Με ιδιαίτερη προσοχή μελετούν υψηλόβαθμα στελέχη των υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας την απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών να επιβάλουν κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας για την απόκτηση του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400. Από διάφορους αναλυτές έχει εκφραστεί η άποψη ότι τα πέντε μέτρα που αποφασίστηκαν από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το υπουργείο Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών (από τα συνολικά 12 μέτρα που προβλέπονται από τον νόμο CAATSA) είναι μάλλον ήπια με σκοπό να αποφευχθεί μια ολική κατάρρευση. Ωστόσο, η πραγματικότητα ίσως να είναι πιο περίπλοκη και να προκαλέσει μεγάλο πονοκέφαλο στην Αγκυρα, ιδιαίτερα από τη στιγμή που το Κογκρέσο θα παρακολουθεί όλη τη διαδικασία σαν… κέρβερος.
Στον αέρα αμυντικά projects της Αγκυρας
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», το ένα εκ των μέτρων που επιβλήθηκαν, η απαγόρευση παροχής εξαγωγής υλικού ή τεχνολογίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες προς την Προεδρία Αμυντικών Βιομηχανιών (SSB), θα μπορούσε να επηρεάσει ακόμη και οπλικά συστήματα τα οποία η Αγκυρα σχεδιάζει να προμηθευτεί από τρίτα κράτη (ακόμη και κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, όπως η Γερμανία, η Ισπανία και η Ιταλία, που έχουν μεγάλο όγκο αμυντικών εξαγωγών προς την Τουρκία), σε περίπτωση που περιλαμβάνουν αμερικανικά εξαρτήματα. Αν αυτό συμβεί, τότε μεγάλο κομμάτι του φιλόδοξου τουρκικού εξοπλιστικού προγράμματος ίσως κινδυνεύσει να εκτροχιαστεί. Η SSB «τρέχει» έναν κατάλογο 700 projects αυτή τη στιγμή και σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς ίσως και 200 εξ αυτών μπορεί να παγώσουν μετά την απόφαση της Ουάσιγκτον.
Η συγκεκριμένη πρόβλεψη προκύπτει, όπως φαίνεται, και από συμπληρωματική οδηγία (guidance) της Διεύθυνσης Ελέγχων Εμπορίου Αμυντικού Υλικού (Directorate of Defense Trade Controls – DDTC) του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών με ημερομηνία 14 Δεκεμβρίου 2020. Σε αυτή ρητά αναφέρεται ότι η DDTC δεν θα εγκρίνει οποιαδήποτε ειδική άδεια ή εξουσιοδότηση για εξαγωγή ή επανεξαγωγή (export or re-export) οποιουδήποτε αμυντικού εξαρτήματος, συμπεριλαμβανομένων τεχνικών στοιχείων ή αμυντικών υπηρεσιών, στα οποία η SSB είναι συμβαλλόμενο μέρος. Ωστόσο, όπως έγινε σαφές, η απαγόρευση δεν θα θίξει τρέχοντα προγράμματα που λήγουν, αλλά δεν θα μπορεί να υπάρξει και επέκταση υπαρχόντων συμβολαίων.
Σημειώνεται ότι υπάρχουν σαφή παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η έμμεση απαγόρευση εξαγωγών αμυντικού υλικού τρίτων χωρών που φέρουν αμερικανικά εξαρτήματα. Ακόμη και η Κύπρος δεν μπόρεσε να προμηθευτεί ειδικά κιάλια νυχτερινής οράσεως από τη Σλοβενία επειδή περιείχαν αμερικανικό εξάρτημα και ενέπιπταν στο αμερικανικό εμπάργκο όπλων προς τη Λευκωσία. Η ίδια η Τουρκία έπεσε θύμα αυτής της πρόβλεψης όταν πάγωσαν οι άδειες εξαγωγών και δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει την πώληση επιθετικών ελικοπτέρων Τ129 στο Πακιστάν.
Με δεδομένο επίσης ότι το «θαύμα» της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στηρίζεται, σε πολύ σημαντικό βαθμό, στην εισαγωγή τεχνολογίας από το εξωτερικό, η Αγκυρα είναι ευάλωτη. Ενα από τα σπουδαιότερα προβλήματα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας είναι η κατασκευή κινητήρων που είναι κομβικής σημασίας για εμβληματικά σχέδια, όπως το νέο μαχητικό αεροσκάφος TF-X. Ηδη η Τουρκία αναζητεί εναλλακτικές λύσεις και η Αθήνα θα έπρεπε να λάβει σοβαρά υπ’ όψιν την ταχεία προσέγγιση Αγκυρας – Κιέβου στον στρατιωτικό τομέα.
Επηρεάζει έως και 40% των εισαγωγών
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Al-Monitor, οι κυρώσεις ενδέχεται να επηρεάσουν ως και 40% των τουρκικών εισαγωγών αμυντικών υλικών από τις ΗΠΑ. Αν οι αμερικανικές κυρώσεις επεκταθούν στον χρόνο, σε περίπτωση μάλιστα που οι σχέσεις Ουάσιγκτον – Αγκυρας δεν βελτιωθούν κατά τη διάρκεια της προεδρίας Μπάιντεν, τότε η αμυντική βιομηχανία της γειτονικής χώρας ίσως αντιμετωπίσει βαθιά προβλήματα. Παράλληλα, η αμερικανική στάση σίγουρα θα επηρεάσει και χώρες που σήμερα εμφανίζονται απρόθυμες, όπως η Γερμανία, να συζητήσουν αναλυτικότερα τις εξαγωγές όπλων προς την Τουρκία – ενδεχομένως σε επίπεδο ΝΑΤΟ.
