Η επιτάχυνση της παραγωγής και εκτέλεσης δημοσίων έργων είναι το μεγάλο στοίχημα ενόψει του πακέτου των 72 δισ. ευρώ από το Ταμείο ανάκαμψης και το νέο ΕΣΠΑ. Ο εξορθολογισμός της μελετητικής ωρίμανσης και των διαγωνιστικών διαδικασιών αποτελεί διαχρονική ανάγκη στη χώρα μας, όπου τα έργα έρχονται αντιμέτωπα με πλήθος παθογενειών.
Μπροστά δε στα σφιχτά και απαιτητικά χρονοδιαγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης, η ανάγκη γίνεται ακόμη πιο κομβικής σημασίας. Το σχέδιο νόμου για την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, που αναρτήθηκε προς διαβούλευση εχθές, αργά το απόγευμα, ως τις 7 Δεκεμβρίου 2020 στις 17.00, από το επισπεύδον υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, στοχεύει να κερδίσει αυτό το στοίχημα.
Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση, η σημερινή οικονομική συγκυρία οδήγησε στην ανάδειξη της ανάγκης για αύξηση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών προετοιμασίας, ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων προκειμένου οι σχετικές διαδικασίες να επιταχυνθούν, με παράλληλη βελτίωση της ποιότητας των αγαθών, υπηρεσιών και έργων που προμηθεύεται το Δημόσιο και χωρίς να γίνονται εκπτώσεις σε όρους διαφάνειας και ακεραιότητας.
Επιπλέον, η αύξηση της αποτελεσματικότητας «αναμένεται να ενισχύσει τις δυνατότητες του ελληνικού Δημοσίου στην πραγματοποίηση δημοσίων επενδύσεων, αλλά και στην ταχύτερη απορρόφηση και αξιοποίηση ενωσιακών κονδυλίων και χρηματοδοτικών διευκολύνσεων, ιδίως ενόψει της προγραμματικής περιόδου ΕΣΠΑ 2021-2017 και της αξιοποίηση των δυνατοτήτων του RecoveryandResilienceFund(RRF) για την υποστήριξη της ανάταξης και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οικονομιών των κρατών-μελών της ΕΕ έναντι κρίσεων».
Σύμφωνα με την αιτιολογική εκθεση του σχεδίου νόμου, το υφιστάμενο ρυθμιστικό ρυθμιστικό πλαίσιο για ζητήματα δημοσίων συμβάσεων (ν. 4412/2016) αναμορφώνεται με σκοπό την απλοποίηση/διασαφήνιση των διατάξεων, τη μείωση της γραφειοκρατίας, την αύξηση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων, την επέκταση της χρήσης των ψηφιακών εργαλείων (e-procurement), την αύξηση της συμμετοχής μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων και την αντιμετώπιση παθογενειών, όπως το ζήτημα των υπερβολικά χαμηλών προσφορών και η υπερβολική προσκόλληση στην τυπικότητα έναντι της ουσίας των προσφορών.
Όπως έχει ξεκαθαρίσει, σε δημόσιες τοποθετήσεις του, ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, κ. Κώστας Καραμανλής, η κυβέρνηση δεν κάνει καμία έκπτωση ούτε στη διαφάνεια, ούτε στην αποτελεσματικότητα και με τον εξορθολογισμό της νομοθεσίας για τις δημόσιες συμβάσεις, διασφαλίζονται και τα δύο.
Πρόκειται δε για έναν νόμο, τον 4412/2016, τον οποίο η προηγούμενη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που τον σχεδίασε, τον τροποποίησε 385 φορές.
Οι 11 μεγάλες μεταρρυθμίσεις που εισάγονται στην παραγωγή δημοσίων έργων
1. Ενίσχυση του συστήματος μελέτη–κατασκευή, ώστε να μπορεί να εκκινεί η διαδικασία δημοπράτησης των έργων αμεσότερα από ό,τι ισχύει σήμερα, παράλληλα με την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου. Η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν την ανακήρυξη αναδόχου, υπό τον όρο οι εγκριθέντες περιβαλλοντικοί όροι να μην μεταβάλλουν ουσιωδώς το αντικείμενο του έργου. Βασική αρχή του συγκεκριμένου τρόπου ανάθεσης αποτελεί η μετατόπιση της ευθύνης των μελετών στον Ανάδοχο.
2. Η δημοπράτηση έργων ειδικής σημασίας για την οικονομία της χώρας, έργων δηλαδή που είναι ενταγμένα στο άρθρο 7Α του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων, θα μπορεί να ξεκινήσει γρηγορότερα από ό, τι ίσχυε ως και σήμερα. Στα μεγάλα έργα προβλέπεται, επίσης, η εφαρμογή των διατάξεων που αφορούν στις ιδιωτικές επενδύσεις για την ταχύτερη δημοπράτησή τους.
