Συγκεκριμένα στοιχεία, μέσω δορυφορικών εικόνων, ακόμη και για αποβίβαση τεθωρακισμένων οχημάτων από το φορτηγό πλοίο «MV ROSALINE A», σημαίας Τουρκίας, στις 12 Ιουνίου 2020 στο λιμάνι της Μιζράτα – κατά παράβαση του εμπάργκο όπλων που έχει επιβάλει ο ΟΗΕ στη Λιβύη – είχαν, όπως αποκαλύπτει «Το Βήμα», στη διάθεσή τους οι αρχές της ευρωπαϊκής επιχείρησης «EUNAVFOR MED IRINI» όταν αποφάσισαν να διατάξουν νηοψία επί του υπόπτου πλοίου στις 22 Νοεμβρίου στα ανοιχτά της βορειοαφρικανικής χώρας. Η κίνηση αυτή προκάλεσε την οργή της Αγκυρας, η οποία εστράφη εναντίον και του έλληνα τακτικού διοικητή εν πλω της επιχείρησης, του αρχιπλοιάρχου Θεόδωρου Μικρόπουλου (επέβαινε στη φρεγάτα «Αδρίας»), απειλώντας παράλληλα για… ρεσάλτο επί ελληνικών εμπορικών πλοίων.
Αυτό που προκύπτει από συνομιλίες του «Βήματος» με ελληνικές και κοινοτικές διπλωματικές και στρατιωτικές πηγές, καθώς και στελέχη υπηρεσιών πληροφοριών, είναι ότι το εν λόγω φορτηγό πλοίο είχε επιδείξει, συστηματικά, ύποπτη συμπεριφορά, ότι οι τουρκικές αρχές καθυστέρησαν χαρακτηριστικά να προσφέρουν ή να αρνηθούν τη συναίνεσή τους για τη νηοψία, καθώς και ότι το άγημα της γερμανικής φρεγάτας «FGS Hamburg» που επιβιβάστηκε στο «MV ROSALINE A» πρόλαβε να ελέγξει μόνο εννέα από τα συνολικά 494 κοντέινερ που αυτό μετέφερε! Αυτό συνέβη διότι, με χαρακτηριστική καθυστέρηση, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών απάντησε ότι η νηοψία αντέβαινε σε διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου.
Ατελείωτη διελκυστίνδα
Το τουρκικό φορτηγό πλοίο είχε αναχωρήσει από το λιμάνι Αμπαρλί της Τουρκίας με κατεύθυνση τη Μιζράτα, όπου αναμενόταν να καταπλεύσει στις 23 Νοεμβρίου. Η απόφαση για την πραγματοποίηση νηοψίας ελήφθη το πρωί της 22ας Νοεμβρίου από τον διοικητή της «IRINI», τον ιταλό υποναύαρχο Φάμπιο Αγκοστίνι που εδρεύει στη Ρώμη. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε υπήρξε καθ’ όλα νόμιμη, όπως προκύπτει από τις πληροφορίες του «Βήματος» και παρά τις τουρκικές αντιδράσεις. Ο υποναύαρχος Αγκοστίνι ζήτησε τη συγκατάθεση του κράτους-σημαίας (Flag State Consent Request – FSC) με βάση και τα προβλεπόμενα στα ψηφίσματα 2292 (2016) και 2526 (2020) του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Οπως προβλέπεται επίσης στο σχετικό επιχειρησιακό σχέδιο της «IRINI», δίδεται διάστημα τεσσάρων ωρών για να δοθεί αυτή η συγκατάθεση – με βάση όσα περιέχονται στο Πρωτόκολλο του 2005 για την τροποποίηση της Σύμβασης για την Καταπολέμηση Παρανόμων Πράξεων κατά της Ασφάλειας της Θαλάσσιας Ναυσιπλοΐας. Τυπικώς, μετά την παρέλευση του τετραώρου, θεωρείται ότι σιωπηρώς δίδεται η σχετική συγκατάθεση.
Τα τέσσερα e-mails ενημέρωσης
Ο ιταλός αξιωματικός έστειλε, λίγο πριν από τις 10 π.μ. της 22ας Νοεμβρίου, τέσσερα e-mails προς αντίστοιχους αποδέκτες: α) στην τουρκική πρεσβεία στη Ρώμη, β) στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ), γ) στον επικεφαλής του Τμήματος Ελέγχου Εξοπλισμών και Αφοπλισμού του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών και – κυρίως – δ) στη Γενική Διεύθυνση Διμερών Πολιτικών και Αεροναυτιλιακών Υποθέσεων του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών της οποίας προΐσταται ο «πολύς» Τσαγκαπτάι Ερτζιγες. Σύμφωνα με δύο κοινοτικές πηγές, κατεβλήθη επίσης προσπάθεια τηλεφωνικής επικοινωνίας με τους εν λόγω αποδέκτες, αλλά αυτή δεν κατέστη εφικτή διότι η τουρκική πλευρά δεν απαντούσε. Η μόνη ανταπόκριση που υπήρξε ήταν από τον ακόλουθο Αμυνας (ΑΚΑΜ) της τουρκικής πρεσβείας στη Ρώμη, που σημείωσε ότι εφόσον δεν υπάρξει η συγκατάθεση της Αγκυρας τότε η νηοψία θα συνιστά παραβίαση των προβλέψεων του Διεθνούς Δικαίου. Ο τούρκος ΑΚΑΜ είχε προφανώς υπόψη του σχετικές προβλέψεις περί της έννοιας της «κυρίαρχης ασυλίας» (sovereign immunity), επί της οποίας είχε υπάρξει απόρρητη νομική γνωμοδότηση της ΕΕ έπειτα από ανάλογο περιστατικό μεταξύ της φρεγάτας «Σπέτσαι» και του φορτηγού πλοίου «MV CIRKIN» (με σημαία Τανζανίας) τον περασμένο Ιούνιο, το οποίο συνοδευόταν από τρεις τουρκικές φρεγάτες.
