Η άτεγκτη στάση του Βερολίνου, της Ρώμης και της Μαδρίτης, παράλληλα με την απροθυμία του Παρισιού, λειτούργησαν ως προστατευτική ομπρέλα για την Αγκυρα στη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες.
Η κάθετη άρνηση της Ανγκελα Μέρκελ να συναινέσει σε οτιδήποτε θα δυσαρεστούσε δυσανάλογα την Τουρκία, παρά το γεγονός ότι ο συνομιλητής της Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τορπίλισε επανειλημμένως και άκομψα του τελευταίους μήνες τις μεσολαβητικές προσπάθειές της για την αποκλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο, κατέδειξε τα όρια των γερμανικών επιθυμιών.
Σε αγαστή σύμπνοια, οι δύο μεγάλες μεσογειακές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), η Ιταλία και η Ισπανία, απέκρουσαν κάθε προσπάθεια της Αθήνας να εντάξει στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σαφείς αναφορές και πρόνοιες για τη λήψη περιοριστικών μέτρων ως απάντηση στη συνεχή παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας.
Απογοήτευση για Γαλλία
Ωστόσο, έκδηλη ήταν η απογοήτευση κυβερνητικών κύκλων για τη στάση της Γαλλίας. Η διαπρύσια, δημοσίως, αντιτουρκική ρητορική του Εμανουέλ Μακρόν ουσιαστικά εξατμίστηκε μέσα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, καθώς η παραδοσιακή ανησυχία πιθανής διάσπασης του γαλλογερμανικού άξονα λειτούργησε αποτρεπτικά, υπό το σκεπτικό ότι δεν υπάρχει συναίνεση για σκληρότερα μέτρα. Υπέρ των τουρκικών θέσεων φέρονται να εκφράστηκαν, σε διαφορετικές φάσεις, η Βουλγαρία και η Μάλτα.
Σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι να απορεί κανείς που ο κ. Ερντογάν εμφανίστηκε ως και δυσαρεστημένος από τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής, κατηγορώντας μάλιστα την ΕΕ ότι υποκύπτει στην πίεση του βέτο Ελλάδος και Κύπρου.
Το ερώτημα που πλέον ανακύπτει είναι αν και πότε θα επαναρχίσουν οι ελληνοτουρκικές διερευνητικές επαφές για τις οποίες το Βερολίνο πιέζει ασφυκτικά. Τα Συμπεράσματα ομιλούν για άμεση επανάληψή τους και αναμένεται να φανεί αν η Αγκυρα θα προτείνει σχετική ημερομηνία στην Αθήνα – καθώς και η απάντηση της τελευταίας στο τουρκικό αίτημα για «διάλογο χωρίς όρους». Οσο για την ομαλή συνέχιση (smooth continuation) των διερευνητικών επαφών που αναφέρεται στα Συμπεράσματα, ουδείς τολμάει να στοιχηματίσει αυτή τη στιγμή.
Απόρριψη των αιτημάτων
Με δεδομένο ότι η Αθήνα είχε προσέλθει στη διαπραγμάτευση με μια τριάδα αιτημάτων, πιο συγκεκριμένα την καταγραφή στο κείμενο των Συμπερασμάτων σαφών αναφορών στην ανάγκη αντιμέτρων για τις παραβιάσεις της Τελωνειακής Ενωσης ΕΕ – Τουρκίας από την πλευρά της Αγκυρας (υπάρχει σχετική έκθεση της Επιτροπής στην οποία καταγράφονται), σε τομεακές κυρώσεις και, σε δεύτερο πλάνο, σε εμπάργκο όπλων, το γενικό συμπέρασμα είναι ότι οι στόχοι αυτοί δεν επιτεύχθηκαν.
Το εμπάργκο όπλων
Ειδικότερα για το εμπάργκο όπλων, για το οποίο ορθώς ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέμεινε στη συνέντευξη Τύπου ότι δεν αποτελεί ζήτημα επί του οποίου αποφασίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, καθώς οι αποφάσεις λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο, είχαν επενδυθεί το τελευταίο διάστημα υπερβολικές προσδοκίες μέσω διαρροών και στον Τύπο. Η Τουρκία όμως, ούσα μέλος του ΝΑΤΟ, δεν είναι Ρωσία και εκ των πραγμάτων τα κριτήρια είναι διαφορετικά. Οπως μάλιστα «Το Βήμα» πληροφορείται, η κυρία Μέρκελ εμφανίζεται ιδιαίτερα δυσαρεστημένη από την επιμονή της Αθήνας να θέτει το ζήτημα των έξι γερμανικών υποβρυχίων τύπου 214 που θα αρχίσει να παραλαμβάνει η Τουρκία από το 2022.
