Για κάθε 1 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης θα αντιστοιχεί τουλάχιστον 1 ευρώ από τον ιδιωτικό τομέα, χρήματα που θα κατευθύνονται στη νέα γενιά των επενδύσεων που έχει ανάγκη η ελληνική οικονομία. Η σχέση αυτή «κρύβει» μέσα της και το κλειδί για την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας ενός ιδιαίτερου κομματιού της δραστηριότητας του νέου Ταμείου Ανάκαμψης.
Το Ταμείο θα έχει στη διάθεσή του 13 δισ. ευρώ – από το συνολικό ποσό των 32 δισ. ευρώ – τα οποία με τη μορφή δανείων με πολύ χαμηλό επιτόκιο, λίγο πάνω από το μηδέν, θα έλθουν για να στηρίξουν και να χρηματοδοτήσουν σοβαρές παραγωγικές επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα με ισχυρό οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο.
Η συμμετοχή
Μοναδική προϋπόθεση για τη συμμετοχή του Ταμείου Ανάκαμψης σε μια ιδιωτική επένδυση θα είναι η εξής: ο ιδιώτης θα πρέπει να έχει εξασφαλίσει προηγουμένως το 50% της χρηματοδότησης της επένδυσης. Πιο συγκεκριμένα, το 50% που αναλογεί στη μερίδα του ιδιώτη θα διαμορφώνεται τόσο με τη δική του συμμετοχή (ίδια κεφάλαια), όσο και με τις συμμετοχές τρίτων (δάνεια τραπεζών και άλλων χρηματοδοτικών οργανισμών, ιδιώτες επενδυτές). Στο σημείο αυτό χρειάζεται μια διευκρίνιση: τα ίδια κεφάλαια του ιδιώτη θα πρέπει να αποτελούν το 20% του μείγματος.
Οι προτάσεις
Στο κείμενο «Στρατηγικές κατευθύνσεις για το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» που δόθηκε στη δημοσιότητα αναφέρεται: «Οι προωθούμενες επενδύσεις είναι ιδιωτικές επενδύσεις συγχρηματοδοτούμενες (τουλάχιστον κατά 50%) με τα ίδια κεφάλαια των επενδυτών και δάνεια προερχόμενα από το χρηματοπιστωτικό σύστημα ή/και ευρωπαϊκούς χρηματοδοτικούς θεσμούς (EIB, EBRD) και αφορούν επιχειρηματικές προτάσεις που προωθούν την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, καθώς και την καινοτομία, τις οικονομίες κλίμακος και τις υψηλότερες εξαγωγές».
Η σχέση «1 προς 1», πέραν όλων των άλλων, μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει και ως πολλαπλασιαστής κεφαλαίων. Ετσι, η δανεική δεξαμενή των δανείων των 13 δισ. ευρώ μπορεί να «δώσει» επενδύσεις της τάξεως των 26 δισ. ευρώ. Αρα, η κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη είναι εξαρχής δεσμευμένη σε έναν στόχο: όχι μόνο να μη χαθεί ούτε ένα ευρώ, αλλά και αυτό το ευρώ να φέρει πολύ περισσότερα. Ο ιδιαίτερος αυτός μηχανισμός αποτελεί δίχως άλλο μια καινοτομία που συνοδεύει το Ταμείο Ανάκαμψης.
Αξιοποίηση
Στο κείμενο ««Στρατηγικές κατευθύνσεις για το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας», που χρειάζεται να διαβαστεί μαζί με τα συμπεράσματα και τις προτάσεις της Τελικής Εκθεσης της Επιτροπής του νομπελίστα Πισσαρίδη, αναφέρονται μεταξύ άλλων και τα εξής:
«Η Ελλάδα δικαιούται να αντλήσει από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δάνεια ύψους περίπου 13 δισ. ευρώ. Το ελληνικό Σχέδιο σκοπεύει να αξιοποιήσει το σύνολο αυτών των κεφαλαίων προκειμένου να προωθήσει και να χρηματοδοτήσει σημαντικές επιπρόσθετες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις και έτσι να περιορίσει:
1. το πολύ μεγάλο παραγωγικό κενό (output gap) της οικονομίας που το 2020 προβλέπεται να φτάσει στο 12,3%,
2. το εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο επενδύσεων που χαρακτηρίζει την ελληνική οικονομία κατά την τελευταία δεκαετία: Το 2019 οι επενδύσεις έφτασαν το 10,1% του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 22,2% του μέσου όρου της ευρωζώνης,
3. το σημαντικά υψηλότερο κόστος δανεισμού των ελληνικών επιχειρήσεων σε σχέση με τον μέσο όρο της ευρωζώνης».
Μεταρρύθμιση
Η σχέση «1 προς 1» είναι από μόνη της μια μεγάλη μεταρρύθμιση. Αλλωστε, το ελληνικό Σχέδιο για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης έχει ως βασική προτεραιότητα να «παντρέψει» τις επενδύσεις με τις μεταρρυθμίσεις – και τα δύο στην πράξη! Μια έκφραση που χρησιμοποιεί συχνά ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θόδωρος Σκυλακάκης που έχει και τη βασική πολιτική ευθύνη για το Ταμείο Ανάκαμψης.
Σε κάθε περίπτωση, το Ταμείο Ανάκαμψης – κυρίως στο σκέλος των δανείων για επενδύσεις ιδιωτών – δεν πρόκειται να μετατραπεί σε μια νέα ΕΤΒΑ της δεκαετίας του ’80. Για κάθε ευρώ που θα εκταμιεύεται θα αξιολογείται η απόδοσή του και θα αποτιμώνται τα αποτελέσματά του. Με αυτή την έννοια κανένα ευρώ δεν θα μείνει «ορφανό». Αλλωστε, δίπλα στον Θόδωρο Σκυλακάκη υπάρχει και ο Νίκος Μαντζούφας, ο διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο τελευταίος αποδεδειγμένα έχει παρουσιάσει έργο και αποτελέσματα τόσο στον χώρο των ΣΔΙΤ, όσο και στον χώρο των επενδύσεων του προγράμματος JESSICA που λειτούργησε ως ένα νέο εργαλείο αξιοποίησης των χρηματοδοτήσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την προώθηση βιώσιμων επενδύσεων και την προαγωγή της ανάπτυξης στις αστικές περιοχές. Και στα ΣΔΙΤ και στις επενδύσεις που εντάχθηκαν στο JESSICA έχουμε την παρουσία ιδιωτών.
Εδωσε εξετάσεις
Οι δυο τους, ο Θόδωρος Σκυλακάκης και ο Νίκος Μαντζούφας, γνωρίζονται από παλιά. Από την εποχή που ο πρώτος «έτρεχε» τις διαδικασίες για το μεγάλο project της «Διπλής Ανάπλασης» στον Δήμο Αθηναίων. Μάλιστα, ο Νίκος Μαντζούφας εκείνη την εποχή κλήθηκε να δώσει εξετάσεις και πέρασε. Ο ίδιος εργαζόταν ως στέλεχος της εταιρείας Grant Thornton και ο Δήμος Αθηναίων έψαχνε σύμβουλο για το project. Οι εξετάσεις δόθηκαν μπροστά στον Θόδωρο Σκυλακάκη και στον συνεργάτη του Αλέξανδρο Τσιατσιάμη (σήμερα γενικός γραμματέας του Δήμου Αθηναίων) και, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες με μνήμη, ο Σκυλακάκης «έβγαλε το λάδι» στον Μαντζούφα.
Τελικά, η εταιρεία όπου εργαζόταν ο Μαντζούφας πήρε τη δουλειά, αλλά η σύμβαση – με ευθύνη της επόμενης δημοτικής αρχής – δεν υπογράφηκε ποτέ. Και μια και η αναφορά στο ιστορικό της σχέσης των δύο ανδρών, ας σημειώσουμε ότι ένα project όπως εκείνο της «Διπλής Ανάπλασης» θα μπορούσε κάτω από τους καθορισμένους γενικούς όρους και προϋποθέσεις να ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης από τη στιγμή που θα έχει εξασφαλιστεί το 50% της χρηματοδότησης.
