Ζώντας με τον ιό του AIDS

«Στην αρχή δεν ήθελα ούτε να ακούσω ότι ήμουν θετικός», θυμάται ο Γκέρχαρντ Μάλχερεκ. «Πήγα στο νοσοκομείο και παρακαλούσα τους γιατρούς να μην μου ανακοινώσουν το αποτέλεσμα των εξετάσεων». Η επιθυμία του δεν εισακούστηκε. Κι όμως σήμερα ο Γκέρχαρντ ζει μία φυσιολογική ζωή, σε ένα ήσυχο χωριό έξω από την Κολωνία, όπως πολλοί άλλοι Γερμανοί συνταξιούχοι. «Όσο μεγαλώνεις, αρχίζεις να εκτιμάς περισσότερο τη ζωή στην ύπαιθρο», λέει.

Ο Γκέρχαρντ απολαμβάνει τις βόλτες με τον σκύλο του, προσφέρει εθελοντική εργασία, αφιερώνει χρόνο στον σύντροφό του. Όλα αυτά ακούγονται φυσιολογικά για έναν 68χρονο. Ωστόσο, πριν από μερικές δεκαετίες όλα έδειχναν ότι ο Γκέρχαρντ Μάλχερεκ δεν θα έφτανε καν σε ηλικία συνταξιδότησης. Η θετική διάγνωση για τον ιό της ανοσοανεπάρκειας (HIV) βγήκε το 1986 και ο ίδιος ήταν ένας από τους πρώτους κατοίκους της Κολωνίας που βρέθηκαν θετικοί.

Η προέλευση του AIDS

Ο ιός HIV προσβάλλει κύτταρα που ενεργοποιούνται στην καταπολέμηση των λοιμώξεων. Οι παθόντες εμφανίζονται πιο ευάλωτοι σε λοιμώξεις και ασθένειες ενώ αναπτύσσουν, εάν δεν υποβληθούν στην κατάλληλη θεραπεία, το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοανεπάρκειας (AIDS), που θεωρείται ακόμη θανατηφόρο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όσοι προσβάλλονται από τον ιό και παραμείνουν χωρίς θεραπεία, δεν επιζούν για περισσότερα από τρία χρόνια.

Τα πρώτα κρούσματα είχαν εντοπιστεί το 1981 σε ομοφυλόφιλους άνδρες στις ΗΠΑ. Καθώς ο ιός μεταδίδεται με την ανταλλαγή σωματικών υγρών, ο κίνδυνος παραμένει υψηλός για τους ομοφυλόφιλους άνδρες που δεν παίρνουν μέτρα προφύλαξης στο σεξ. Αλλά η μετάδοση μπορεί να γίνει σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Σε πολλές χώρες μάλιστα οι στατιστικές δείχνουν ότι τα υψηλότερα ποσοστά μετάδοσης καταγράφονται σε νεαρές, ετεροφυλόφιλες γυναίκες. Υψηλά ποσοστά καταγράφονται επίσης στις ιερόδουλες, αλλά και σε χρήστες ναρκωτικών. Τελικά ο ιός HIV μεταδόθηκε ταχύτατα και θεωρείται μία από τις χειρότερες πανδημίες στην ιστορία της ανθρωπότητας. «Στη δεκαετία του ’80 μία θετική διάγνωση ισοδυναμούσε με θανατική καταδίκη», λέει ο Γκέρχαρντ Μάλχερεκ. Πολύ γρήγορα η διάγνωση του προκάλεσε κατάθλιψη. «Έχω ύψος 1.80 και στη χειρότερη στιγμή μου ζύγιζα μόλις 55 κιλά», λέει ο ίδιος. «Δεν είχα καθόλου ενέργεια, ήθελα μόνο να μείνω ξαπλωμένος όλη μέρα, δεν μπορούσα να βγω έξω και να αντιμετωπίσω τη ζωή μου».