Οφθαλμαπάτη στο προσχέδιο
Αυτό που πραγματικά θα ικανοποιούσε την Αθήνα θα ήταν η ενσωμάτωση στο κείμενο ξεκάθαρων αναφορών στην Τελωνειακή Ενωση και σε τομεακές κυρώσεις.
Ιδιαίτερα για τις δεύτερες, η στάση του Βερολίνου υπήρξε πολύ αντίθετη καθ’ όλη τη διάρκεια των διαβουλεύσεων ήδη πριν από την κατάθεση του αρχικού προσχεδίου Συμπερασμάτων την περασμένη Τετάρτη.
Επίσης, το «φως στο τούνελ», που εμφανίστηκε το βράδυ της Πέμπτης όταν, στο τρίτο προσχέδιο, υπήρξε αναφορά στην Τελωνειακή Ενωση ΕΕ – Τουρκίας και στις παραβιάσεις που διαπράττει η Αγκυρα, αποδείχθηκε οφθαλμαπάτη.
Ο ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ προέβαλε σθεναρή αντίσταση σε οποιαδήποτε σχετική αναφορά, επιμένοντας ότι τα εμπορικά ζητήματα πρέπει να παραμείνουν μέρος της θετικής ατζέντας.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο ιταλός ομόλογός του Τζουζέπε Κόντε, που σύμφωνα με κοινοτικές πηγές εξέφρασε αντιρρήσεις ακόμη και για να ανατεθεί εντολή στον ύπατο εκπρόσωπο της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ να συντάξει έκθεση για τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Για τους λόγους αυτούς, η ελληνική πλευρά επέμεινε ότι στην έκθεση Μπορέλ έπρεπε να συμπεριληφθεί και το εμπόριο, καλύπτοντας με τον τρόπο αυτόν τον φάκελο «Τελωνειακή Ενωση».
Η γραμμή της καθαρά «συναλλακτικής» σχέσης
Μέσα σε αυτό το κλίμα, η έκθεση που καλείται να ετοιμάσει ο κ. Μπορέλ δεν αποκλείεται να κινηθεί σε ρηχά νερά. Αυτά ίσως δε να μην απέχουν πολύ από τη γραμμή που περιέγραψε ο εκπρόσωπος της τουρκικής Προεδρίας και στενός σύμβουλος του κ. Ερντογάν, ο Ιμπραήμ Καλίν, σε πρόσφατα σχόλιά του σε διαδικτυακή συζήτηση του ινστιτούτου German Marshall Fund. Πρόκειται για τη γραμμή μιας καθαρά «συναλλακτικής» (transactional) σχέσης ΕΕ – Τουρκίας, που ήδη μάλιστα διατυπώνεται από υψηλόβαθμους κοινοτικούς αξιωματούχους οι οποίοι επιμένουν παράλληλα στην προώθηση μιας πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο. Είναι σαφές ότι αυτή η γραμμή ευνοεί τα μεγάλα κράτη-μέλη έναντι των μικροτέρων. Το δε διάστημα μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου δεν είναι τυχαίο, καθώς αφήνεται χρόνος για συντονισμό με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν.
Στάχτη στα μάτια για το αίτημα της Κύπρου
Η συμπερίληψη επιπλέον ονομάτων και νομικών οντοτήτων στη λίστα των περιοριστικών μέτρων που είχε αρχικώς καταρτιστεί τον Νοέμβριο του 2019 – αίτημα της Λευκωσίας από το περασμένο καλοκαίρι, που είχε όμως τότε απορριφθεί – εγκρίθηκε. Ωστόσο, η επίδραση αυτού του μέτρου στην τουρκική συμπεριφορά είναι κυρίως συμβολική και όχι ουσιαστική. Αυτό άλλωστε έχει αποδειχθεί και σε αντίστοιχες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας.