Οι 16 μεταρρυθμίσεις που επείγουν
Η δραστική μείωση του κόστους στην επίσημη εργασία με μείωση του φορολογικού και ασφαλιστικού βάρους και η ευνοϊκότερη φορολογική μεταχείριση αποσβέσεων για επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό και καινοτομία είναι τα κλειδιά της επιστροφής της Ελλάδας στην ανάπτυξη, σύμφωνα με την επιτροπή του νομπελίστα Χριστόφορου Πισσαρίδη.
Προϋπόθεση βέβαια για τη μείωση του τεράστιου φορολογικού βάρους που σηκώνουν κατά κύριο λόγο οι μισθωτοί και εν γένει οι εργαζόμενοι είναι να διευρυνθεί η φορολογική βάση και να συλληφθεί η φοροδιαφυγή καθώς μόνο από την κλοπή ΦΠΑ το ελληνικό κράτος χάνει ετησίως έσοδα της τάξεως των 7 δισ. ευρώ.
Αύξηση του ΑΕΠ
Σε αυτή την προσπάθεια κομβική απόφαση είναι η ψηφιοποίηση υπηρεσιών του δημόσιου τομέα, με πρώτη την ΑΑΔΕ και την εισαγωγή στην οικονομία της ηλεκτρονικής Εφορίας.
Το σχέδιο μεταρρυθμίσεων που εισηγήθηκε η επιτροπή στην κυβέρνηση και οι οποίες υιοθετήθηκαν ως «κορμός» του σχεδίου ανάκαμψης της οικονομίας και θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης έχουν ως στόχο την ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά ποσοστό της τάξεως του 3,5% για την επόμενη δεκαετία, κατά μέσο όρο.
Οι προτεραιότητες είναι οι εξής:
1. Μείωση του βάρους στη μισθωτή εργασία με συνδυαστικά μέτρα όπως (α) μείωση των ασφαλιστικών εισφορών (για παράδειγμα μέσω ενός σταθερού ποσού εισφορών υγείας για όλους τους εργαζομένους), (β) απάλειψη της «εισφοράς αλληλεγγύης» και (γ) μείωση του ανώτατου ορίου ασφαλιστέου εισοδήματος. Ενσωμάτωση εισοδημάτων σε ενιαία κλίμακα φορολογίας, ανεξάρτητα από την πηγή.
Ενίσχυση διαφάνειας στις συναλλαγές με ισχυρά θετικά κίνητρα για χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών, για αγοραστές και πωλητές, στοχευμένα σε κλάδους και επαγγέλματα υψηλής φοροδιαφυγής και επέκταση και στα νομικά πρόσωπα.
2. Ενίσχυση της αναλογικότητας και διαφάνειας του δημόσιου διανεμητικού πρώτου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης και ταυτόχρονα ανάπτυξη ενός δεύτερου και τρίτου πυλώνα με κίνητρα για ιδιωτικές αποταμιεύσεις. Μετάβαση από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής σύνταξης, με άμεση εφαρμογή για όσους εισέρχονται στην αγορά εργασίας και εθελοντικά για όσους άλλους εργαζομένους το επιθυμούν.
3. Συνέχιση και εμβάθυνση των διαδικασιών κωδικοποίησης και αξιολόγησης της νομοθεσίας.
4. Επέκταση των ειδικών τμημάτων στα δικαστήρια για οικονομικές υποθέσεις που απαιτούν εξειδίκευση. Διεύρυνση και υποστήριξη των μηχανισμών εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Συστηματικότερη υποβοήθηση των δικαστών, μέσω της πρόσληψης δικαστικών υπαλλήλων και της εισαγωγής του θεσμού των επίκουρων.
5. Ενίσχυση του συστήματος χρηματοπιστωτικής εποπτείας στον τομέα της προστασίας των επενδυτών. Βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης και της διαφάνειας στην αγορά πίστεως. Στοχοθεσία για ταχύτερη μείωση των προβληματικών δανείων από τις τράπεζες.
6. Ταχεία ολοκλήρωση του Κτηματολογίου, των δασικών χαρτών και των καθορισμών χρήσεων γης μέσω της κατάρτισης Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων.
7. Μεταφορά αρμοδιοτήτων σε τοπικό επίπεδο, σε τομείς όπως η εκπαίδευση και η χωροταξία, με την κεντρική διοίκηση να ασκεί περισσότερο επιτελικό ρόλο. Συγχώνευση και απλούστευση όλων των φόρων για την ακίνητη περιουσία και μεταφορά μέρους τους σε τοπικό επίπεδο.
