H ΕΚΕ λειτούργησε ως το βασικό όχημα για την ισόρροπη αντιμετώπιση της οικονομικής, κοινωνικής, δεοντολογικής και περιβαλλοντικής επίδρασης στη λειτουργία μιας επιχείρησης, αποτελώντας έναν από τους πιο δυναμικούς τομείς της δραστηριότητάς της.
Αναγκαιότητα
Στην εποχή μας οι άνθρωποι έχουν ταυτόχρονα πολλούς ρόλους, πολλοί από τους οποίους είναι ανταγωνιστικοί. Ένας μέτοχος σε ανταγωνιστικές επιχειρήσεις μπορεί να είναι και καταναλωτής και προμηθευτής, και να δραστηριοποιείται παράλληλα ως μέλος σε διάφορες κοινωνικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Οι καταναλωτές στις δυτικές κοινωνίες επιθυμούν και λαμβάνουν αυξημένη πληροφόρηση, και απαιτούν από τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις κοινωνική υπευθυνότητα, και εξετάζουν τόσο την ποιότητα του προϊόντος ή της υπηρεσίας που αγοράζουν, όσο και όλη τη συμπεριφορά της επιχείρησης και τις δραστηριότητές της σε κοινωνικό, περιβαλλοντικό και ανθρωπιστικό επίπεδο.
Οι επιχειρήσεις στο πλαίσιο αυτό ορίζουν πλέον την αποστολή τους με ευρείς κοινωνικούς όρους και αποσυνδέονται από το αυστηρό πλαίσιο της ανάπτυξης και του κέρδους.
Οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις αντιλαμβάνονται πλέον τη σημασία της ανάπτυξης και υποστήριξης της εταιρικής κουλτούρας και το ρόλο που διαδραματίζει στην επίτευξη του νέου επιχειρησιακού οράματος.
Η κουλτούρα προσδίδει στα άτομα μια αίσθηση συλλογικής ταυτότητας και τα δεσμεύει στην υιοθέτηση νέων πεποιθήσεων και αξιών. Η κουλτούρα έχει διπλό ρόλο μέσα στις επιχειρήσεις, συσπειρώνει τα μέλη τους και ορίζει τις σχέσεις τους με άλλα μέλη και παράλληλα, εξυπηρετεί την προσαρμογή του οργανισμού στο εξωτερικό περιβάλλον.
«Η ΕΚΕ χαρακτηρίζει τις επιχειρήσεις που αποφασίζουν οικειοθελώς και πέρα από κάθε νομική υποχρέωση να ενσωματώσουν τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους στις καθημερινές επιχειρηματικές τους δραστηριότητες».
Μέσω της ΕΚΕ προβάλλεται η υπευθυνότητα, η κοινωνική ευσυνειδησία, η ευαισθησία, η συνείδηση και η επιχειρηματική ηθική της επιχείρησης. Η ΕΚΕ ως δράση υπηρετεί τις αρχές και τις αξίες που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας, δηλαδή το σεβασμό προς τον άνθρωπο, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την παροχή ίσων ευκαιριών, το σεβασμό στο περιβάλλον που κληρονομήσαμε και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής.
Η έννοια της ΕΚΕ ή αλλιώς της Επιχειρηματικής Κοινωνικής Ευθύνης έρχεται να περιγράψει ακριβώς αυτή την ανάγκη της σύμπλευσης της επιχειρηματικής δράσης με την κοινωνική και οικολογική ευαισθητοποίηση. Η ΕΚΕ από εδώ και στο εξής θα αποτελεί οργανικό κομμάτι της σύγχρονης επιχειρηματικότητας και επιβάλλεται να ενταχθεί ως βασικό μέσο στρατηγικής των επιχειρήσεων.
Αειφόρος Ανάπτυξη
Η αειφόρος ανάπτυξη ή βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητά του. Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον, χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον. Η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει ανάπτυξη των παραγωγικών δομών της οικονομίας παράλληλα με τη δημιουργία υποδομών για μια ευαίσθητη στάση απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και στα οικολογικά προβλήματα, όπως ορίζουν παραδοσιακές επιστήμες όπως η γεωγραφία. Η βιωσιμότητα υπονοεί ότι οι φυσικοί πόροι υφίστανται εκμετάλλευση με ρυθμό μικρότερο από αυτόν με τον οποίον ανανεώνονται, διαφορετικά λαμβάνει χώρα περιβαλλοντική υποβάθμιση. Θεωρητικά το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης είναι η ανικανότητα του γήινου οικοσυστήματος να υποστηρίξει την ανθρώπινη ζωή (οικολογική κρίση).