3. Αντιμετώπιση των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών στα έργα, που είχαν σαν αποτέλεσμα τη δυσκολία ολοκλήρωσής τους. Το γεγονός αυτό μάλιστα είχε επισημανθεί και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στο εξής θα πρέπει να αιτιολογείται όποια προσφορά έχει απόκλιση μεγαλύτερη του 10% από τον μέσο όρο της έκπτωσης του συνόλου των προσφορών που υποβλήθηκαν. Η αιτιολόγηση θα αποτελεί δεσμευτική συμφωνία και τμήμα της σύμβασης ανάθεσης, που δεν μπορεί να μεταβληθεί καθ’ όλη την διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης. Ταυτόχρονα η εγγύηση καλής εκτέλεσης υπολογίζεται πλέον επί του προϋπολογισμού δημοπράτησης του έργου και όχι επί της τελικής αξίας της σύμβασης.
4. Θεσμοθετείται η ιδιωτική επίβλεψη έργων και μελετών, δηλαδή η δυνατότητα να μπορεί να ασκηθεί επίβλεψη εκτός από την Υπηρεσία και από πιστοποιημένο ιδιωτικό φορέα (φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων), ο οποίος θα διαθέτει τις αναγκαίες εξειδικευμένες γνώσεις. Ιδιαίτερα για τις μελέτες θα μπορούν να προσλαμβάνονται ιδιώτες εξειδικευμένοι μηχανικοί (checkers) στο στάδιο της παραλαβής.
5. Το σύστημα παρακολούθησης των έργων μετατρέπεται σε δηλωτικό, από ελεγκτικό όπως ισχύει σήμερα. Σκοπός είναι να διευκολύνονται οι επιμετρήσεις και οι λογαριασμοί του έργου. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία απαλλάσσεται από υποχρεώσεις, στις οποίες δεν μπορούσε να ανταποκριθεί με αποτέλεσμα να προκύπτουν δυσμενή αποτελέσματα για το Δημόσιο, λόγω αυτοδίκαιων εγκρίσεων. Η υποβολή των επιμετρήσεων από τον ανάδοχο γίνεται πλέον κανόνας και συνοδεύεται με αυξημένη ευθύνη ως προς την αλήθεια αυτών, με στόχο να επιταχυνθεί η πληρωμή των λογαριασμών.
6. Θεσμοθετείται για έργα προϋπολογισμού άνω των δέκα εκ (10.000.000) ευρώ, η δυνατότητα διαιτητικής επίλυσης κάθε διαφοράς που προκύπτει σχετικά με την εφαρμογή, την ερμηνεία ή το κύρος της Σύμβασης. Για έργα κατώτερου προϋπολογισμού, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου.
7. Προωθείται ο εκσυγχρονισμός και η ψηφιοποίηση διαδικασιών. Ειδικότερα, καθιερώνεται η υποχρεωτική τήρηση από τον ανάδοχο ηλεκτρονικού ημερολογίου του έργου, σε ελεύθερο λογισμικό ευρείας χρήσης. Το ηλεκτρονικό ημερολόγιο αποστέλλεται ηλεκτρονικά στον Προϊστάμενο της Διευθύνουσας Υπηρεσίας και στον επιβλέποντα του έργου, με στόχο την επιτάχυνση ενημέρωσης όλων των εμπλεκομένων στο έργο και την επίλυση οιωνδήποτε διαφωνιών χωρίς χρονικές καθυστερήσεις.
8. Καταπολεμούνται οι καθυστερήσεις στις παραδόσεις των έργων αφού στις διακηρύξεις για έργα άνω του ορίου της Οδηγίας γίνεται υποχρεωτική πρόβλεψη κινήτρου–πριμ πρόσθετης αμοιβής ίσης έως 5% της συμβατικής δαπάνης για παράδοση έργων νωρίτερα από τη συμβατική προθεσμία. Ταυτόχρονα δίνεται βάρος και στην ποιοτικότερη υλοποίηση των μελετών και των έργων, αφού καθιερώνεται πλέον αυτοδίκαιη λύση της σύμβασης μετά την πάροδο 24 μηνών από τη λήξη του συμβατικού χρόνου για συμβάσεις μελετών και αυξάνεται ο χρόνος υποχρεωτικής εγγύησης στα πέντε έτη για τα έργα.
9. Επιπλέον καταργούνται οι κληρώσεις για την ανάδειξη των επιτροπών, που επέφεραν υπερβολικές καθυστερήσεις στην διεξαγωγή των διαγωνισμών. Την ίδια στιγμή, καθίσταται υποχρεωτική η ανάρτηση της μελέτης του έργου πριν την προκήρυξή του, ώστε οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό να μπορούν να διαμορφώνουν πληρέστερη εικόνα του έργου.
10. Καταργείται η υποχρέωση ετήσιας κατάρτισης καταλόγου για την δυνατότητα απευθείας ανάθεσης μελετών, προμηθειών και έργων, κάτι που ήταν πάγιο αίτημα των φορέων ΟΤΑ και στην πραγματικότητα τους έδενε τα χέρια στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν ακόμα και δαπάνες μικρών συμβάσεων. Ταυτόχρονα αλλάζουν τα όρια απευθείας ανάθεσης και γίνονται πλέον 30.000 ευρώ για μελέτες και προμήθειες και 60.000 ευρώ για έργα.
11. Προχωρά η ίδρυση Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών και η παραλαβή του έργου σε ένα μόνο στάδιο.
