Ενας αιώνας πέρασε αφότου έληξαν οι εργασίες του «Παρισινού Συνεδρίου της Ειρήνης» που ασχολήθηκαν με την επαναχάραξη των συνόρων στη Ευρώπη, από τη Βαλτική ως τον Περσικό Κόλπο, καθώς και με την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Γερμανίας. Ειρωνικά θα ξαναγίνει σύνοδος ειρήνης πάλι στο Παρίσι το 1948 ύστερα από τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, κάτι που τα τιμωρητικά μέτρα της Γαλλίας και Βρετανίας το 1919 δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν.
Πρωταγωνιστές στην παρισινή Σύνοδο του 1919-20 υπήρξαν οι 3 μεγάλοι συν τον Ιταλό πρωθυπουργό. Πιο συγκεκριμένα οι πρωθυπουργοί της Βρετανίας και Γαλλίας κ.κ. Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ και Ζορζ Κλεμανσό, αντίστοιχα. Αλλά και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Γουίλσον (οι ΗΠΑ εισήλθαν στο πόλεμο με μεγάλη καθυστέρηση- μόλις το 1917) και δευτερευόντως ο Ιταλός πρωθυπουργός Βιτόριο Ορλάντο που ωστόσο δημιουργούσε προβλήματα στους Συμμάχους-νικητές με τις παράλογες αξιώσεις των Ιταλών εθνικιστών υπό τον ποιητή Ντ’ Ανούντσιο και με τη μυστηριώδη αποχώρηση της Ιταλικής αντιπροσωπίας του Ορλάντο από τη παρισινή Σύνοδο Ειρήνης(Μάιος 1919) που προκάλεσε δικαιολογημένα αναστάτωση στους 32 εκπροσώπους κρατών που συμμετείχαν στη σύνοδο.
Οι επί μέρους συνθήκες της παρισινής συνόδου ειρήνης
Η Σύνοδος Ειρήνης του Παρισιού (1919-1920) μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μία σειρά από συνθήκες, με τη Γερμανία πρώτα, και κατόπιν με τις χώρες που ανήκαν στο στρατόπεδο των Δυνάμεων της Κεντρικής Ευρώπης δηλαδή, την Αυστρία-Ουγγαρία, τη Βουλγαρία και την Τουρκία. Η πιο σημαντική υπήρξε η Συνθήκη των Βερσαλλιών που έγινε στην «Αίθουσα των Κατόπτρων» και αφορούσε το θέμα «Γερμανία», αποκλειστικά.
Αρχιζε λάθος ενοχοποιώντας τη Γερμανία (άρθρο 231 της Συνθήκης) ως την αποκλειστική υπαίτια της έκρηξης του πολέμου, ενώ κατ’ουσίαν υπαίτια ήταν η Αυστρο-Ουγγαρία. Το σχέδιο βέβαια απέβλεπε στην πλήρη αποδυνάμωση της Γερμανίας, ένα σχέδιο στο οποίο ήταν ενάντια κάθετος ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Γουίλσον, ο οποίος ήθελε να λήξει ο πόλεμος χωρίς νικητές και ηττημένους στα περίφημα «14 σημεία του», κάτι που εύρισκε απόλυτα σύμφωνους τους Γερμανούς.
Αλλά η Βρετανία και ιδίως η Γαλλία του Κλεμανσώ ήταν αμετακίνητες στις θέσεις τους: Η Γερμανία έπρεπε να πληρώσει για τα αμαρτήματα που διέπραξε. Και εδώ αρχίζει να αχνοφαίνεται ο κίνδυνος μιας δεύτερης παγκόσμιας σύρραξης. Η Γερμανία υποχρεώθηκε να παραχωρήσει το 1/10 των εδαφών της και όλες τις υπερπόντιές της κτήσεις (Αφρική, Ειρηνικός κ.τ.λ.). Επί πλέον η Γερμανία υποχρεώθηκε να καταβάλει, μεγάλη αποζημίωση που στην οικτρή οικονομική κατάσταση που βρισκόταν αδυνατούσε να καταβάλει. Ακόμα, υποχρεώθηκε σε πολύ δραστικές μειώσεις των ενόπλων δυνάμεών της, ώστε να μην αποτολμήσει να επιτεθεί εκ νέου.
Πέντε μείζονος σημασίας συνθήκες προετοιμάσθηκαν στη σύνοδο ειρήνης:
- Συνθήκη των Βερσαλλιών ( 28.6.1919. Αφορούσε τη Γερμανία. Βλ. ανωτέρω ).
- Συνθήκη του Σεν Ζερμέν (10.8. 1919. Αφορούσε την Αυστρία).