Όταν το AIDS  ήρθε στην Κολωνία

Πριν από την Επανένωση της Γερμανίας, η Κολωνία ήταν η αδιαμφισβήτητη πρωτεύουσα της δυτικογερμανικής γκέι κοινότητας. Ο Γκέρχαρντ θυμάται ότι μαζί με εκείνον, περίπου την ίδια εποχή, βρέθηκαν θετικοί πολλοί άλλοι στην ίδια πόλη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αισθανόταν λιγότερο μόνος μπροστά στην ασθένεια. «Για έξι χρόνια είχα κλειστεί στο καβούκι μου, δεν έβγαινα έξω, δεν έκανα τίποτα. Εκείνη την εποχή είχα έναν φίλο που είχε βγει αρνητικός στο τεστ του AIDS, οπότε δεν κάναμε σεξ, απλώς συζούσαμε σαν ένα ζευγάρι γερόντων…», λέει σήμερα γελώντας. Στην προσπάθεια να καταπολεμήσουν τον ιό, οι επιστήμονες δοκίμασαν με επιτυχία αντι-ιικά φάρμακα που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί κλινικά μέχρι τότε, όπως η ζιδοβουδίνη (AZT). Αυτό το σκέυασμα άρχισε να παίρνει κι εκείνος, κάθε τέσσερις ώρες, μέρα και νύχτα. Θυμάται ότι «ήταν φοβερό, σαν να καταπίνω ένα κομμάτι σίδερο, τέτοια γεύση είχε».

Μαζί με την ασθένεια, τη φυσική εξάντληση και τις όποιες παρενέργειες, έπρεπε να αντιμετωπίσει το στίγμα του κοινωνικού αποκλεισμού, το οποίο δεν έχει εκλείψει μέχρι σήμερα. «Δεν ήθελα να το πω σε όλους», λέει ο Γκέρχαρντ. «Πήγα όμως στην AIDS-Hilfe (τη μεγαλύτερη ομάδα αυτοβοήθειας στη Γερμανία), όπου πραγματικά με βοήθησαν. Δεν ξέρω που θα είχα καταλήξει χωρίς αυτούς…» Εκεί γνώρισε πολλούς ομοιοπαθείς, ενημερώθηκε για τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης στη διάρκεια του σεξ, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να μιλάει για την ασθένειά του σε πιθανούς εργοδότες ή άλλους, που δεν γνώριζαν τι είχε συμβεί. Με την πάροδο του χρόνου οι φίλοι του άρχισαν να πεθαίνουν από την ασθένεια. «Ήταν τρομακτικός ο αριθμός των ανθρώπων που έφυγαν. Και άρχισα να αναρωτιέμαι: Εγώ, γιατί επέζησα; Δυο-τρεις άνθρωποι μείναμε από εκείνη την εποχή και όλοι κάνουμε την ίδια ερώτηση: Εγώ, γιατί επέζησα; Ακόμα το σκέφτομαι…»

Υποστήριξη από την πολιτική

Στη Γερμανία τα ποσοστά μετάδοσης του ιού κυμαίνονται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Περίπου 90.000 άνθρωποι με HIV ζουν σήμερα στη χώρα, ενώ το 2019 είχαν καταγραφεί 2.600 νέες μολύνσεις, αριθμός ελαφρά αυξημένος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Στη δεκαετία του ’80 συντηρητικές κυβερνήσεις όπως στις ΗΠΑ του Ρόναλντ Ρέιγκαν ή στη θατσερική Βρετανία όχι μόνο δεν προσέφεραν βοήθεια σε όσους αντιμετώπιζαν τον εφιάλτη του AIDS, αλλά σχεδόν τους κατηγορούσαν κιόλας ότι οι ίδιοι ευθύνονται με τη ζωή που κάνουν, κάποτε μάλιστα χαρακτήριζαν τον ιό «θεία τιμωρία» για τους ομοφυλόφιλους.

Και στη Γερμανία κάποιοι άνθρωποι βρέθηκαν στο περιθώριο. «Πολλοί αντιμετώπισαν πιέσεις από τον εργοδότη τους, ως υπάλληλοι, ή από τον ιδιοκτήτη του σπιτιού, ως ενοικιαστές. Ευτυχώς εγώ δεν είχα ποτέ τέτοια προβλήματα», λέει ο Γκέρχαρντ. «Ήμουν τυχερός, είχα μια καλή δουλειά, η ασφάλισή μου κάλυπτε τα φάρμακα που έπαιρνα. Κι όταν πραγματικά αρρώστησα, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, βγήκα στη σύνταξη σε ηλικία 40 ετών.Ο προϊστάμενός μου είχε πλήρη κατανόηση». Ο σημερινός σύντροφος του Γκέρχαρντ κατάγεται από τις ΗΠΑ και λέει ότι ένας από τους λόγους που εγκαταστάθηκε στη Γερμανία είναι η καλύτερη ιατρική και ασφαλιστική κάλυψη για όσους έχουν προσβληθεί από τον ιό HIV.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, την 1η Δεκεμβρίου, οι υγειονομικές αρχές της Γερμανίας, σε συνεργασία με ακτιβιστές, εγκαινιάζουν μία καμπάνια κατά του κοινωνικού αποκλεισμού. Πρόσφατη έρευνα ιδιωτικών ασφαλιστικών ταμείων στη Γερμανία έδειξε ότι ο ένας στους πέντε Γερμανούς διατηρεί και σήμερα «επιφυλάξεις» να μοιραστεί τον ίδιο εργασιακό χώρο με έναν φορέα του AIDS.

Ο ιός και οι θεωρίες συνομωσίας

Σήμερα ο ιός παραμένει επιθετικός και απειλητικός, ιδιαίτερα στην Αφρική και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οριστική θεραπεία δεν υπάρχει ακόμη. Ωστόσο, στο 90%των περιπτώσεων οι ασθενείς μπορούν να ζήσουν με τον ιό για πολλά χρόνια με κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Τελευταία κυκλοφορεί σε πολλές χώρες- μεταξύ αυτών και η Γερμανία- μία παραλλαγή του φαρμάκου AZT που αποκαλείται PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) και χρησιμοποιείται προληπτικά από όσους ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, ώστε να μην προσβληθούν από τον ιό. «Αν είχαμε την εποχή εκείνη όλα αυτά που διαθέτει η νέα γενιά, θα είχαμε γλυτώσει πολύ κόπο και πολύ πόνο» λέει ο Γκέρχαρντ. Ο ίδιος υποφέρει από μία χρόνια και επώδυνη διαταραχή του νευρικού συστήματος λόγω της προσβολής του με τον ιό HIV, ωστόσο θέλει να παραμείνει πολιτικά και κοινωνικά ενεργός.

Κοινό σημείο, αναφορές ανάμεσα στη δεκαετία του ’80 και τη σημερινή εποχή είναι οι θεωρίες συνομωσίας, υποστηρίζει ο Γκέρχαρντ: «Σε κάθε επιδημία ο κόσμος προσπαθεί να βρει έναν αποδιοπομπαίο τράγο. Τότε με το AIDS ήταν οι γκέι, τώρα με τον Covid-19 ο Τραμπ κατηγορεί τους Κινέζους, το ίδιο πράγμα γίνεται». Όσο για τους συνωμοσιολόγους, οι οποίοι αμφισβητούν τις εικόνες φρίκης που βλέπουν από τις μονάδες εντατικής θεραπείας, το σχόλιο του 68χρονου είναι ότι «είναι τρελό να βλέπεις όλες αυτές τις εικόνες από τα υπερπλήρη νοσοκομεία και να λες ότι είναι fake news. Φαίνεται ότι ο κόσμος δεν αντέχει να μιλήσει ανοιχτά γι αυτή την ασθένεια…»

Ντάγκλας Έλιοτ

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου