Είμαι χαζομπαμπάς! Δεν πρωτοτυπώ. Από την πρώτη στιγμή που αντίκρισα την κόρη μου στο γύρισμα της νύχτας εκείνου του μαγικού καλοκαιριού αποδέχτηκα την πλέον γλυκιά ήττα στη ζωή μου. Κάνω αυτόν τον πρόλογο, σπεύδοντας να ομολογήσω πως η ιδιότητα του χαζομπαμπά δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το ότι είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος για την κόρη μου και τη γενιά της, αυτά τα φοβερά μικρά σοφά παιδιά που αντιμετωπίζουν με ενάργεια τη βάσανο του εγκλεισμού και που χειρίζονται από τόσο νεαρή ηλικία τα iPad και τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες με την ίδια άνεση που εγώ στην ηλικία τους με τους φίλους μου πετούσαμε στον αέρα τις κάρτες με τους ποδοσφαιριστές, έμπλεοι χαράς στον μεταβατικό αταβισμό που ακολουθεί πάντα τη γενιά μου, την Generation X.
H γενιά της κόρης μου δεν έχει ακόμη «ετικέτα». Θα ζήσει όμως απολαμβάνοντας πλήρως τα οφέλη του 5G. Προσπαθώ να πείσω την κόρη μου, για παράδειγμα, ότι τα μαθηματικά και το coding θα της είναι απαραίτητα για να μπορούν να έχουν βγάλει τα ρομπότ του σπιτιού τα σκυλιά βόλτα και να έχουν ετοιμάσει το δείπνο για την οικογένεια καθώς αυτή και ο άνδρας της θα επιστρέφουν στο σπίτι αργά το απόγευμα μετά τη δουλειά όταν θα έχει φτάσει στην ηλικία μου. Και όλα αυτά δεν είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας αλλά μια πραγματικότητα που τα παιδιά μας θα γευτούν. Ενα μέλλον που θα είναι τόσο μοναδικό όσο και δυστοπικό, γεμάτο προκλήσεις αλλά και κινδύνους, ευκαιρίες και αδιέξοδα.
Οπως σε κάθε κεφάλαιο της ανθρωπότητας έτσι και το μέλλον που θα ζήσουν τα παιδιά μας θα εξελίσσεται με διακλαδώσεις ή παράλληλες διαδρομές και θα έχει την απόχρωση είτε του συναρπαστικού του Ιουλίου Βερν είτε της δυστοπίας του Κάφκα. Τα ίδια τα παιδιά μας θα επιλέξουν ποια διαδρομή θα ακολουθήσουν. Τη φοβική προσέγγιση, χαζεύοντας φωτογραφίες της Αθήνας του 2019, αναπολώντας μια αθωότητα που δεν υπήρξε ποτέ παρά μόνο στη φαντασία αυτών που ζουν το παρόν με τη μανία του παρελθόντος, ή με τη γενναιότητα αυτών που βρίσκονται στην πρωτοπορία και είναι προορισμένοι να ανοίγουν νέες διαδρομές, κάποτε πάνω στον φλοιό του πλανήτη μας, στο μέλλον στις διασυνδέσεις των ηλεκτρονικών δικτύων ή στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος!
Το μέλλον που έρχεται και που γεννάται μέσω της έλευσης του 5G θα είναι σίγουρα συναρπαστικό για κάποιους και τραγικό για κάποιους άλλους. Οπως ακριβώς έγινε όταν ανακαλύφθηκαν η τυπογραφία, ο ατμός, ο ηλεκτρισμός κ.λπ. Χρέος όλων μας, αλλά και της Πολιτείας, είναι να δώσουμε την ευκαιρία στα παιδιά μας να ζήσουν σε μια κοινωνία που ο ανθρωπολογικός κοινωνικός μας δαρβινισμός, μια συνθήκη κανονιστικής εξέλιξης για την ανθρωπότητα ελέω θνητότητας, θα ελέγχεται επιτυχώς από τους θεσμούς της αστικής φιλελεύθερης δημοκρατίας και που τα δώρα της τεχνολογίας θα είναι στη διάθεση όλων αυτών που επιθυμούν να τα κατακτήσουν.