Η βιώσιμη ανάπτυξη, που ονομάζεται επίσης και συνεχής ή διαρκής ή εντατική ή αποδοτική ανάπτυξη, ορίστηκε για πρώτη φορά το 1987 στην Παγκόσμια Επιτροπή για το περιβάλλον και την ανάπτυξη από τον Gro Harlem Brundtland, ο οποίος ήταν τότε πρωθυπουργός της Νορβηγίας. Στην τελική έκθεση της επιτροπής με τίτλο «Το Κοινό μας Μέλλον», που ονομάστηκε επίσης και έκθεση Brundtland, η βιώσιμη ανάπτυξη ορίστηκε ως: «Η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να δεσμεύει τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες». Η ανάπτυξη είναι ουσιαστικής σημασίας για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών και τη βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής. Όμως η ανάπτυξη πρέπει να βασίζεται στην αποτελεσματική και περιβαλλοντικά υπεύθυνη χρήση όλων των ανεπαρκών πόρων της κοινωνίας (φυσικών, ανθρώπινων και οικονομικών πόρων).
Πράσινη Βίβλος 2001
Η έννοια εμφανίστηκε για πρώτη φορά με αυτό το περιεχόμενο το 1972 στην 1η Σύνοδο του ΟΗΕ στη Στοκχόλμη, όπου υπήρξε συσχετισμός της με την «αειφόρο και βιώσιμη ανάπτυξη».
Κρίσιμες πτυχές αυτής της πρόληψης της ανάπτυξης, εκτός από το εμπορικό κέρδος, είναι και η κοινωνική πρόοδος και ο σεβασμός του περιβάλλοντος. «Η ΕΚΕ (Corporate Social Responsibility/CSR) είναι μια ιδέα σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη επί εθελοντικής βάσεως» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πράσινη Βίβλος, 2001).
Η «Στρατηγική ΕΚΕ» συνδυάζει τα κοινωνικά οφέλη με τους άμεσους στρατηγικούς στόχους μιας επιχείρησης, αντιμετωπίζεται ως επένδυση στη δημιουργία καλής φήμης έναντι των πελατών, αλλά και των εν δυνάμει πελατών οι οποίοι είναι αυτοί που ενισχύουν τη χρηματοοικονομική απόδοση της επιχείρησης. Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει ότι τα βραχυπρόθεσμα κέρδη των εταιρειών των οποίων τα στελέχη περιλαμβάνουν στη στρατηγική, τους κοινωνικούς στόχους, άλλες φορές αυξάνονται και άλλες φορές μειώνονται. Ωστόσο άλλες έρευνες αποδεικνύουν ότι οι επιχειρήσεις που επενδύουν σε πρακτικές ΕΚΕ αποδίδουν μακροπρόθεσμα.
Σε ολόκληρη την ΕΕ και σε ολόκληρο τον κόσμο, η πανδημία απειλεί πόλεις και κοινότητες, θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνο τη δημόσια υγεία, αλλά και την οικονομία και τον κοινωνικό ιστό. Σε αυτό το δύσκολο σενάριο, οι πόλεις έχουν κληθεί να σταθούν περισσότερο από ποτέ άλλοτε στην πρώτη γραμμή προκειμένου να βρουν καινοτόμες λύσεις στις προκλήσεις που επιφέρει η πανδημία COVID-19.
Σημαντικές πρακτικές Κοινωνικής Ευθύνης την εποχή της πανδημίας
Λόγω των συνθηκών, αρκετές επιχειρήσεις και εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν στη διαδικασία της απομακρυσμένης εργασίας. Αυτή η νέα πραγματικότητα ανέδειξε εργαλεία και τεχνολογίες που βοήθησαν τις εργασιακές ομάδες να δουλέψουν πιο έξυπνα, ενώ διευκόλυνε τη γονική μέριμνα και έριξε φως στην ισότιμη πρόσβαση στην τεχνολογία και τους πόρους, οδηγώντας σε νέες πολιτικές και οφέλη για τους εργαζόμενους.
Επιπλέον, πολλές επιχειρήσεις ανέλαβαν σημαντική δράση στην καταπολέμηση του COVID-19. Αυτή η απόφαση μετατόπισε την προτεραιότητα μεγάλων βιομηχανιών από την επιδίωξη του κέρδους στην αναζήτηση μιας ισορροπίας μεταξύ εσόδων και επιπτώσεων. Για παράδειγμα η Ford συνεργάζεται με την 3M και την GE Healthcare για την παραγωγή ιατρικού και προστατευτικού εξοπλισμού για εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, συμβάλλοντας έτσι στην κάλυψη των ελλείψεων που παρατηρούνται στα είδη αυτά.