- Συνθήκη του Νεϊγί (27.11. 1919. Αφορούσε τη Βουλγαρία).
- Συνθήκη του Τριανόν (4.6.1920.Αφορούσε την Ουγγαρία).
- Συνθήκη των Σεβρών 10.8. 1920. Αφορούσε Τουρκία και Ελλάδα).
Με την Συνθήκη των Βερσαλλιών ήδη ασχοληθήκαμε και προχωρούμε στο
Σεν Ζερμέν: Η Συνθήκη του Σεν Ζερμέν (πόλη 20 χμ. δυτικά του Παρισιού) νοηματοδοτεί τη διάλυση της κραταιής Αυστρο-ουγγρικής Αυτοκρατορίας αλλά παράλληλα και την ανάδυση δύο κρατών, της Τσεχοσλοβακίας και της Γιουγκοσλαβίας .
Κυρίαρχες Δυνάμεις στη Σύνοδο υπήρξαν οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία και κατά δεύτερο λόγο η Ιταλία και η Ιαπωνία που είχε αποστείλει ως εκπρόσωπό της έναν πρώην πρωθυπουργό .
Αφετέρου, δευτερεύουσες συνασπισμένες δυνάμεις ήταν το Βέλγιο, η Γιουγκοσλαβία, η Ελλάδα, η Κίνα, η Νικαράγουα, ο Παναμάς, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, το Σιάμ και τέλος η Τσεχοσλοβακία.
Oμως, η Συνθήκη δημιούργησε πρόσκαιρα ελπίδες για τη σύσταση ενός Γερμανο-αυστριακού κράτους και προς τούτο μάλιστα είχε ανακηρυχθεί « η Δημοκρατία της Γερμανικής Αυστρίας», κάτι που συνάντησε τις έντονες αντιδράσεις των Συμμάχων οι οποίοι ήταν κάθετα ενάντιοι στη σύσταση ενώσεων κρατών.
Η Συνθήκη του Σεν Ζερμέν ουσιαστικά αποτελεί την απαρχή των γεωπολιτικών μεταβολών που σημάδεψαν το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Νεϊγί: Η σύμμαχος των Κεντρικών Δυνάμεων και εχθρά της «Εγκάρδιας Συμμαχίας Βουλγαρία βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα το 1919. Οι Σύμμαχοι δεν είχαν καμιά διάθεση να επιδείξουν συμπάθεια ή συμπόνια προς αυτή. Αντίθετα απαίτησαν :
1.Την παραχώρηση Ανατολικής και Δυτικής Θράκης στους Συμμάχους, όπου και αυτή την παρεχώρησαν με τη σειρά τους στην Ελλάδα μέσω της Συνδιάσκεψης του Σαν Ρέμο.
2.Την υπογραφή Συμφωνίας Βουλγαρίας και Ελλάδας για την ανταλλαγή πληθυσμών
3.Την παραχώρηση περιοχής 2.563 χιλιομέτρων στα δυτικά της σύνορα στο βασίλειο των Σέρβων Κροατών και Σλοβένιων των μετέπειτα συγκροτηθέντων στο κράτος της Γιουγκοσλαβίας
4.Την επιστροφή εις τους Συμμάχους της περιοχής Δοβρυτσάς.
5.Τη μείωση των Βουλγαρικών Ενόπλων Δυνάμεων σε 20 χιλιάδες άνδρες.
6.Την καταβολή αποζημίωσης 100 εκατομμυρίων στερλινών Αγγλίας.
7.Την πλήρη αναγνώριση του Βασιλείου Σέρβων, Κροατών και Σλοβένιων
Τριανόν: Η Συνθήκη υπεγράφη στ Μέγα Ανάκτορο του Τριανόν στις Βερσαλλίες μεταξύ των Συμμάχων και της Ουγγαρίας, η οποία και υπέστη σημαντικές εδαφικές απώλειες σε σημείο όπου η Συνθήκη θεωρείται μέρα πένθους για την Ουγγαρία ενώ οι σημαίες κυματίζουν μεσίστιες διότι η χώρα αυτή απώλεσε τα εξής εδάφη:.
α)Σλοβενία και Κροατία που προσαρτήθηκαν στο νεοσύστατο Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας απαρτιζόμενο από Σερβία, Σλοβενία και Κροατία (ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΊΑ) β) Σλοβακία και Ρουθηνία οι οποίες εδόθηκαν στη νεοσύστατη Τσεχοσλοβακία. γ)Τρανσιλβανία και Βανάτο που παραχωρήθηκαν στη Ρουμανία. Ετσι η Ουγγαρία απώλεσε τα ¾ των εδαφών της καθώς και το 65% του πληθυσμού της.
Ουσιαστικά η Συνθήκη του Τριανόν εσήμανε το τέλος των εχθροπραξιών ανάμεσα στην Ουγγαρία και τα περισσότερα μέλη της Συμμαχίας, αλλά η Ουγγαρία όφειλε να καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις . Εξαιτίας των επάλληλών ακρωτηριασμών που υπέστη θεωρήθηκε από τους διπλωματκούς κύκλους «η μεγάλη ανάπηρος της Ευρώπης»
Σέβρες: Η Συνθήκη των Σεβρών έκανε τη Μεγάλη Ιδέα με την «Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών μια (πολύ προσωρινή) πραγματικότητα. Η Σσνθήκη απέδωσε στη Ελλάδα όλα τα νησιά της, συμπεριλαμβανομένης της Ιμβρου και Τενέδου (αλλά εξαιρουμένης της Δωδεκανήσου που παραχωρήθηκε στην Ιταλία). Παραχωρήθηκε ακόμα στην Ελλάδα ολόκληρη η Θράκη (Ανατολική και Δυτική), ενώ αφετέρου της δόθηκε το δικαίωμα να αναλάβει την κηδεμονία της Σμύρνης για μια 5ετία οπότε θα διεξαγόταν δημοψήφισμα για να αποφασισθεί που θα πήγαινε η Σμύρνη: Ελλάδα ή, Τουρκία;
Δυστυχώς η πανωλεθρία της Μικράς Ασίας, που δεν άργησε, ανέτρεψε την κατάσταση. Η Κεμαλική Τουρκία κέρδισε τον θαυμασμό ολόκληρης της Ευρώπης. Με την Συνθήκη της Λοζάνης (1923) η Ελλάδα έχασε Ιμβρο και Τένεδο καθώς και Ανατολική Θράκη. Οσο για τη Σμύρνη, μόνο φρικτές μνήμες ολικής καταστροφής που πληγώνουν τη συλλογική μνήμη του Ελληνα μπορεί να φέρει.
Συμπέρασμα
Η παρισινή Σύνοδος Ειρήνης δεν σημείωσε εντυπωσιακή επιτυχία, απόδειξη ότι επαναλήφθηκε μετά το τέλος του Β΄Π.Π.(1948). Ο πρόεδρος των ΗΠΑ ίδρυσε την περίφημη Κοινωνία των Εθνών (1920) που, αν και τη θεώρησε πανάκεια ο ιδεαλιστής Ουίλσον, αυτή λίγα πράγματα μπόρεσε να κάνει για να προστατευθεί η ειρήνη. Η ειρωνεία είναι ότι την απέρριψε μετά πολλών επαίνων η Αμερικανική Γερουσία και αυτό υπήρξε η μεγαλύτερη απογοήτευση του Γούντροου Γουίλσον.
Ούτε η Συνθήκη των Βερσαλλιών ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες των λαών, αφού με τις άδικες αποφάσεις της έκανε το Γερμανικό λαό υποχείριο ενός πολύ επικίνδυνου δημεγέρτη δικτάτορα του Αντολφ Χίτλερ, πολιτικού που επένδυσε στο θυμό του και τον πληγωμένο του εγωισμό.
Γενικά άφησε χώρες με πληγωμένη την εθνική υπερηφάνεια τους και σε αυτές συμπεριλαμβάνεται κυρίως η Ουγγαρία με την άδικη μεταχείριση που είχε υποστεί, τη σαλαμοποίησή της από την οποία από την οποία επωφελήθηκαν πολλές χώρες των Βαλκανίων, (είχε 21 εκατομμύρια πληθυσμό και τις απέμειναν 7 εκατομμύρια) χωρίς η ίδια να τύχει των δικαιωμάτων που παρείχαν τα 14 σημεία του Ουίλσον σχετικά με την αυτοδιάθεση των λαών.
Η ειρήνη και η δημοκρατία έχασαν τη μάχη στις 31 Ιανουαρίου,1933 , όταν ο γηραιός πρόεδρος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, Πάουλ φον Χίντενμπουργκ, όρκισε τον Αντολφ Χίτλερ Καγκελάριο της Γερμανίας, υπό τις θυελλώδεις επευφημίες των αφιονισμένων Γερμανών, οπότε η Σύνοδος Ειρήνης του Παρισιού (1919-20) αποδεικνυόταν εκ των πραγμάτων ένας άδικα χαμένος κόπος και μια παταγώδης αποτυχία, παρά την αρχική αισιοδοξία του Γούντροου Γουίλσον
Ο κ. Θάνος Κακουριώτης είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου.