Οι νέες κοινωνικές διεκδικήσεις θα εξελιχθούν πέρα από το μονότονο ιδεολογιών και ιδεολογημάτων που γεννήθηκαν πριν από αιώνες και που ακόμη και σήμερα μιλούν για συστήματα οικονομικής οργάνωσης που ανήκουν οριστικά στο παρελθόν. Το μέλλον θα φέρει κοινωνικά ζητήματα που θα αφορούν την πρόσβαση, ποιοτική και ποσοτική, στα δεδομένα των πληροφοριών, στο ηθικό πλαίσιο χρήσης της ρομποτικής (π.χ. στις πολεμικές συγκρούσεις), στην πράσινη περιβαλλοντική ατζέντα αλλά και στις πολιτικές και στρατιωτικές σχέσεις που θα αναπτύσσονται μεταξύ των συστημικών παραγόντων σε ένα ημι-νεωτερικό και ημι-μετανεωτερικό διεθνές σύστημα.
Θα είναι δικαιότερο το μέλλον; Καλύτερο; Ασφαλέστερο; Συναρπαστικότερο; Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν θα μπορεί να δοθούν από τις δικές μας τις γενιές που έχουμε διαφορετικές προσλαμβάνουσες από ό,τι θα έχουν τα παιδιά μας όταν θα έχουν φτάσει στην ηλικία μας. Διατηρώ όμως την αισιοδοξία μου για αυτό που έρχεται. Πρώτον, γιατί η ανθρωπότητα δεν κινείται προς την ευημερία μέσα από τη μαζικότητα μιας συλλογικής επιλογής, γεγονός που θα καθιστούσε την πρόοδο μια διαδικασία χρονοβόρα και ουτοπική. Οι λίγοι ήταν αυτοί που άνοιγαν τα μονοπάτια για τους πολλούς από την εποχή του Προμηθέα μέχρι τη μάχη με την COVID-19 πανδημία. Δεύτερον, γιατί ο άνθρωπος βαδίζει σταθερά στο μονοπάτι της εξέλιξης. Απέναντι στο μεμψίμοιρο των εσχατολόγων η πρόοδος είναι πάντα αυτή που κερδίζει. Για παράδειγμα, το 1957 ο δυτικός κόσμος παρακολουθούσε τους 9 ηρωικούς αφροαμερικανούς μαθητές του Little Rock Central High School να διαβαίνουν το κατώφλι της γνώσης υπό την προστασία του Στρατού για να γλιτώσουν από το λιντσάρισμα των ρατσιστών της Πολιτείας του Αρκανσο. Το 2008, δηλαδή μόλις 51 χρόνια μετά, ο Μπαράκ Ομπάμα γινόταν ο πρώτος αφροαμερικανός πρόεδρος των ΗΠΑ, ενώ σε λίγες ημέρες η Καμάλα Χάρις θα διαβεί το κατώφλι του Eisenhower Executive Office Building. Τρίτον, γιατί, όπως έχω ήδη αναφέρει, οι τεχνολογικές εξελίξεις με την έλευση του 5G δικτύου θα αλλάξουν τη ζωή μας συνολικά και, προσωπικά πιστεύω, προς το καλύτερο. Και, τέταρτον, γιατί αυτή η γενιά που μεγαλώνει σήμερα εγκλωβισμένη στους τοίχους των σπιτιών μας κρατώντας στο ένα χέρι τον «Τρελαντώνη» της Πηνελόπης Δέλτα και στο άλλο το iPad είναι ό,τι πιο αισιόδοξο μπορεί να φέρει η ρευστή εποχή μας στις ζωές όλων μας… Κι αυτό δεν το σημειώνω ως χαζομπαμπάς αλλά ως ένας αντικειμενικός παρατηρητής της συστημικής δυναμικής της εξέλιξης.
Καλές Γιορτές και Καλύτερο το 2021.
*Ο κ. Σπύρος Ν. Λίτσας είναι καθηγητής Θεωρίας Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου.
