Κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης σχεδιάστηκε κατ’ αρχήν από τον αείμνηστο σαμιώτη αρχιτέκτονα και ζωγράφο Κυριάκο Κρόκο (1941-1998), θεμελιώθηκε το Φεβρουάριο του 1989 από την τότε υπουργό Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη, και εγκαινιάστηκε το Σεπτέμβριο του 1994.
Το κτιριακό συγκρότημα του Μουσείου, με το μεγάλο αίθριο και την περιμετρική στοά, με κύρια υλικά του το μπετόν και το τούβλο, θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα δημόσιας αρχιτεκτονικής που δημιουργήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα.
Τη μόνιμη έκθεση πλαισιώνουν οπτικοακουστικό υλικό και οθόνες αφής, που προσφέρουν στον επισκέπτη μια ολοκληρωμένη εικόνα για την ιστορία του Μουσείου, την οργάνωση της έκθεσης, την όλη διαχείριση του αρχαιολογικού υλικού, τις βυζαντινές οχυρώσεις στη Μακεδονία και τη Θράκη, καθώς και για επιμέρους πτυχές της καθημερινής ζωής των Βυζαντινών.
Εξάλλου, οι περιοδικές εκθέσεις που οργανώνονται από το Μουσείο ενημερώνουν το κοινό για ζητήματα ιστορίας, πολιτιστικής κληρονομιάς και τέχνης, καθημερινού βίου, αλλά και για τις σχέσεις μεταξύ πολιτισμών, λαών και κοινωνικών ομάδων στο διάβα των αιώνων.
Τους επισκέπτες του Μουσείου εντυπωσιάζουν τα αντικείμενα από τις συλλογές Δημητρίου Οικονομόπουλου (εικόνες 14ου-19ου αιώνα, κεραμικά, νομίσματα, εκκλησιαστικά έγγραφα, έργα μικροτεχνίας) και Ντόρης Παπαστράτου (ορθόδοξα θρησκευτικά χαρακτικά 18ου-19ου αιώνα, ξύλινες και χάλκινες μήτρες).
Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ενότητες εκθεμάτων «Το λυκόφως του Βυζαντίου 1204-1453» (μεταξύ των εκθεμάτων, αριστουργηματικός χρυσοκέντητος επιτάφιος του 1300, εικόνα του Χριστού με την επιγραφή «Η Σοφία του Θεού», ομφάλιο από το δάπεδο του ναού της Αγίας Σοφίας στην Τραπεζούντα, αξιόλογες τοιχογραφίες, χειρόγραφο ευαγγέλιο 13ου-14ου αιώνα, συλλογή γυάλινων αγγείων), «Το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο» (η βυζαντινή κληρονομιά στους χρόνους μετά την Άλωση) και «Ανακαλύπτοντας το παρελθόν» (η πορεία που ακολουθεί το αρχαίο αντικείμενο από την ανασκαφή, όπου ανακαλύπτεται, στο μουσείο, όπου εκτίθεται).
Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, με τις μόνιμες και τις περιοδικές εκθέσεις, τα εργαστήρια συντήρησης, τις αρχαιολογικές αποθήκες, την εκδοτική δραστηριότητα, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, τις επιστημονικές συναντήσεις και τα συνέδρια, τις διεθνείς συνεργασίες του, λειτουργεί ως κέντρο διαφύλαξης, έρευνας και μελέτης των στοιχείων του βυζαντινού πολιτισμού.
Παράλληλα, αποτελεί ένα πολυδύναμο πολιτιστικό κέντρο, όπου φιλοξενούνται έργα σύγχρονης τέχνης και πολιτιστικές εκδηλώσεις (με την αρωγή του Σωματείου των Φίλων του).
*Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο παρόν άρθρο προέρχονται στο σύνολό τους από τον εξαίρετο διαδικτυακό τόπο του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης (mbp.gr).