8. Εκσυγχρονισμός της δομής του συστήματος εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες. Εμφαση στην προσχολική αγωγή. Αύξηση του μέσου μεγέθους των σχολικών μονάδων, με ουσιαστική αυτονομία, συμπεριλαμβανομένων και των προσλήψεων, και αξιολόγησή τους. Καθολική ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών και περιεχομένου.
9. Αναδιάρθρωση του συστήματος υγείας με προτεραιότητα στην πλήρη ανάπτυξη συστήματος ψηφιακού φακέλου ασθενούς, πρωτοβάθμιας φροντίδας και πρόληψης. Μεγαλύτερη αυτονομία δημόσιων νοσοκομείων και εφαρμογή συστήματος παρακολούθησης κόστους και αξιολόγησης. Εξορθολογισμός της δημόσιας δαπάνης προμηθειών φαρμάκων και υλικών, με αύξηση όγκου γενόσημων φαρμάκων, χώρο για καινοτόμες θεραπείες και εφαρμογή πρωτοκόλλων στη συνταγογράφηση.
10. Ριζική αναβάθμιση του συστήματος κατάρτισης για ανέργους και για εργαζομένους. Αύξηση χρηματοδότησης, ευθυγράμμιση κινήτρων και επιβράβευση των παρόχων σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα της κατάρτισης. Αναδιάρθρωση του ΟΑΕΔ με στροφή προς ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης.
11. Διευκόλυνση της πληρέστερης ένταξης των γυναικών στην αγορά εργασίας και της αύξησης των αμοιβών τους με αυστηρή εφαρμογή των νόμων κατά των διακρίσεων μεταξύ των φύλων. Δράσεις για την καταπολέμηση διακρίσεων κάθε μορφής.
12. Βελτίωση της δομής και στόχευσης κοινωνικών επιδομάτων ώστε να μη λειτουργούν ως αντικίνητρα για εργασία. Προγράμματα κατάρτισης μεταναστών και καλύτερης ενσωμάτωσής τους στην αγορά εργασίας. Εξειδικευμένα προγράμματα ενσωμάτωσης στην αγορά εργασίας για άτομα με ειδικές ανάγκες.
13. Εκσυγχρονισμός του συστήματος σχεδιασμού και υλοποίησης δημοσίων έργων. Ενίσχυση των ψηφιακών υποδομών με επιτάχυνση βασικών επενδύσεων και διασύνδεσης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
14. Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων (κατοικιών και επαγγελματικών) με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.
15. Βελτίωση των σιδηροδρομικών και οδικών προσβάσεων στα σύνορα για τη δημιουργία αποτελεσματικών διαδρόμων για εμπορεύματα, αναβάθμιση των εξαγωγικών λιμανιών και της διασυνδεσιμότητάς τους με τις λοιπές υποδομές μεταφορών.
16. Μεγέθυνση και εκσυγχρονισμός των εκμεταλλεύσεων στον αγροδιατροφικό τομέα, κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού, ενίσχυση της συμβολής της τεχνολογίας και της έρευνας, και αύξηση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων.
«Αυξήστε τις δημόσιες επενδύσεις, μειώστε τη συνταξιοδοτική δαπάνη»
Η αναπτυξιακή στροφή της οικονομίας προτείνεται να λάβει χώρα σε ένα πλαίσιο δημοσιονομικής αξιοπιστίας, άρα με πρωτογενή πλεονάσματα, όμως ήπια ώστε να μην αντιστρατεύονται την ανάπτυξη. Το μείγμα των δημοσίων δαπανών και εσόδων θα πρέπει να είναι διαφορετικό. Στην πλευρά των δαπανών θα πρέπει να υπάρξει ενίσχυση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, σε αντιδιαστολή με τις γενικές λειτουργικές ή συνταξιοδοτικές δαπάνες. Στην πλευρά των εσόδων, θα πρέπει να υπάρξει διεύρυνση της φορολογικής βάσης έτσι ώστε να κατανεμηθούν δικαιότερα τα φορολογικά βάρη.
