κυριαρχία της και την ασφάλειά της. Πρέπει να ολοκληρώσει τη νομισματική της ένωση γύρω από ένα ισχυρό τραπεζικό σύστημα και ισχυρές κεφαλαιαγορές, να ξεκινήσει την οικονομική της ένωση γύρω από το σχέδιο ανάκαμψης των 750 δις ευρώ, να θέσει τα θεμέλια για την πολιτική της ένωση γύρω από τον έλεγχο των συνόρων της και τη σταθεροποίηση της Μεσογείου Θαλάσσης.

Συμπερασματικά, το μέλλον θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των ΗΠΑ και της Ευρώπης να ξεπεράσουν όχι μόνο την παρούσα επιδημία αλλά ακόμη περισσότερο το λαϊκισμό που «δηλητηριάζει» και να επανασυνδεθούν με τις αξίες της ελευθερίας, της λογικής και της υπευθυνότητας.