Την ίδια ώρα, κολοσσοί καλλυντικών, όπως η L’Oreal και η LVMH Moët Hennessy (μητρική εταιρεία του ομίλου Louis Vuitton) διαμορφώνουν τα εργοστάσιά τους που συνήθως παράγουν αρώματα και λοσιόν για την παραγωγή απολυμαντικών. Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν λόγω του COVID-19 έφεραν στο προσκήνιο πρωτοφανείς αντιδράσεις και ανέδειξαν τη γενναιοδωρία αλλά και την ετοιμότητα πολλών επιχειρήσεων.
Ο Δήμος του Μιλάνου, επικεφαλής εταίρος του Δικτύου Σχεδιασμού Δράσης, του URBACT, Cities4CSR, , ο οποίος βρίσκεται στη Λομβαρδία, μια από τις περιοχές που πλήττονται περισσότερο από τον Covid-19, δεν περίμενε πολύ καιρό για να μετατρέψει το αστικό του περιβάλλον σε ένα πειραματικό εργαστήριο για την εφαρμογή καινοτόμων στρατηγικών ανάκαμψης από τη βάση προς τα πάνω.
Οι σημαντικοί πόροι που ήταν αναγκαίο να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση της τρέχουσας κατάστασης έκτακτης ανάγκης και τα 3 εκατομμύρια ευρώ που έχουν ήδη διατεθεί από το Δημοτικό Συμβούλιο δεν ήταν αρκετά. Αυτό έπεισε το δήμαρχο του Μιλάνου, Giuseppe Sala, να ιδρύσει ένα Ταμείο Αμοιβαίας Βοήθειας (Mutual Aid Fund) ανοιχτό στην οικονομική συμμετοχή μεμονωμένων πολιτών, επιχειρήσεων και ενώσεων. Το ταμείο στοχεύει να βοηθήσει, άμεσα, αυτούς που περισσότερο από άλλους αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω της εξάπλωσης της πανδημίας και, στη συνέχεια, να στηρίξουν την επανεκκίνηση της πόλης μετά το lockdown, με ιδιαίτερη προσοχή στους εργαζόμενους, τις μικρές επιχειρήσεις και τους οικονομικούς φορείς.
Το Ταμείο Αμοιβαίας Βοήθειας θεωρείται ως ένα επιτυχημένο παράδειγμα της «Χωρικής Κοινωνικής Ευθύνης» που συλλέγει δράσεις ΕΚΕ που προέρχονται από το δημόσιο, πολίτες και επιχειρηματικές προσπάθειες. Σε λιγότερο από 24 ώρες από την ενεργοποίησή του, το ταμείο συγκέντρωσε περισσότερα από 800.000 ευρώ δωρεών και πληρωμών. Ενδεικτικά οι δωρεές έφτασαν τα 14 εκατομμύρια ευρώ στις αρχές Μαΐου.
Αυτή η πρωτοβουλία των Μιλανέζων συμπεριλήφθηκε επίσης στις βέλτιστες πρακτικές που περιλαμβάνονται στο ενημερωτικό δελτίο πολιτικής των Ηνωμένων Εθνών με τίτλο «COVID-19 in an Urban World» (ο COVID-19 σε έναν Αστικό Κόσμο) στην ενότητα «ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ».
Στις αρχές του 2020 η πανδημία COVID-19 μας εισήγαγε σε μια εποχή, κατά την οποία είδαμε επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο να προχωρούν με γρήγορο ρυθμό σε αλλαγές έχοντας ως βασικό γνώμονα το καλό των εργαζομένων, των πελατών και της κοινωνίας. Είναι πολύ πιθανό, λοιπόν, ο COVID-19 να επιταχύνει την εμφάνιση μιας εξελικτικής μορφής στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας μιας κοινωνικά υπεύθυνης επιχείρησης. Οι επιχειρήσεις που στην παρούσα φάση πρόταξαν κοινωνικά υπεύθυνες πρακτικές χρειάζεται πλέον να προετοιμαστούν για το επόμενο βήμα και να χαράξουν πολιτικές στο επίκεντρο των οποίων θα βρίσκεται η προσέγγιση του ευρύτερου οφέλους. Και το κλειδί για αυτό είναι η αυθεντικότητα.
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Μαρία Μανιαδή, Ορκωτή Ελέγκτρια, MSc
Υποψ. Δρ, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering
Πολυτεχνείο Κρήτης