Βάσιμες υποψίες για διακίνηση όπλων
Ο ιταλός διοικητής είχε σαφείς λόγους να διατάξει τη νηοψία. Πέραν των δορυφορικών εικόνων που είχε στη διάθεσή της η ΕΕ, σύμφωνα με ενημερωμένες πηγές που μίλησαν υπό το καθεστώς της ανωνυμίας, το «MV ROSALINE A» είχε συμπεριληφθεί ήδη από τον Ιούνιο του 2020 στη σχετική λίστα των πλοίων που φέρονταν ύποπτα για διακίνηση όπλων προς τη Λιβύη. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες είχαν καταγράψει ότι το εν λόγω πλοίο έχει επισκεφθεί επανειλημμένως λιβυκά λιμάνια (Μιζράτα, Τρίπολη, Αλ Χομς), έχοντας αναχωρήσει από διάφορα τουρκικά λιμάνια (π.χ. Μπορουσάν, Αμπραμλί, Γιαρίμτσα, Σμύρνη), και υπήρχαν υποψίες για παράνομη μεταφορά οπλισμού όχι μόνο από την Τουρκία, αλλά και από τρίτες χώρες. Επίσης, τον περασμένο Ιούλιο το ίδιο φορτηγό πλοίο είχε κλείσει τον πομπό αυτόματου εντοπισμού (AIS) για μεγάλα χρονικά διαστήματα (μία φορά πάνω από 100 ώρες). Αν προστεθεί σε αυτά το γεγονός ότι ο ίδιος πλοιoκτήτης, η εταιρεία Arkas Holding SA, διαθέτει και άλλα πλοία που περιλαμβάνονται στη… λίστα των υπόπτων (π.χ. «MV INGA A»), καθίσταται σαφές για ποιους λόγους υπήρχαν υποψίες.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι ο ιταλός υποναύαρχος έδωσε επιπλέον διορία, δύο ωρών, προτού διατάξει τη νηοψία. Ενημέρωσε δε τον επικεφαλής της Στρατιωτικής Επιτροπής της ΕΕ, στρατηγό Κλάουντιο Γκρατσιάνο, για την τουρκική κωλυσιεργία, που ενείχε χαρακτηριστικά σκοπιμότητας. Αρχικά, ο πλοίαρχος του «MV ROSALINE A» αρνείται να συνεργαστεί αλλά τελικώς το μεσημέρι της 22ας Νοεμβρίου το άγημα της γερμανικής φρεγάτας «Hamburg» προσνηώνεται με ελικόπτερο στο φορτηγό πλοίο και εκκινεί τον έλεγχο. Λίγες ώρες αργότερα και ενώ έχουν ελεγχθεί μόλις εννέα από τα συνολικά 494 κοντέινερ που μεταφέρει το πλοίο, ο υποναύαρχος Αγκοστίνι δίνει εντολή να σταματήσει η νηοψία. Αυτό γίνεται διότι έπειτα από δραματική καθυστέρηση έχει λάβει e-mail από τη Γενική Διεύθυνση Διμερών Πολιτικών και Αεροναυτιλιακών Υποθέσεων του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών.
Απάντηση με απειλές για αποζημιώσεις
Το μήνυμα της Αγκυρας υπογράφεται από την Τμηματάρχη Θαλασσίων Υποθέσεων (πρόκειται για διπλωμάτη που μέχρι σχετικώς πρόσφατα υπηρετούσε στην τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα). Σε αυτό επισημαίνεται ότι το φορτηγό πλοίο μεταφέρει απλώς χρώματα και συναφή υλικά, εκφράζεται η έντονη διαμαρτυρία της Αγκυρας για βίαιη επιβίβαση πληρώματος της γερμανικής φρεγάτας στο πλοίο και απειλεί με διεκδίκηση αποζημιώσεων. Το άγημα της φρεγάτας υποχρεώθηκε βέβαια λόγω των κακών καιρικών συνθηκών να αναχωρήσει από το «MV ROSALINE A» τις πρώτες πρωινές ώρες της 23ης Νοεμβρίου. Η διοίκηση της «IRINI» σεβάστηκε πλήρως τα προβλεπόμενα από το Διεθνές Δίκαιο. Ωστόσο, οι υποψίες για τον ρόλο του τουρκικού φορτηγού πλοίου παραμένουν βάσιμες, ενώ το γεγονός ότι ελέγχθηκαν μόνο εννέα containers – ασχέτως αν δεν βρέθηκε επιλήψιμο υλικό – δεν επιτρέπει ξεκάθαρη εικόνα για το ακριβές του φορτίου.
