Μετά τους θερινούς μήνες της χαλαρότητας, το δεύτερο κύμα της πανδημίας του κορωνοϊού έρχεται να υπενθυμίσει τον μεγάλο κίνδυνο. Η ελληνική κοινωνία φοβάται, η σκέψη όλων γυρίζει γύρω από την υγεία των οικείων προσώπων. Η αβεβαιότητα για τη συνολική πορεία της χώρας, η ανησυχία για την κατάσταση της οικονομίας και τις εξελίξεις στα εθνικά θέματα – που άλλοτε στοιχειοθετούσαν τη δημόσια ατζέντα – αν και εξακολουθούν να θεωρούνται σημαντικά, έρχονται, αυτόματα σχεδόν, σε δεύτερη-τρίτη μοίρα.
ΔΕΙΤΕ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ
«Επιβεβλημένη κίνηση» το δεύτερο lockdown
Η ελληνική κοινωνία αποδέχεται το δεύτερο lockdown – 7 στους 10 το θεωρούν επιβεβλημένη κίνηση – με την ίδια ανησυχία (76% – με άνοδο 18 μονάδων από τον Σεπτέμβριο) που βίωσε και εκείνο του Μαρτίου-Απριλίου, αλλά με λιγότερες αντοχές, πιο έντονο εκνευρισμό και περισσότερο στρες.
Το δεύτερο κύμα της πανδημίας – σαφώς πιο «απτό» και θανατηφόρο από το πρώτο – ορίζει εκ νέου τον τρόπο που οι Έλληνες αντιλαμβάνονται την κρίση συνολικά: είναι, πλέον, μια κρίση πρωτίστως υγειονομική (52% από 13% τον Απρίλιο) και λιγότερο μια κρίση οικονομική (45% από 84%), ενώ, ταυτόχρονα, η υγειονομική της πλευρά (61% – με αύξηση 8 μονάδων) ξεπερνά κατά πολύ την οικονομική (46% – με πτώση 8 μονάδων) στην ιεράρχηση που κάνουν οι πολίτες στα θέματα που τους ανησυχούν.
9 στους 10 τηρούν σχολαστικά τα μέτρα
Η αυξημένη ανησυχία, ωστόσο, έχει και θετικές παρενέργειες: 9 στους 10 δηλώνουν σήμερα ότι τηρούν τα μέτρα πολύ και αρκετά σχολαστικά (88% – με αύξηση 16 μονάδων από τον Σεπτέμβριο), ενώ αυξάνεται και η εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών στην τήρηση των μέτρων αυτών (στο 51% με άνοδο 12 μονάδων από τον Σεπτέμβριο).
Σε αποδρομή οι αρνητές του εμβολιασμού
Με αντίστοιχο τρόπο επιδρούν οι θετικές εξελίξεις και στο μέτωπο του εμβολίου κατά του κορωνοϊού: σε σύγκριση με την τελευταία μέτρηση του Σεπτεμβρίου, μειώνονται σημαντικά κατά 10 μονάδες – στο 25% – οι λεγόμενοι «αρνητές» του εμβολιασμού, με το 75% των πολιτών να δηλώνει σήμερα πως προτίθεται – έστω και υπό προϋποθέσεις – να κάνει το εμβόλιο όταν αυτό είναι διαθέσιμο.
Ποιοι ευθύνονται για το δεύτερο κύμα
Οι ευθύνες για το ξέσπασμα του δεύτερου κύματος βαρύνουν περισσότερο τους χειρισμούς και την προετοιμασία των αρχών (55%) και λιγότερο την ανυπακοή των πολιτών (37%), με επίκεντρο του καταμερισμού της ευθύνης να αποτελούν κατά σειρά: ο συνωστισμός των ΜΜΜ (93%), οι ελλείψεις του συστήματος υγείας (77%) και το άνοιγμα του τουρισμού το καλοκαίρι (72%). Υπό αυτό το πρίσμα, δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί το γεγονός ότι η πολυσυζητημένη «ατομική ευθύνη» του Μαρτίου-Απριλίου είναι, σήμερα, περισσότερο προϊόν ατομικής, φοβικής συμπεριφοράς παρά κοινωνική, ώριμη πράξη πρόληψης.
Στο ίδιο το μέτωπο της διαχείρισης της πανδημίας, παρά την ένταση του δεύτερου κύματος και τις ευθύνες που η κοινωνία τής επιρρίπτει, η κυβέρνηση διατηρεί τη θετική αξιολόγηση στα επίπεδα του 48%, σημειώνοντας στατιστικά μη σημαντική κάμψη 2 ποσοστιαίων μονάδων από τον Σεπτέμβριο. Παράλληλα, οι βασικοί διαχειριστές της κρίσης, Σωτήρης Τσιόδρας και Νίκος Χαρδαλιάς, συγκεντρώνουν υψηλά – δεδομένης της μεγάλης χρονικής διάρκειας της κρίσης – επίπεδα εμπιστοσύνης (60% και 46% αντίστοιχα).
Αναμφίβολα, η κοινωνία συμμορφώνεται με τις υποδείξεις στη διαχείριση της κρίσης, μένει να αποδειχθεί εάν δεσμεύεται κιόλας έναντι της ηγεσίας της χώρας. Επιπρόσθετα, θετικής αποδοχής (44%) χαίρει και η πρόταση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης για τον ορισμό υπουργού υγείας κοινής αποδοχής, ενώ καθίσταται σαφές ότι η Ε.Ε., με θετικές αξιολογήσεις μόνο από το 36%, πρέπει να επισπεύσει τις όποιες ενέργειες αφορούν στην αντιμετώπιση της πανδημίας.
«Θα τα καταφέρουμε»
Όπως και κατά τη διάρκεια της δύσκολης δεκαετίας του 2010, οι Έλληνες διατηρούν την αισιοδοξία τους, την πίστη σε μια συλλογική επιτυχία, «θα τα καταφέρουμε παρά τις δυσκολίες».
Σε πολιτικό επίπεδο, τα παραπάνω φαίνεται να μην αλλάζουν ουσιαστικά το σκηνικό: παρά το μερικό ξεφούσκωμα από τα υψηλά του Απριλίου, η Νέα Δημοκρατία αντέχει στην πίεση του δεύτερου κύματος διατηρώντας ευρύ προβάδισμα της τάξεως των 14 μονάδων στην πρόθεση ψήφου (ΝΔ: 37,4% – ΣΥΡΙΖΑ: 23,4%), ευρύτερο προβάδισμα στην παράσταση νίκης (ΝΔ:65% – ΣΥΡΙΖΑ:20%), ενώ η υπεροχή του πρωθυπουργού επιβεβαιώνεται και στον δείκτη καταλληλότερου πρωθυπουργού (Κυριάκος Μητσοτάκης: 43% – Αλέξης Τσίπρας: 25%).
Το πολιτικό μαξιλάρι
Παραμένει αδιευκρίνιστο εάν το δεύτερο και υψηλότερης πίεσης κύμα της πανδημίας προκαλεί τη μερική φθορά της κυβέρνησης ή το γεγονός ότι η ατζέντα απομακρύνεται από τα θέματα της οικονομίας την ευνοεί και της χορηγεί ένα προβάδισμα πρωτοφανούς διάρκειας και εύρους (χωρίς προηγούμενο στα 30 χρόνια που η Κάπα Research διενεργεί έρευνες εκλογικής συμπεριφοράς). Πιθανότατα επενεργούν και τα δύο.
Το βέβαιο είναι ότι η επιτυχής διαχείριση του πρώτου κύματος δημιούργησε αξιοσημείωτο πολιτικό κεφάλαιο για την κυβέρνηση. Σήμερα, είναι αυτό το επιπλέον πολιτικό κεφάλαιο που ξοδεύεται στη διαχείριση του δεύτερου κύματος/lockdown, χωρίς συνέπειες στην κυβερνητική σταθερότητα.
Αυτό το πολιτικό «μαξιλάρι» κουμπώνει με το οικονομικό «μαξιλάρι» των 32 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης και προσφέρει στον πρωθυπουργό πολιτική νηνεμία και ευχέρεια κινήσεων στις δύσκολες μέρες που έρχονται.
Αλέξης Ρουτζούνης
Υπεύθυνος Πολιτικών Ερευνών
Κάπα Research
Ελληνική κοινή γνώμη και διαχείριση του δεύτερου κύματος της πανδημίας
Η ελληνική κοινωνία αποδέχεται το δεύτερο lockdown – 7 στους 10 το θεωρούν επιβεβλημένη κίνηση – με την ίδια ανησυχία (76% – με άνοδο 18 μονάδων από τον Σεπτέμβριο) που βίωσε και εκείνο του Μαρτίου-Απριλίου. Η ανησυχία για τον κορωνοϊό και την κατάσταση της υγείας ξεπερνά τις αντίστοιχες για την οικονομία και τα εθνικά προβλήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι 76% εκφράζει ανησυχία για να προσβληθεί από τον κορωνοϊό.
Το ποσοστό αυτό προσεγγίζει το αντίστοιχο του Μαρτίου του 2020. Για να αντιληφθούμε την κατάσταση θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το διάστημα 16-18 Σεπτέμβριου του ποσοστό αυτό ήταν 58%. Ο έκδηλος βαθμός ανησυχίας, οι θετικές ειδήσεις από το μέτωπο του εμβολίου, ενισχύουν την επιθυμία εμβολιασμού με το 72% να δηλώνει ότι θα εμβολιαστεί. Και το 25% ότι δεν θα το κάνει. Το αντίστοιχο ποσοστό 16-18 Σεπτέμβριου ήταν 63% και αντίστοιχα 35%.
