Ούτε ο ένας χρόνος δεν έχει περάσει από το πρώτο επίσημα επιβεβαιωμένο κρούσμα κορωνοϊού στην Ευρώπη και ο συναγερμός στη Γηραιά Ήπειρο επανήλθε για τα καλά.

Την ώρα που οι κυβερνήσεις εργάζονται πυρετωδώς για την έναρξη των μαζικών εμβολιασμών σε μια εβδομάδα από σήμερα, τα νέα από τη Μεγάλη Βρετανία δεν είναι ευχάριστα. Το άλλοτε 28ο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης «πληγώνει» τον πλανήτη -σε μια χρονιά που όλοι θέλουν να αφήσουν πίσω τους- μετά την ανακάλυψη νέου στελέχους του κορωνοϊού.

Πλέον, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στην επιστημονική κοινότητα, η οποία καλείται για ακόμη μια φορά να δράσει άμεσα και να «αποκρυπτογραφήσει» τί συμβαίνει με τη μετάλλαξη του ιού και κατά πόσο -αν και οι διαβεβαιώσεις είναι απολύτως καθησυχαστικές– υπάρχει κίνδυνος για τα εμβόλια.

Τα πρώτα στοιχεία -δεν έχουν αποδειχτεί ακόμη επιστημονικά- δείχνουν πως το νέο στέλεχος του κοροναϊού φαίνεται να είναι έως και 70% πιο μεταδοτικό, ενώ άγνωστο παραμένει ακόμα εάν η παραλλαγή αυτή αυξάνει το ποσοστό θνησιμότητας. Σε κάθε περίπτωση, η ανησυχία στις ευρωπαϊκές χώρες είναι έκδηλη με αποτέλεσμα η μία  χώρα μετά την άλλη ανακοινώνουν απαγορεύεις πτήσεων από και προς τη Μ. Βρετανία ή αυστηρότερους περιορισμούς για τους ταξιδιώτες από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Μάλιστα, επείγουσα συνεδρίαση του ευρωπαϊκού μηχανισμού κρίσης (IPCR) αναμένεται το πρωί της Δευτέρας, όπως ανακοίνωσε ο εκπρόσωπος της γερμανικής προεδρίας της ΕΕ, Σεμπαστιάν Φίσερ.

Την ανησυχία επιτείνει, δε, το γεγονός πως πέρα από το Ηνωμένο Βασίλειο, η ίδια μετάλλαξη του κορωνοϊού έχει εντοπιστεί επίσης στις Κάτω Χώρες, τη Δανία, την Αυστραλία και την Ιταλία.

Τα επιστημονικά δεδομένα

Η μετάλλαξη εντοπίστηκε για πρώτη φορά στις 14 Δεκεμβρίου στη νοτιοανατολική Αγγλία και έκτοτε ονομάστηκε VUI-202012/01. Όπως επισημαίνουν επιστήμονες, τέτοιες μεταλλάξεις δεν είναι καθόλου σπάνιες. Στην πραγματικότητα, αυτή η παραλλαγή είναι μία από τις δεκάδες χιλιάδες.

Ο κοροναϊός μεταλλάσσεται συνεχώς και μέχρι τον Ιούλιο του 2020, υπήρχαν ήδη πάνω από 12.000 διαφορετικά στελέχη. Αυτό που καθιστά αυτή τη συγκεκριμένη μετάλλαξη σημαντική είναι ο ρυθμός με τον οποίο φαίνεται να εξαπλώνεται. «Είναι ο ρυθμός ανάπτυξης για τον οποίο ανησυχούμε» λέει ο Nick Loman, καθηγητής μικροβιακής γονιδιωματικής και βιοπληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.

Η εμφάνιση της του νέου στελέχους είναι ανησυχητική – αν και πρέπει να σημειωθεί ότι υπήρξαν αρκετές προηγούμενες μεταλλάξεις του Covid-19. Τον περασμένο μήνα, η δανική κυβέρνηση θανάτωσε εκατομμύρια βιζόν, αφού προέκυψε ότι εκατοντάδες περιπτώσεις Covid-19 συσχετίστηκαν με παραλλαγές Sars-CoV-2 από εκτροφεία βιζόν. Και τον Οκτώβριο, αναλυτές παρέπεμπαν σε μετάλλαξη κοροναϊού που προήλθε από τους ισπανούς εργάτες γης και εξαπλώθηκε ραγδαία στην Ευρώπη.

Σε καμία περίπτωση δεν βρέθηκε ότι αυτές οι μεταλλάξεις επιτάχυναν τη μεταδοτικότητα της νόσου. Ωστόσο, είναι πλέον σαφές ότι αυτό δεν ισχύει για τη μετάλλαξη VUI-202012/01.

Εκείνο που οι επιστήμονες καλούνται τώρα να αντιμετωπίσουν είναι η ανησυχία που υπάρχει σχετικά με τον αντίκτυπο που θα έχει, κυρίως αν θα οδηγήσει σε αύξηση των περιπτώσεων που θα νοσήσουν βαριά με Covid και αν θα είναι σε θέση να «απειλήσει» την προστασία που προσφέρουν τα εμβόλια.

Κινδυνεύουν τα εμβόλια;

«Εάν το νέο στέλεχος είχε μεγάλο αντίκτυπο όσον αφορά στη σοβαρότητα της νόσου, θα το είχαμε δει τώρα» επισημαίνει στη βρετανική εφημερίδα Guardian ο Ewan Birney, αναπληρωτής γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας.

«Τα περιστατικά κοροναϊού που χρήζουν νοσηλείας είτε θα είχαν εκτοξευθεί είτε θα είχαν μειωθεί δραματικά. Δεν έχει συμβεί κάτι από τα δύο, οπότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο αντίκτυπος είναι πιθανό να είναι ήπιος» τονίζει.

Ο ίδιος, όπως και πολλοί άλλοι επιστήμονες, διαμηνύουν ότι τα εμβόλια έχουν δοκιμαστεί σε πολλές μεταλλάξεις του ιού που κυκλοφορούν. «Υπάρχει λοιπόν κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι τα εμβόλια θα συνεχίσουν να λειτουργούν ενάντια σε αυτό το νέο στέλεχος, αν και προφανώς αυτό πρέπει να εξεταστεί διεξοδικά».

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Ηλίας Μόσιαλος επισημαίνει πως δεν υπάρχει έως τώρα λόγος ανησυχίας για τη χρήση των εμβολίων. Ακόμη κι αν ο ιός μεταλλαχθεί σε πιο ανθεκτική μορφή, τα εμβόλια μπορούν να τροποποιηθούν για να είναι εκ νέου αποτελεσματικά, όπως γίνεται κάθε χρόνο με το εμβόλιο της γρίπης, τονίζει.

Σύμφωνα με τους βρετανούς ειδικούς «σε αυτή τη φάση, δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι οποιαδήποτε από τις μεταλλάξεις του υπό εξέταση θα επηρεάσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.

Υπάρχει πάντως μια απλή ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί, σύμφωνα με τον κ. Μόσιαλο: Έχει αλλάξει η συμπεριφορά του ιού; Όπως επισημαίνει, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι πολύ νωρίς και δεν γνωρίζουμε ακόμα. Είναι κάτι που πρέπει να παρακολουθείται πολύπλευρα, ώστε να κατανοήσουμε την εμφάνιση και τη διασπορά, καθώς και την επιρροή στη συμπεριφορά του ιού. «Δεν σημαίνει δηλαδή πως ο ιός θα γίνει απαραίτητα πιο μεταδοτικός ή πιο μολυσματικός ή πιο επικίνδυνος. Οι ιοί αλλάζουν» υπογραμμίζει.

Καθησυχαστικός, συνιστώντας ψυχραιμία, εμφανίζεται και ο Επίκουρος Καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας ΕΚΠΑ, Γκίκας Μαγιορκίνης. Όπως τονίζει, «θα πρέπει πρώτα οι επιστήμονες να κάνουν επαρκείς αναλύσεις μεταδοτικότητας για αυτά τα φαινόμενα που είναι εξαιρετικά αμφισβητούμενα πριν κάνουν δυνατούς ισχυρισμούς. Ακόμα και αν έχουν κάποια επίδραση στη μετάδοση, θα είναι τόσο μικρή που δεν θα έχει και κάποια πρακτική σημασία».

Σε συναγερμό η Ευρωπαϊκή Ένωση

Οι πρεσβευτές της ΕΕ πρόκειται να πραγματοποιήσουν έκτακτη συνεδρίαση στις Βρυξέλλες τη Δευτέρα για να συζητήσουν τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς για το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς πολλές χώρες άρχισαν να κλείνουν την «πόρτα» τους σε ταξιδιώτες από τη Βρετανία.

Καθώς ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κάλεσε τα ευρωπαϊκά μέλη του να «ενισχύσουν τους ελέγχους», το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία και οι Κάτω Χώρες ανακοίνωσαν την αναστολή των αεροπορικών συνδέσεων – και σε ορισμένες περιπτώσεις σιδηροδρομικών και φέριμποτ – από τη Βρετανία.

Οι απαγορεύσεις, ως επί το πλείστον, αναμένεται να έχουν ισχύ περίπου 48 ωρών ως προληπτικό μέτρο, μέχρι η απειλή του νέου στελέχους να  αξιολογηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ειδικότερα, η Γερμανία ανακοίνωσε την απαγόρευση των πτήσεων από τη Βρετανία- με εξαίρεση τις εμπορικές- από απόψε τα μεσάνυχτα, χωρίς να προσδιορίσει τη διάρκεια του μέτρου.

Η Ολλανδία ανακοίνωσε απαγόρευση τουλάχιστον ως το τέλος του έτους και ζήτησε «μεγαλύτερη σαφήνεια» από το Λονδίνο για το θέμα της μετάλλαξης, υπογραμμίζοντας ότι ο περαιτέρω «κίνδυνος εισαγωγής του νέου ιού στελέχους θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο».

Το Βέλγιο εξέδωσε απαγόρευση πτήσεων για 24 ώρες, ξεκινώντας από τα μεσάνυχτα της Κυριακής, ενώ διέκοψε τις σιδηροδρομικές συνδέσεις με τη Βρετανία, συμπεριλαμβανομένου του Eurostar.

Η Ιταλία απαγορεύει τις πτήσεις από τη Βρετανία μέχρι τις 6 Ιανουαρίου και απαγορεύει την είσοδο στην Ιταλία σε οποιονδήποτε έχει βρεθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο τις τελευταίες 14 ημέρες.

Η Γαλλία αναστέλλει κι αυτή τις πτήσεις και τα δρομολόγια των τρένων από τη Βρετανία για 48 ώρες «συμπεριλαμβανομένης και της μεταφοράς αγαθών, οδικώς, αεροπορικώς σιδηροδρομικώς και δια θαλάσσης».

Η Αυστρία ανακοίνωσε ότι θα σταματήσουν οι πτήσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το υπουργείο Υγείας ανέφερε ότι «αυτή η μετάλλαξη ιών δεν έχει ακόμη εντοπιστεί στην Αυστρία» και ότι υπάρχει στενή επαφή με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων.

Επίσης, η Ιρλανδία αναστέλλει, από τα μεσάνυχτα της Κυριακής, όλες τις πτήσεις από τη Βρετανία, με την απόφαση αυτή να έχει ισχύ για 48 ώρες, πριν από την επανεξέταση του θέματος στο υπουργικό συμβούλιο της χώρας. Σε δήλωση της κυβέρνησης, ανακοινώθηκε ότι θα υπάρξει «στενός συντονισμός με τις αρχές της Βόρειας Ιρλανδίας».

Στην Κύπρο αποφασίστηκε να μπαίνουν σε καραντίνα 10-14 ημερών, από τις 6 το πρωί της Δευτέρας, οι ταξιδιώτες από τη Βρετανία «έως ότου υπάρξουν περισσότερα στοιχεία από την επιστημονική κοινότητα»

Από την πλευρά της, η Ελλάδα ανακοίνωσε επέκταση της καραντίνας από 3 σε 7 ημέρες για όσους ταξιδιώτες έρχονται από Βρετανία.