Στα επίπεδα Μαρτίου – Απριλίου η ανησυχία για τον κορωνοϊό
Η ανησυχία για τον κορωνοϊό ξεπερνά τους φόβους για την οικονομία και αγγίζει τα επίπεδα του Μαρτίου-Απριλίου. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας – σαφώς πιο «απτό» και θανατηφόρο από το πρώτο–ορίζει εκ νέου τον τρόπο που οι Έλληνες αντιλαμβάνονται την κρίση συνολικά: είναι, πλέον, μια κρίση πρωτίστως υγειονομική (52% από 13% τον Απρίλιο) και λιγότερο μια κρίση οικονομική (45% από 84%), ενώ, ταυτόχρονα, η υγειονομική της πλευρά (61% – με αύξηση 8 μονάδων) ξεπερνά κατά πολύ την οικονομική (46% – με πτώση 8 μονάδων) στην ιεράρχηση που κάνουν οι πολίτες στα θέματα που τους ανησυχούν. Έκδηλο της ανησυχίας των πολιτών είναι το ότι οι πολίτες κατά 59% υποστηρίζουν την άποψη ότι είναι προτιμότερη μια «υγειονομική υπερβολή» για να προστατευθεί η υγεία όλων ακόμη κι αν επιδεινωθεί η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και το βιοτικό μας επίπεδο.
Το ξεκάθαρο μήνυμα
To μήνυμα είναι ξεκάθαρο: η κυβέρνηση διαθέτει τη στήριξη των Ελλήνων πολιτών ως προς τη διαχείριση της πανδημίας, και ειδικότερα μέσα στο δεύτερο lockdown όπου οι διαμαρτυρίες και οι καταγγελίες από κόμματα της αντιπολίτευσης, κινήματα, συνδικαλιστικούς φορείς και ΜΜΕ έχουν αυξηθεί. Είναι σε αυτό το πεδίο, ωστόσο, και τη διαχείριση του, που θα κριθούν πολλά μέχρι και την άνοιξη του 2021. Και επειδή έχουμε να κάνουμε με κοινή γνώμη, καλό είναι να αναρωτηθούμε ποια θα είναι η αντίδραση της όταν και όποτε το τελειώσει το πρόβλημα της πανδημίας. Θα αντιδράσει για τις ζωές που χάθηκαν και για τις οικονομικές συνέπειες που θα έχει η πανδημία;
Δοκιμάζονται θεσμοί και πολιτικό σύστημα
Το σίγουρο είναι ότι ο κορωνοϊός αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο δοκιμής της εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς εν γένει. Έτσι, και παρά τα υψηλά ποσοστά αποδοχή που απολαμβάνει το 2ο lockdown, οι ευθύνες για το ξέσπασμα του δεύτερου κύματος βαρύνουν περισσότερο τους χειρισμούς και την προετοιμασία των αρχών (55%) και λιγότερο την ανυπακοή των πολιτών (37%), με επίκεντρο του καταμερισμού της ευθύνης να αποτελούν κατά σειρά: ο συνωστισμός των ΜΜΜ (93%), οι ελλείψεις του συστήματος υγείας (77%) και το άνοιγμα του τουρισμού το καλοκαίρι (72%).
Επιπρόσθετα, όπως προκύπτει από την έρευνα της Kapa Research υπάρχει και έκδηλη ανησυχία των πολίτων με συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας άγχους να αυξάνονται σε σχέση με την αντίστοιχη έρευνα του Σεπτεμβρίου 2020: το 37% των πολιτών δηλώνει θυμό και οργή ενώ το 36% ότι κυριαρχούν συναισθήματα άγχους στρες και ανησυχίας.
Σε αναζήτηση νέου αφηγήματος
Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι η κυβέρνηση να βρει ένα άλλο αφήγημα, αναστοχαστικό, που αναγνωρίζει τα λάθη του παρελθόντος (υποβάθμιση της δημόσιας υγείας), κοιτάει κατάματα την έλλειψη της δικής της ευθύνης (όχι μόνο των πολιτών) και αφουγκράζεται τις ανησυχίες/ανασφάλειες των πολιτών. Είναι λάθος να υιοθετείς τα φαινόμενα δημαγωγικού εθνικολαϊκισμού, και συντηρητικές πολιτισμικές φανφάρες στο κτίριο της Βουλής σε περίοδο υγειονομικής (και οικονομικής κρίσης) που τρέφει τέτοιες αφηγήσεις, στα αριστερά και δεξιά.
Χ. Φραγκονικολόπουλος, Καθηγητής, Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ
Νίκος Παναγιώτου, Αναπληρωτής Καθηγτής, Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ
